Sudska vlast Doma lordova
| Opšte pravo |
.svg) Ovaj članak je dio serije članaka o |
Pravosudna uprava
|
Građanski sudovi
|
Krivični sudovi
|
Tužilaštva
|
Dom lordova (engl. House of Lords) bio je najviši građanski sud Ujedinjenog Kraljevstva i najviši krivični sud Engleske, Velsa i Sjeverne Irske.[1]
Sudsku vlast Doma lordova je 2009. godine preuzeo Vrhovni sud Ujedinjenog Kraljevstva.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Uloga Parlamenta kao najvišeg suda nastala je od uloge kraljevskog suda, gdje je kralj izricao pravdu. Kada su osnovani niži sudovi, Dom lordova je postao najviši građanski i krivični sud.
Prvobitno, Parlament nije razmatrao žalbe kao sudske predmete, nego je primao peticije i davao svoje mišljenje o presudama nižih sudova. Međutim, Dom komuna se odrekao primanja peticija 1399. godine i prepustio to pravo Domu lordova koje je preuzeo ulogu najvišeg suda. Nadležnost lordova je kasnije počela da se smanjuje; samo pet slučajeva je razmatrano između 1514. i 1589, a nijedan slučaj između 1589. i 1621. godine. Dom lordova je vratio svoju sudsku vlast 1621. godine i osnovao je Komitet za peticije. Sekretari Parlamenta bi donosili peticije pred Dom lordova, a zatim bi lordovi odlučivali da li se predmet treba razmatrati u Komitetu za peticije. Kako se broj peticija povećao, Komitet je stekao pravo da sam odbije da razmatra peticije.
Peticije su ponekad upućivane Domu lordova neposredno, bez prethodnog prvostepenog odlučivanja o njima. Godine 1667. kralj Čarls II je upućivao predmete lordovima na odlučivanje kada ne bi uspio da predmet riješi arbitražom. Nakon suđenja „Tomas Skiner protiv Istočnoindijske kompanije“ i sukoba sa Domom komuna, Dom lordova je prestao da razmatra presude u prvom stepenu, i od tada je razmatrao samo presude u poslednjem stepenu.
Godine 1707. Engleska se ujedinila sa Škotskom i formirala Kraljevinu Veliku Britaniju. Tada se pojavilo pitanje da li Dom lordova treba da razmatra predmete iz škotskih sudova. Godine 1708. lordovima je upućena prva škotska žalba i bila je razmatrana u Domu lordova. Godine 1709. Dom lordova je naredio da se nijedna presuda škotskih sudova ne može izvršavati dok traje apelacioni postupak. Godine 1713. Dom lordova je počeo da razmatra žalbe iz škotskog najvišeg krivičnog suda — Visokog suda Škotske. Godine 1781. Dom lordova je ostavio pravo Visokog sudu Škotske da ostane najviši krivični sud Škotske i nije više razmatrao žalbe iz škotskih krivičnih predmeta.
Nadležnost[uredi | uredi izvor]
Sudska vlast Doma lordova je bila regulisana sa Aktom o apelacionoj nadležnosti 1876. (engl. Appellate Jurisdiction Act 1876).
U građanskim predmetima, Dom lordova je razmatrao žalbe na presude Apelacionog suda Engleske i Velsa, Apelacionog suda Sjeverne Irske i škotskog Court of Session. U nekim izuzetnim slučajevima, predmeti iz Visokog suda Engleske i Velsa i Visokog suda Sjeverne Irske su mogli biti neposredno upućeni Domu lordova na posljednje odlučivanje.
U krivičnim predmetima, Dom lordova je razmatrao žalbe na presude Apelacionog suda Engleske i Velsa, Visokog suda Engleske i Velsa, Apelacionog suda Sjeverne Irske i Vojnog apelacionog suda, ali nije razmatrao žalbe na presude Visokog suda Škotske.
Dozvolu da se žali na presude nižih sudova je davao Žalbeni komitet. Žalbeni komitet se sastojao od tri lorda apelacione sudije ili redovna apelaciona lorda. Nije mogao zasjedati dok je Parlament bio raspušten ili tek otvoren. Formalno, dozvola za žalbu je bila davana ukoliko bi dva solisitora potvrdila važnost predmeta. Ovakav postupak je bio ukinut u Engleskoj (1934) i Sjevernoj Irskoj (1962), dok je u Škotskoj ovakva praksa zadržana.
