Sunion

Koordinate: 37° 39′ 07″ S; 24° 01′ 34″ I / 37.652° S; 24.026° I / 37.652; 24.026
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
37° 39′ 07″ S; 24° 01′ 34″ I / 37.652° S; 24.026° I / 37.652; 24.026
Pogled na rt Sunion i ruševine Posejdonovog hrama koji gledaju na zapad, sa ostrvom Patroklos vidljivim u pozadini
Zalazak sunca na rtu Sunion

Rt Sunion (moderni grčki: Aκρωτηριο Σουνιο, „Rt stubova“) je rt na najjužnijem kraju Atičkog poluostrva, 8 km južno od grada Lavrio (drevni Torik) i 69,5 km jugoistočno od Atine. Deo je opštine Lavreotiki, istočna Atika.

Rt Sunion je poznat po Posejdonovom hramu, jednom od glavnih spomenika zlatnog doba Atine. Njegovi ostaci se nalaze na rtu, okruženi sa tri strane Egejskim morem.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Sunion Kuros (oko 600. p. n. e.), Nacionalni arheološki muzej Atine
Pogled na Posejdonov hram u zalasku sunca

Najranije književno spominjanje Suniona nalazi se u Homerovoj Odiseji. Priča govori da je, dok su se različiti grčki komandanti vraćali iz Troje, kormilar broda kralja Menelaja od Sparte umro na svom mestu dok je zaobišao „Sveti Sunion, Atinski rt“. [1] Menelaj je sleteo u Sounion kako bi svom saputniku odao pune počasti (tj. kremaciju na pogrebnoj lomači na plaži).

Arheološki nalazi na lokalitetu datiraju još iz 700. godine pre nove ere. Herodot pominje da su Atinjani u šestom veku pre nove ere slavili petogodišnji praznik na Sunionu, na koji su atinske vođe plovile do rta u svetom čamcu.

Deme[uredi | uredi izvor]

Sunion je bio dem plemena Leontis (file) čak i pre njegovog utvrđenja u Peloponeskom ratu. Poslala je četiri čoveka u drevni Bul od 500 u vreme Klistena, a kasnije (3. vek pre nove ere) šest ljudi u Bul iz 600. U 2. veku pre nove ere, Sunion je još uvek zabeležen kao dem, ali se sada smatra delom nedavno uvedenog Atalidskog tipa (nastalog u čast Atala I). [2]

Deme se nalazio između Amfitropa na zapadu i Torikosa na severu. Njena teritorija obuhvatala je delove Laurionskih rudnika. Prema Traill-u (1986), centar naselja se nalazio nešto severnije od rta, između modernih naselja Ano Sunion i Kato Sunion (blizu37° 40′ 26″ S; 24° 01′ 48″ I / 37.674° S; 24.030° I / 37.674; 24.030). [3]

Sunion je utvrđen u devetnaestoj godini Peloponeskog rata (413 pre nove ere) u svrhu zaštite prolaza žitnih brodova u Atinu, i od tada se smatralo jednom od glavnih tvrđava Atike. Njegova blizina rudnicima srebra Laurijuma verovatno je doprinela njegovom prosperitetu, što je prešlo u poslovicu; [4] ali je čak i u doba Cicerona potonuo u propadanje. [5] Krug zidova se još uvek može pratiti, osim tamo gde je strmoglava priroda stena pružala prirodnu odbranu. Zidovi koji su utvrđeni četvrtastim kulama su najpravilnijeg helenskog zidanja i obuhvataju prostor ili nešto više od pola milje u obimu. Južni deo Atike, koji se pruža na sever od rta Sounion do Torikusa na istoku i Anafilista na zapadu, Herodot naziva sunijačkim uglom (τον γουνον τον Σουνιακον). Iako je Sounion bio posebno svet za Atinu, od Aristofana saznajemo da je Posejdon takođe bio obožavan tamo. [6]

Posejdonov hram[uredi | uredi izvor]

Posejdonov hram na rtu Sunion, sagrađen c. 440. p. n. e.

Originalni Posejdonov hram iz arhajskog perioda na tom mestu sagrađen je od sedre. Sunion Kuros, otkriven 1906. u jami istočno od hrama, pored fragmenata drugih statua, verovatno je bio jedan od brojnih zavetnih statua posvećenih Posejdonu koje su verovatno stajale ispred božjeg svetilišta. Arhaični hram je verovatno uništen 480. p. n. e. od strane persijskih trupa tokom invazije Kserksa I na Grčku. [7] Nakon što su porazili Kserksa u pomorskoj bici kod Salamine, Atinjani su postavili čitavu zarobljenu neprijateljsku triremu (ratni brod sa tri obale vesala) na Sunion kao trofej posvećen Posejdonu. [8]

Posejdonov hram u Sunionu sagrađen je 444–440. p. n. e. To je bilo za vreme uspona atinskog državnika Perikla, koji je takođe obnovio Partenon u Atini. Sagrađena je na ruševinama hrama iz arhajskog perioda. Nalazi se iznad mora na visini od skoro 60 m. Dizajn hrama je tipičan heksastil, odnosno imao je prednji trijem sa šest stubova. [9] Danas postoje samo neki stubovi hrama Sunion, ali kada bi bio netaknut, on bi veoma ličio na savremeni i dobro očuvan Hefestov hram ispod Akropolja, koji je možda projektovao isti arhitekta.

