Teza osmanskog pada

Osmansko carstvo u 1683. godini na vrhuncu moći u Evropi.

Teza osmanskog pada (tur. Osmanlı Gerileme Tezi) odnosi se na sada zastarelo istorijsko predanje koje je nekada imalo dominantnu ulogu u proučavanju istorije Osmanskog carstva. Prema teoriji propadanja, nakon zlatnog doba povezanog sa vladavinom sultana Sulejmana Veličanstvenog (vladao: 1520–1566), carstvo je postepeno ušlo u period sveobuhvatne stagnacije i opadanja od kojih se nikada nije mogla oporaviti, a period je trajao do raspada carstva 1923. Ova teza je korišćena tokom većeg dela dvadesetog veka kao osnova i zapadnog i turskog shvatanja osmanske istorije. Međutim, od 1978. istoričari su počeli da preispituju osnovne pretpostavke teze o padu. understanding of Ottoman history. However, by 1978, historians had begun to reexamine the fundamental assumptions of the decline thesis. Nakon objavljivanja brojnih novih studija tokom osamdesetih, devedesetih i dvehiljaditih godina i preispitivanja osmanske istorije upotrebom prethodno neiskorišćenih izvora i metodologija, akademski istoričari Osmanskog carstva postigli su konsenzus da je čitav pojam osmanskog pada bio mit - da Osmansko carstvo zapravo nije stagniralo ili uopšte nije stagniralo, već je nastavilo da bude snažno i dinamično dugo nakon smrti Sulejmana Veličanstvenog. Teza o padu je kritikovana kao "teološka", "regresivna", "orijentalistička", "pojednostavljena", i "jednodimenzionalna", i opisana kao "koncept kome nema mesta u istorijskoj analizi". Istoričari su odlučili da "proučavaju opširnije istoriju a ne da raspravljaju dalje o tezi."

Uprkos ovoj dramatičnoj promeni paradigme među profesionalnim istoričarima, teza propadanja nastavlja da održava snažno prisustvo u popularnoj istoriji, kao i akademska istorija koju su napisali naučnici koji nisu specijalisti za Osmansko carstvo. U nekim slučajevima to je zbog kontinuiranog oslanjanja od strane nestručnjaka na zastarele i diskreditovane radove, a u drugim zbog oslanjanja na određene političke interese koji imaju koristi od nastavka priče o padu.

Počeci teze o padu

Sultan Sulejman I, čija se vladavina naziva zlatno doba osmanskog carstva.

U Osmanskom carstvu

Ideja pada se prvi put pojavila među Osmanlijama. Počela je mnogo ranije, ali se uveliko proširila tokom sedamnaestog veka, zahvaljujući književnom žanru nazvanom nasihatname ("Saveti za vladare"). Ovaj žanr je imao dugu istoriju, pojavljivao se u ranijim muslimanskim carstvima kao što su Abasidski kalifat i Seldžučko carstvo. Nasihatname se prvenstveno bavila redom i neredima u državi i društvu, ona je vladara predstavljala kao oličenje pravde, čija je dužnost bila da osigura da njegovi podanici dobiju tu pravdu. To se često izražavalo kroz koncept Kruga pravde (otur.dāʾire-i ʿadlīye). U ovoj koncepciji, pružanje pravde od strane vladara njegovim podanicima bi omogućilo tim subjektima da napreduju, jačajući vladara. Ako se ovo ne bi poštovalo, društvo bi prestalo pravilno da funkcioniše. Tako su mnoge Osmanlije opisale u ovom žanru, uključujući Mustafu Alija, vladavinu Sulejmana I kao najsavršeniju manifestaciju ovog sistema pravde, i izneli ideju da je carstvo od tog zlatnog perioda počelo da pada. Ovi pisci su posmatrali promene koje je carstvo doživelo kao inherentno negativnu korupciju idealizovane Sulejmanove prošlosti. Međutim, sada se priznaje da su, umesto da jednostavno opisuju objektivnu stvarnost, često koristili žanr odbijanja da iznesu svoje lične pritužbe. Na primer, Mustafa Ali bio je uveren da je carstvo u opadanju bilo u velikoj meri motivisano frustracijom zbog neuspeha da postigne unapređenje i pokroviteljstvo suda. Primarni cilj pisaca nasihatname, dakle, možda je jednostavno bio da zaštite svoj lični ili klasni status u svetu koji se brzo menja.