Kada bi Žalbeni komitet uvažio žalbu, Apelacioni komitet Doma lordova, koji se najčešće sastojao od pet redovnih apelacionih lordova ili lordova apelacionih sudija, pretresao je aktuelne predmete. Bilo je potrebno najmanje četiri pravna lorda da bi formirali Apelacioni komitet. Sedam lordova je moglo zasjedati u veoma važnim predmetima. Oktobra 2004, Apelacioni komitet od devet članova, uključujući višeg pravnog lorda i drugog višeg pravnog lorda, razmatrao je ustavnost Akta o antiterorizmu, kriminalu i bezbjednosti 2001. (engl. Anti-terrorism, Crime and Security Act 2001), i 16. decembra je presudio protiv Vlade sa 8:1 glasova. Samo pet apelacionih komiteta je sadržavalo devet članova, a tri su bila nakon 2001. godine.
Postupak[uredi | uredi izvor]
Žalbe su ranije razmatrane u sali Doma lordova. Lordovi su zasjedali u redovnim sjednicama i nakon četiri časa uveče, otpočinjale su sudske sjednice. Za vrijeme Drugog svjetskog rata, sala Doma komuna je bila bombardovana pa je Dom komuna održavao svoje sjednice u sali Doma lordova. Sudske sjednice Doma lordova su bile privremeno premještene u komitetsku sobu, kako bi izbjegli buku od građevinskih popravki. Privremeno premještanje je kasnije postalo stalno, i žalbe su od tada razmatrane u komitetskoj sobi. Nikakve sudske toge nisu nošene sa vrijeme saslušanja. Tada su svi redovni apelacioni lordovi činili Apelacioni komitet Doma lordova koji je vršio sudsku vlast u ime Doma lordova. Apelacioni komitet se mogao sastati dok je Parlament bio u redovnom sazivu. Izuzetno, kada bi monarh dozvolio, Apelacioni komitet se mogao sastati i dok je Parlament bio raspušten.
Presude su objavljivane u sali Doma lordova u punom zasjedanju. Takva zasjedanja su obično bila utorkom u dva časa poslije podne; nikakvi drugi predmeti nisu razmatrani za vrijeme ovakvog zasjedanja. Samo pravni lordovi predstavljeni u Apelacionom komitetu su mogli govoriti, dok su drugi lordovi mogli slobodno prisustvovati, ali su to rijetko činili. Prema Poslovniku Doma lordova, na početku svakog saziva Doma lordova su konstituisana dva žalbena i dva apelaciona komiteta. Sastav tih komiteta je određivao lord kancelar, a kasnije je tu ulogu prepustio višem pravnom lordu. Članovi komiteta su mogli biti samo redovni apelacioni lordovi i drugi apelacioni lordovi, tj. penzionisane više sudije.
Nakon što bi svih pet članova Apelacionog komiteta govorilo, postavljano je pitanje Domu lordova da li prihvata izvještaj od Apelacionog komiteta. Dom lordova je zatim glasao o ovom pitanju i svim pitanjima s njim povezanim; odluke o ovim pitanjima su formalno predstavljale presude Doma lordova.
Ako je Dom lordova bio van redovnog zasjedanja, lord kancelar ili viši redovni apelacioni lord bi pozvali Dom lordova da se izjasni o presudama. Sudska zasjedanja su se odvijala kada je Parlament bio u redovnom zasjedanju. U kasnijim slučajevima, zasjedanja nisu održavana od strane cijelog Doma lordova, nego od strane pravnih lordova koji su djelovali u ime Doma lordova. Presude nisu mogle biti donošene za vrijeme državnog otvaranja Parlamenta. Nikakvi parlamentarni poslovi u to vrijeme nisu vršeni, osim polaganja zakletve i izbora spikera Doma komuna.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Dom lordova nije imao nadležnost nad krivičnim pravosuđem Škotske jer je Visoki sud Škotske bio najviši krivični sud za Škotsku.
- ^ Sudska vlast Doma lordova je prenesena na Vrhovni sud Ujedinjenog Kraljevstva na osnovu Ustavnog reformskog akta 2005.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Presude Doma lordova (jezik: engleski)