Kao i svi grčki hramovi, Posejdonova zgrada je bila pravougaona, sa kolonadom na sve četiri strane. Ukupan broj prvobitnih kolona bio je 34, od kojih 15 i danas stoji. Stubovi su dorskog reda. Izrađene su od belog mermera lokalno vađenog. Bili su 6,10 m visok, prečnika 1 m u bazi i 79 cm na vrhu. [10] U centru hrama bi se nalazila sala za bogosluženje, pravougaona prostorija bez prozora, slična delimično netaknutoj sali u Hefestovom hramu. Sadržao je, na jednom kraju okrenutom prema ulazu, kultnu sliku, kolosalnu visoku plafonu bronzana statua Posejdona. [11]

Hram Atine[uredi | uredi izvor]

Pogled iznutra na ostatke Atininog hrama, pogled na zapad.

Hram Atine Suniados (Ναος της Αθηνας Σουνιαδος 37° 39′ 11″ S; 24° 01′ 37″ I / 37.653° S; 024.027° I / 37.653; 024.027), nalazio se na niskom brdu oko 300 m severoistočno od Posejdonovog hrama. Izgrađena je 470. godine pre nove ere, zamenivši stariju zgradu iz 6. veka. Njegova arhitektura bila je neobična, jer je imala kolonade na južnoj i istočnoj strani, ali ne i na zapadnoj ili severnoj, što je posebnost koju spominje Vitruvije. [12] Izgrađen je pored peribolosa koji je identifikovan kao grobnica i svetilište Frontida, Menelajevog kormilara čija se sahrana u Sunionu pominje u Odiseji.

Pretpostavlja se da je manji dorski hram pored Atininog hrama bio posvećen ili junaku Frontidu ili Artemidi. [13] Duboka jama jugoistočno od temenosa korišćena je za deponovanje ostataka prinošaja iz arhajskog perioda uništenih tokom persijske invazije.

Atinin hram je srušen u 1. veku nove ere, a delovi njegovih stubova odneti su u Atinu da bi se koristili u jugoistočnom hramu Agore. [14]

Tvrđava[uredi | uredi izvor]

Ostaci Delte Bastiona gledano sa severa.

Godine 413. p. n. e., tokom Peloponeskog rata protiv Spartanaca, Atinjani su to mesto utvrdili zidom i kulama kako bi sprečili da padne u ruke Sparte. Ovo bi ugrozilo morski put za snabdevanje Atine žitom sa Evbeje. Situacija sa snabdevanjem Atine postala je kritična pošto je kopnene linije za snabdevanje grada presečene spartanskim utvrđenjem Dekeleja, severno od Atike. [15] Ubrzo je kasnije Atinjanima zauzela tvrđavu pobunjenih robova iz obližnjih rudnika srebra Laurijuma.

Posejdonov hram se nalazio u jugoistočnom uglu tvrđave, a konaci garnizona bili su raspoređeni duž glavnog toka na zapadnoj padini brda. Tvrđava je uključivala malu pomorsku bazu, sa brodogradom za dva ratna broda u severozapadnom uglu (37° 39′ 09″ S; 24° 01′ 22″ I / 37.6524° S; 24.0228° I / 37.6524; 24.0228). [16] Tvrđava se održavala sve do helenističkog perioda. [17] Popravke i dogradnje tvrđave vršene su tokom Hremonidskog rata (266 – 261. p. n. e.).

Književni prijem[uredi | uredi izvor]

Ime lorda Bajrona uklesano u Posejdonov hram

Ime Kapo Kolone (gracizirano Καβοκολώνες) se izveštava iz 17. veka, iz razloga što je, neobično, nekoliko stubova Posejdonovog hrama ostalo da stoji još od antike. Rani moderni opisi u putopisima uključuju one G. Velera (1676), J.-D. Le Roj (1754), R. Čendler (1765) i E. Dodvel (1805). Škotski pesnik Vilijam Falkoner (1732—1769) doživeo je brodolom kod rta Kolona, kako je tada bio poznat Sunion, 1750. godine, što je događaj prikazan u centralnoj sceni njegovog Brodoloma (1762). [18]