U zapadnoj Evropi

Pojam sveobuhvatnog osmanskog pada nije ušao u zapadnu istoriografiju sve do početka devetnaestog veka, sa radovima istoričara kao što su Jozef fon Hamer-Purgštal, koji je poznavao osmanski jezik i prihvatio ideju direktno od osmanskih pisaca nasihatname. Unutrašnji pad je tako zamišljen kao prikladno sredstvo za objašnjavanje spoljnjih vojnih poraza Osmanlija, a delovao je i kao opravdanje za evropski imperijalizam. Pojam opadanja osmanske / islamske civilizacije tako je dospeo u zapadnjačkoj civilizaciji, u kojoj su "dekadentni" Osmanlije bili u suprotnosti sa "dinamičnim" zapadom. Islam (kao sveobuhvatna civilizacijska kategorija) često se predstavlja kao polarna suprotnost zapada, pri čemu su zapadna društva cenila slobodu, racionalnost i napredak, dok je islam cenio uslužnost, praznoverje i stagnaciju. Takvi prikazi su se održavali do sredine dvadesetog veka, pre svega radovima H.A.R. Giba i Bernarda Luisa, koji su se držali civilizacijske koncepcije islamskog propadanja, menjajući je novom sociološkom paradigmom teorije modernizacije. Ovi stavovi su bili pod sve većom kritikom jer su istoričari počeli da preispituju svoje osnovne pretpostavke o osmanskoj i islamskoj istoriji, posebno nakon objavljivanja Saidovog Orijentalizma 1978. godine.

Stavovi teze

Bernard Luis, jedna od najpoznatijih zagovornika teze osmanskog pada.

Najistaknutiji pisac o osmanskom padu bio je istoričar Bernard Luis, koji je tvrdio da Osmansko carstvo doživljava sveobuhvatni pad koji utiče na vladu, društvo i civilizaciju. On je izneo svoje poglede u članku iz 1958. godine, "Neka razmišljanja o padu Osmanskog carstva" koji je prerastao u glavno mišljenje orijentalnih naučnika sredinom dvadesetog veka. Međutim, članak je sada veoma kritikovan i više se ne smatra tačnim od strane modernih istoričara. Luisovi stavovi su bili sledeći:

Prvih deset sultana Osmanskog carstva (od Osmana I do Sulejmana Veličanstvenog) bili su odličnog ličnog kvaliteta, dok su oni koji su dolazili nakon Sulejmana bili bez izuzetaka "nesposobni, degenerirani i neprilagođeni," a sve kao rezultat Kafeskog sistema sukcesije, pri čemu dinastički prinčevi više nisu sticali iskustvo u pokrajinskoj vladi pre nego što su dolazili na tron. Loše vođstvo na vrhu dovelo je do propadanja u svim granama vlasti: birokratija je prestala da funkcioniše efikasno i kvalitet njihovih odluka se pogoršao. Osmanska vojska izgubila je snagu i počela da doživljava poraze na bojnom polju. Oni su prestali da prate napredak evropske vojne nauke, i zbog toga su pretrpeli teritorijalne gubitke. Kako su Osmanska država i društvo bili usmereni ka stalnom širenju, njihova iznenadna neuspeh u postizanju novih osvajanja ostavio je carstvo nesposobnim da se prilagodi svom novom odnosu sa Evropom. Ekonomski, carstvo je bilo pogođeno otkrićem Novog sveta i kasnijim poremećajem u ekonomskoj ravnoteži između Mediterana i Atlantske Evrope, kao i putevima otkrića koji su Evropljane doveli u Indiju i doveli do pada obima trgovina kroz osmanske luke. Pored toga, revolucija cena dovela je do destabilizacije osmanskog kovanog novca i teške finansijske krize, koja se pokazala katastrofalnom kada je uparena sa naglim rastom troškova ratovanja. Kako je osmanska konjica postala zastarela, timarski sistem zakupa zemljišta koji je postojao, pao je u zastarelost, dok korumpirana birokratija nije mogla da ga zameni funkcionalnom alternativom. Umesto toga, uvedena je poreska poljoprivreda, koja je dovela do korupcije i ugnjetavanja seljaštva i pada poljoprivrede. Osmanska ekonomska i vojna zaostalost umanjena je zbog njihove zatvorenosti i nespremnosti da se usvoje evropske inovacije, kao i sve veći prezir prema praktičnoj nauci. Konačno, Osmansko carstvo "vratilo se u srednjovekovnu državu, sa srednjovekovnim mentalitetom i srednjovekovnom ekonomijom - ali sa dodatnim teretom birokratije i stalne vojske koju nijedna srednjovekovna država nikada nije morala podneti."

Značajno je da objašnjenje osmanskog pada nisu bila ograničena na geopolitički položaj carstva među svetskim carstvima ili na njegovu vojnu snagu. Teza propadanja bila je ukorenjena u koncepciji različitih civilizacija kao jedinica istorijske analize iz devetnaestog i ranog dvadesetog veka, i tako objasnila osmansku slabost ne samo u odnosu na njenu geopolitiku, već je i definisala u socijalnim, ekonomskim, kulturnim i moralnim pojmovima. Ovaj sveobuhvatni pojam propadanja osmanske (i šire, islamske) civilizacije postao je okvir unutar kojeg je bila shvaćena osmanska istorija od šesnaestog veka.

Kritičari teze osmanskog pada

Konceptualna pitanja

Dana Sajdi, u članku koji sumira kritiku teze pada napisanom 1970-ih, identifikuje sledeće kao glavne tačke koje su istoričari pokazali: "1. Promenljiva priroda i prilagodljivost Osmanske države i društva, ekonomski i/ili intelektualni procesi koji pokazuju znakove modernizacije pre dolaska zapada, 3. uporedivost Osmanske države i društva sa drugim u svetu u istom periodu, i 4. logika, ili okvir, alternativu pada i evrocentrizmu koji se u njemu podrazumeva, koji uzima u obzir fenomen od sedamnaestog do osamnaestog veka." Prve dve tačke odnose se na prikaz teze o Osmanskoj državi i društvu kao nazadne, statične i suštinski nesposobne za inovacije pre „uticaja Zapada“, treći se odnosi na stepen do kog je Osmansko carstvo bilo potpuno jedinstveno, funkcioniše u skladu sa svojim pravilima i unutrašnjom logikom, umesto da bude integrisano u širi komparativni okvir svetske istorije, dok se četvrta bavi stepenom do kojeg je teza pada previdela lokalne procese koji su se zapravo dešavali u Osmanskom carstvu tokom sedamnaestog i osamnaestog veka, u korist naglašavanja velike pripovesti o osmanskom padu i evropskoj superiornosti.

U skladu sa ovim tačkama, uobičajena kritika teze pada je da je ona teleološka: to znači da ona predstavlja celu osmansku istoriju kao priču o usponu i padu carstva, zbog čega su raniji istoričari preterano naglašavali nevolje carstva i potcenjivale njegove snage. Prema Lindi Darling, "jer znamo da su Osmanlije na kraju postale slabija sila i konačno nestale, sve ranije poteškoće koje su doživele postaju "seme propadanja ", a osmanski uspesi i izvori snage nestaju iz zapisa." Posledica propadanja je ideja da je carstvo ranije dostiglo vrhunac, a to je takođe bilo problematizovano. Vladavina Sulejmana Veličanstvenog bila je viđena kao zlatno doba sa kojim je trebalo uporediti ostatak istorije carstva. Takva poređenja uzrokovala su rane istraživače da transformaciju i promenu vide kao inherentno negativne, pošto se carstvo udaljilo od uspostavljenih normi Sulejmanove romantizovane i idealizovane vladavine. Prema Džejni Hadavej, ovaj fokus na "zlatno doba" imao je iskrivljujući efekat na njegovu istoriju: "masivno carstvo koje je trajalo više od šest vekova nije moglo da ima idealan trenutak i idealnu permutaciju o kojima bi čitav hronološki i geografski raspon carstvo mogao da sudi. " Umesto toga, savremeni istoričari smatraju da je promena prirodan rezultat prilagođavanja carstva svetu oko sebe, a to je znak inovativnosti i fleksibilnosti, a ne pada.