Upisano ime Džordža lorda Bajrona, uklesano u podnožje jednog od stubova Posejdonovog hrama, verovatno datira iz njegove prve posete Grčkoj, na njegovoj Velikoj turneji po Evropi pre nego što je stekao slavu. Bajron je proveo nekoliko meseci 1810–11. u Atini, uključujući dve dokumentovane posete Sunionu. Ne postoje, međutim, direktni dokazi da je natpis napravio sam Bajron. Bajron pominje Sunion u svojoj pesmi Ostrva Grčke:

Postavi me na Sunijumov mramorni strm,
Gde ništa, sačuvaj talase i ja,
Neka čuje naš zajednički žamor...[19]

Martin Hajdeger je posetio Sunion tokom svog putovanja u Grčku 1962. godine, kako je opisano u svojoj knjizi Boravak. [20] On se poziva na „blistavo-bele ruševine hrama”. Na jakom morskom povetarcu „ovo nekoliko stojećih stubova bile su žice nevidljive lire, čiju je pesmu dalekovideći delski bog pustio da odjekuje kikladskim svetom ostrva“. On se čudi „kako ovaj pojedinačni gest zemlje ukazuje na nevidljivu blizinu božanskog i posvećuje mu svaki rast i svako ljudsko delo“. On nastavlja da razmišlja o „ljudi ove zemlje znali su kako da nasele i razgraniče svet od varvarskih u čast sedišta bogova. …znali su kako da hvale ono što je veliko i priznajući to, da dovedu sebe ispred uzvišenog, osnivajući, na ovaj način, svet“.

Savremeni razvoj[uredi | uredi izvor]

Plaža Sunion i hotel Idžan bič, pogled sa rta Sunion (fotografija iz jula 2009.).

Rt Sunion ostaje popularan jednodnevni izlet za turiste iz Atine, sa zalaskom sunca nad Egejskim morem, gledano iz ruševina, tražen prizor od prvog razvoja modernog turizma početkom 19. veka. [21]

Opština Lavreotiki je osnovana 1890. godine pod imenom Sunio, a preimenovana u Lavreotiki 1891. godine. Sam rt Sunion se nalazi između sela Kato Sunio i Legrena.

Nacionalni park Sunio (Εθνικος Δρυμος του Σουνιου) osnovan je 1974. sa osnovnom površinom od 750 hektara.

Formirajući jugoistočnu krajnju tačku Atinske rivijere, Sunion je sada luksuzna letnja lokacija za Atinjane. Izgradnja vila u zalivu severozapadno od rta Sunion cvetala je od 1960-ih do 1970-ih.

Projekat Uređenje arheološkog nalazišta Sunion (2011 – 2013) sufinansirali su grčko Ministarstvo kulture i sporta i Evropska unija.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ ἀλλ᾽ ὅτε Σούνιον ἱρὸν ἀφικόμεθ᾽, ἄκρον Ἀθηνέων "But when we approached holy Sounion, headland of the Athenians" (III.278)
  2. ^ epigraphic sources (epigraphy.packhum.org)
  3. ^ John S. Traill, Demos and trittys.
  4. ^ Anaxand. ap.
  5. ^ Cicero ad Att. 13.10
  6. ^ Aristophanes, Kn. 557, Aves, 869.
  7. ^ „Sounion Kouros”. University of Cambridge Faculty of Classics. Arhivirano iz originala 05. 10. 2013. g. Pristupljeno 31. 01. 2023. 
  8. ^ Herodotus, Histories, VIII.121.
  9. ^ Perseus Digital Library @ www.perseus.tufts.edu (search term: 'Sounion').
  10. ^ Perseus Digital Library, for search term 'Sounion
  11. ^ W. Burkert, Greek Religion (1987).
  12. ^ Sounion, Temple of Athena (Building) (Perseus Project)
  13. ^ Herbert Abramson, "A Hero Shrine for Phrontis at Sounion?"
  14. ^ Christopher Mee; Antony Spawfort (2001). Greece: An Oxford Archaeological Guide. str. 100. 
  15. ^ Thucydides, Peloponnesian War VII.28 and VIII.4.
  16. ^ David Blackman, Boris Rankov, Shipsheds of the Ancient Mediterranean (2013), p. 531.
  17. ^ Mark H. Munn (1993). The Defense of Attica. str. 10. 
  18. ^ George Gilfillan, The Poetical Works of Beattie, Blair and Falconer (1854), p. 165.
  19. ^ Byron, Don Juan, Canto the Third "The Isles of Greece". Romantic Circles, The Byron Chronology, webpage: RC-UMD.
  20. ^ Sojourns: The Journey to Greece, translated by J. P. Manoussakis, State University of New York, 2005, p. 43ff.
  21. ^ Edward Dodwell, A Classical and Topographical Tour Through Greece: During the Years 1801, 1805, and 1806 (1819), p. 539

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сунион&oldid=25894641”