Politički kritičari

Preispitujući ideju političkog pada u Osmanskom carstvu, istoričari su prvo ispitali nasihatnamske tekstove koji su činili okosnicu teze o odbacivanju. Mnogi naučnici, među kojima su najznačajniji i Rifat Ali Abou-El-Hadž, istakli su da kritike osmanskih pisaca u savremenom društvu nisu pod uticajem sopstvenih predrasuda i kritikovale ranije istoričare zbog toga što su ih uzimali bez predrasuda kritičkih analiza. Štaviše, "žalba o vremenu" je u stvari bila književni obrt u osmanskom društvu, a postojala je i u periodu tzv. "Zlatnog doba" Sulejmana Veličanstvenog. Za osmanske pisce, "pad" je bio obrt koji im je omogućio da prosuđuju savremenu državu i društvo, a ne opis objektivne stvarnosti. Prema tome, ove radove ne treba uzeti kao dokaz stvarnog osmanskog pada.

Drugi razlog političkog pada, kao što je ideja da su sultani koji su vladali nakon vremena Sulejmana I, bili manje kompetentni vladari, takođe je bila osporena. Vladavine sultana kao što su Ahmed I, Osman II, and Mehmed IV (među ostalima) preispitivane su u kontekstu uslova njihovih sopstvenih era, umesto da ih neprikladno upoređuju sa mitskim Sulejmanovim idealom. Zaista, sama ideja o tome da li je Sulejmanova vladavina predstavljala zlatno doba na prvom mestu, dovedena je u pitanje. Činjenica da sultani više nisu lično pratili vojsku na vojnim kampanjama više se ne kritikuje, već se smatra pozitivnom i neophodnom promenom koja je rezultat transformacije carstva u sedentarni carski poredak. Istraživanje Lesli Pirs o političkoj ulozi žena u Osmanskoj dinastiji pokazalo je netačnost pretpostavke da je takozvani Sultanat žena, u kome su žene članice dinastije vršile neobično visok stepen moći, na neki način ili uzrok ili simptom carske slabosti. Naprotiv, osmanske valide sultanije, princeze, i konkubine su uspele da uspostave dinastičku vladavinu tokom perioda nestabilnosti i odigrali su važnu ulogu u dinastičkoj pripadnosti. Štaviše, važnost ubrzano rastuće birokratije je sada posebno naglašena kao izvor stabilnosti i snage za carstvo tokom sedamnaestog i osamnaestog veka, što posebno ističe rad Linde Darling. Oslanjajući se u velikoj meri na rad Arijela Salcmana, jačanje regionalnih plemića u osamnaestom veku reinterpretirano je kao efektivna forma vlade, a ne kao znak pada.

Vojne činjenice

Jedna od najtrajnijih tvrdnji teze o padu bila je slabost osmanske vojske u periodu nakon Sulejmana. Navodno, nekada strahopoštvani janjičarski korpus je postao korumpiran jer su sve više pridobijali privilegije za sebe, stičući pravo da se žene, dobijaju decu i upisuju ih u korpus. Umesto da održavaju strogu vojnu disciplinu, počeli su da se bave zanimanjima kao trgovci kako bi dopunili svoje prihode čime su gubili volju za vojskom. Međutim, sada se podrazumeva da janjičarska participacija u ekonomiji nije bila ograničena na period nakon Sulejmana. Janjičari su se bavili trgovinom već u petnaestom veku, bez ikakvog očiglednog uticaja na njihovu vojnu disciplinu. Dakle, daleko od toga da su postanu vojno neefikasni, janjičari su nastavili da budu jedna od najinovativnijih snaga u Evropi, uvodeći primenu vatrene paljbe, a možda i ranije od većine evropskih armija.

Još veća pažnja posvećena je promenama koje je doživeo timarski sistem tokom ove ere. Raspad timarskog sistema sada se ne vidi kao rezultat nekompetentne administracije, već kao svesna politika namenjena da pomogne carstvu da se prilagodi sve monetizovanijoj ekonomiji krajem šesnaestog veka. Dakle, daleko od toga da je to simptom pada, to je bio deo procesa vojne i fiskalne modernizacije. Konjica koja je zavisila od timarskog sistema sve je više zastarevala do sedamnaestog veka, i ta transformacija je omogućila Osmanlijama da umesto konjice podignu veliku vojsku pešadije sa musketom, održavajući tako svoju vojnu konkurentnost. Do 1690-ih, udeo pešadije u osmanskoj vojsci povećao se na 50–60 odsto, što je jednako njihovim habzburškim protivnicima.

U pogledu proizvodnje naoružanja i tehnologije oružja, Osmanlije su ostale približno jednake sa svojim evropskim rivalima tokom većeg dela sedamnaestog i osamnaestog veka. Teoriju da je osmanski livnica topova zanemarivala mobilne terenske topove proizvodnjom prevelikog opsadnog topa u nesrazmernoj stopi, diskreditovao je vojni istoričar Gabor Agoston. Uprkos orijentalističkoj tvrdnji da je inherentni konzervativizam u islamu onemogućio Osmanlije da usvoje evropske vojne inovacije, sada je poznato da su Osmanlije bile predusretljive za strane tehnike i izume, i nastavile da zapošljavaju evropske odmetnike i tehničke stručnjake tokom sedamnaestog i osamnaestog veka. U smislu proizvodnih kapaciteta, Osmanlije su čak mogle da nadmaše svoje evropske rivale tokom sedamnaestog veka. Oni su održali pun kapacitet u proizvodnji baruta sve do kraja osamnaestog veka, i uz retke i kratke periode, bili su u stanju da proizvedu dovoljno topova i musketa da snabdevaju čitave oružane snage, kao i višak zaliha. Prema Gaboru Agostonu i Rodsu Marfiju, osmanski porazi u ratovima 1683–1699 i 1768–1774 sa Habzburgovcima i Rusijom najbolje se objašnjavaju opterećenjem logistike i komunikacija uzrokovanih višestrukim ratnim dejstvima, a ne osetnom inferiornošću u tehnologiji i naoružanju, a takva inferiornost, ukoliko je uopšte postojala, bila je daleko manje značajna nego što se ranije smatralo. Sada se veruje da je osmanska vojska uspevala da održi grub paritet sa svojim rivalima sve do 1760-ih, postepeno zaostajući zbog dugog perioda mira na svojim zapadnim granicama između 1740. i 1768. godine, kada su Osmanlije propustili priliku da napreduju tokom Sedmogodišnjeg rata.

Ekonomske i fiskalne činjenice

Rana kritika teze pada sa ekonomskog stanovišta bila je pod snažnim uticajem novih socioloških perspektiva teorije zavisnosti i teorije svetskih sistema koje su artikulisali sociolozi kao što su Andre Gunder Frank i Imanuel Valerštajn tokom 1960-ih i 1970-ih. Ove teorije pružile su uticajnu kritiku preovlađujuće teorije modernizacije koja je tada bila popularna među ekonomistima i političkim analitičarima, i bila je okvir u kojem je osmanska ekonomska istorija bila shvaćena, na primer Stvaranje moderne Turske Bernarda Luisa iz 1961. godine. Teorija modernizacije smatrala je da je nerazvijeni svet osiromašen, jer je propustio da sledi Evropu napredovanjem niza različitih faza razvoja (zasnovanih na modelu koji su pre svega obezbedile Francuska i Britanija), za koje se pretpostavilo da su jednako primenljive na sva društva. Istoričari koji pokušavaju da identifikuju faktore koji su onemogućili Osmanlije da postignu "modernizaciju" okrenuli su se stereotipima koji su činili osnovu teze pada: osmanska sklonost ka despotizmu i letargiji koja je inhibirala njihov ulazak u savremeni svet i dovela do ekonomske stagnacije. Nasuprot tome, teorija zavisnosti gledala je na današnju nerazvijenost kao proizvod nejednakog globalnog ekonomskog sistema koji su postepeno uspostavljali Evropljani počevši od ranog modernog perioda, i na taj način ga posmatrali kao rezultat istorijskog procesa, a ne kao jednostavnu nemogućnost prilagođavanja dela nezapadnog sveta. Teorija zavisnosti, koju su u osmanskoj istoriji uveli Huri Islamoglu-Inan i Čaglar Kejder, omogućili su istoričarima da se odmaknu dalje od koncepata koji su ranije dominirali osmanskom ekonomskom istorijom, pre svega pojmom "orijentalnog despotizma" koji je navodno inhibirao ekonomski razvoj, a umesto toga da ispitaju carstvo u smislu njegove postepene integracije u periferiju novonastajućeg evropskog centra. Naknadne pokrajinske studije ukazale su na stepen do kog je Osmansko carstvo osamnaestog i ranog devetnaestog veka prolazilo kroz sopstvenu kapitalističku transformaciju nezavisno od evropske ekonomske penetracije, što je zauzvrat olakšalo integraciju carstva u svetsku ekonomiju. Čak i nakon periferizacije carstva, osmanska proizvodnja, za koju se pretpostavljalo da je propala u odnosu na evropsku konkurenciju, sada se smatra da je rasla, pa čak i cvetala tokom osamnaestog i devetnaestog veka, zahvaljujući snazi osmanskog domaćeg tržišta.

U ranijim periodima, osmanska ekonomska i fiskalna kriza bila je povezana pre svega sa katastrofalnim efektima revolucije cena krajem šesnaestog veka. Međutim, ova ekonomska kriza nije bila jedinstvena samo za Osmanlije, već su je delile evropske države, jer su se sve borile sa različitim pritiscima inflacije, demografskim pomeranjima i rastućim troškovima ratovanja. Poređenjem Osmanskog carstva sa njegovim susedima, istoričari su pokazali da višestruke krize koje je carstvo doživljavalo krajem šesnaestog i početkom sedamnaestog veka mogu se smatrati delom šireg evropskog konteksta koji je okarakterisan kao „opšta kriza“ sedamnaestog veka, a ne znak jedinstvenog osmanskog pada. Pretpostavka da se osmanska ekonomija nije mogla oporaviti od ovih kriza bila je ukorenjena i u lošem stanju znanja o osmanskoj ekonomiji krajem sedamnaestog i osamnaestog veka, kao i u tome kako se lako činilo da se uklapa sa postojećim idejama o osmanskom padu. Međutim, kasnija istraživanja su pokazala da je, prema rečima Ševketa Pamuka, osamnaesti vek "zapravo bio period oporavka osmanskog monetarnog sistema", ukazujući da "stara teza o kontinuiranom padu ne može biti održiva". Daleko od stanja propadanja, prva polovina osamnaestog veka bila je period značajne ekspanzije i rasta osmanske ekonomije.

Ostali pretpostavljeni uzroci osmanskog ekonomskog pada takođe su bili osporavani. Uspostavljanje novih pomorskih trgovačkih puteva od strane evropskih trgovaca u Indiju oko rta dobre nade, zaobilazeći osmanske teritorije, imalo je daleko manje značajnog uticaja na osmansku ekonomiju nego što se nekada pretpostavljalo. Ranija učenja su opisivala da su Portugalci uspostavili skoro monopolsko kretanje luksuzne robe, naročito začina, u Evropu, a u suštini Portugalija je bila samo jedan od mnogobrojnih učesnika koji su učestvovali na trgovačkoj pozornici Indijskog okeana. Čak i krajem šesnaestog veka, azijski trgovci koji su koristili tradicionalne trgovačke puteve Crvenog mora preko osmanske teritorije prevozili su četiri puta više začina od portugalskih trgovaca, i sve do početka osamnaestog veka, više srebrnog novca je nastavljeno da se sliva u Indiju preko tradicionalnih bliskoistočnih puteva nego preko novog puta oko rta dobre nade. Gubitak prihoda koji se dogodio nadoknađen je porastom trgovine kafom iz Jemena tokom sedamnaestog veka, koji je, zajedno sa snažnim komercijalnim vezama sa Indijom, osigurao kontinuirani prosperitet trgovine Crvenim morem i Kairom kao komercijalnim centrom.

Istoričari, kao što je gore pomenuti Bernard Luis, su pominjali navodni pad kvaliteta birokratskih zapisa carstva kao pokazatelj stagnacije u osmanskom administrativnom aparatu. Istoričari sada priznaju da se takav pad nikada nije dogodio. Ova promena u vođenju evidencije mogla se pripisati ne gubitku kvaliteta, već promeni prirode procene zemljišta, jer je carstvo prilagodilo sve monetizovanoj ekonomiji karakterističnoj za sedamnaesti vek. Metode procene koje su se koristile u periodu sultana Sulejmana bile su pogodne za obezbeđivanje pravilne raspodele prihoda vojsci feudalne konjice koja je tada činila glavninu osmanskih snaga. Međutim, do kraja veka, potreba za gotovinom za podizanje pešadijske vojske koja je koristila muskete, naterala je centralnu vladu da reformiše svoj sistem posedovanja zemljišta i da proširi praksu poreske poljoprivrede, što je takođe uobičajena metoda prikupljanja prihoda u savremenoj Evropi. U stvari, sedamnaesti vek je bio period značajne ekspanzije u osmanskoj birokratiji, a ne kontrakcije ili pada. Ove promene, suprotno tvrdnjama ranijih istoričara, izgleda da nisu dovele do raširene korupcije ili ugnjetavanja od stepena većeg od onoga što se može primetiti među evropskim državama tog perioda. Osmanlije, kao i druge evropske države, borile su se tokom sedamnaestog veka da bi se suočile sa naglim rastom troškova, ali su do kraja uspele da uspostave reforme koje su im omogućile da uđu u osamnaesti vek sa budžetskim suficitom. Prema rečima Linde Darling, "pripisivanje osmanskih budžetskih deficita iz sedamnaestog veka padu carstva ostavlja neobjašnjiv prestanak ovih deficita u osamnaestom veku."

Stručni konsenzus 21. veka

Glavni članak: Transformacija Osmanskog carstva

Sklanjajući se sa ideje propadanja, današnji istoričari Osmanskog carstva najčešće na period nakon sultana Sulejmana, ili širi period od 1550. do 1700. godine, kao na transformaciju. Uloga ekonomske i političke krize u definisanju ovog perioda je ključna, ali isto tako je i njihova privremena priroda, jer je osmanska država na kraju bila u stanju da opstane i prilagodi se svetu koji se menja. Takođe, sve veći naglasak je na mestu Osmanskog carstva u komparativnoj perspektivi, posebno sa državama Evrope. I evropske države i Osmanlije su borile sa ozbiljnom ekonomskom i fiskalnom krizom. Ovaj period se često naziva opšta kriza sedamnaestog veka, i stoga su poteškoće sa kojima se suočavalo Osmansko carstvo preoblikovane ne kao jedinstvene za njih, već kao deo opšteg trenda koji je uticao na čitav evropski i mediteranski region. Prema rečima Ehuda Toledana, "I u Evropi i u Osmanskom carstvu, te promene su transformisale države i načine na koje su vojno-upravne elite vodile i finansirale ratove. Suočavanje sa tim ogromnim izazovima i pronalaženjem odgovarajućih odgovora kroz more socioekonomskih i političkih promena su, u stvari, priča o osmanskoj istoriji iz 17. i 18. veka, a njihova glavna karakteristika bila je izuzetna adaptacija na nove realnosti, umesto pada i dezintegracije, koja je odražavala snalažljivost, pragmatizam i fleksibilnost u mišljenju i delovanju osmanske vojno-upravne elite, a ne njihova nesposobnost. Tako, po rečima Dane Sajdi: "Bez obzira na to šta se može misliti o individualnom revizionističkom radu, ili o određenom metodu ili okviru, kumulativni efekat nauke pokazao je empirijsku i teorijsku nevažeću tezu o padu, i ponudio prikazivanje interno dinamične osmanske države i društva, ona je takođe utvrdila uporedivost Osmanskog carstva sa drugim - pretežno evropskim - društvima i političkim organizacijama, i istovremeno revidirala postojeću šemu periodizacije. Tako se može sažeti stručna saglasnost 21. veka o periodu nakon sultana Sulejmana:

Istoričari Osmanskog carstva odbacili su naraciju o padu u korist krize i adaptacije: nakon što je pogođeno teškom ekonomskom i demografskom krizom krajem šesnaestog i početkom sedamnaestog veka, Osmansko carstvo je prilagodilo svoj karakter od vojno osvajačke države na onu teritorijalno stabilniju, birokratsku državu čija glavna briga više nije bilo osvajanje novih teritorija, već izvlačenje prihoda sa teritorija koje su već kontrolisane dok je podupirala svoj imidž kao bastion sunitskog islama.

— Džejn Hadavej, sa prilozima Karla Barbira, Arapske zemlje pod osmanskom vladavinom, 1516–1800, (Pearson Education Limited, 2008), str. 8–9.

Literatura

• Abou-El-Haj, Rifa'at A. Formation of the Modern State: The Ottoman Empire, Sixteenth to Eighteenth Centuries. 2nd ed. . Syracuse: Syracuse University Press. 2005. .
• Abou-El-Haj, Rifa'at A. "The Ottoman Vezir and Paşa Households 1683–1703, A Preliminary Report." Journal of the American Oriental Society 94 (1974): 438–447.
• Ágoston, Gábor. "Firearms and Military Adaptation: The Ottomans and the European Military Revolution, 1450–1800". Journal of World History.' 25 (2014): 85–124.
• Ágoston, Gábor. Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire. Cambridge: Cambridge University Press. 2005. .
• Ágoston, Gábor. "Ottoman Artillery and European Military Technology in the Fifteenth and Seventeenth Centuries." Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 47/1–2 (1994): 15–48.
• Aksan, Virginia and Daniel Goffman, ur. (2007). The Early Modern Ottomans: Remapping the Empire. Cambridge: Cambridge University Press. .
• Aksan, Virginia. "Ottoman to Turk: Continuity and Change." International Journal 61 (Winter 2005/6): 19–38.
• Aksan, Virginia (2007). Ottoman Wars, 1700–1860: An Empire Besieged. Pearson Education Ltd. str. 130—5. ISBN 978-0-582-30807-7. 
• Aksan, Virginia. "Theoretical Ottomans." History and Theory 47 (2008): 109–122.
• Baer, Marc (2008). Honored by the Glory of Islam: Conversion and Conquest in Ottoman Europe. New York: Oxford University Press. .
• Barkey, Karen (1994). Bandits and Bureaucrats: The Ottoman Route to State Centralization. Cornell University Press. .
• Börekçi, Günhan. "A Contribution to the Military Revolution Debate: The Janissaries’ Use of Volley Fire During the Long Ottoman-Habsburg War of 1593–1606 and the Problem of Origins." Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 59 (2006): 407–438.
• Börekçi, Günhan. "Factions and Favorites at the Courts of Sultan Ahmed I (r. 1603–17) and His Immediate Predecessors." PhD dissertation. The Ohio State University, 2010.
• Çalışır, M. Fatih. "Decline of a 'Myth': Perspectives on the Ottoman 'Decline'," The History School 9 (2011): 37–60.
• Casale, Giancarlo (2010). The Ottoman Age of Exploration. Oxford University Press. .
• Darling, Linda. Revenue Raising and Legitimacy: Tax Collection and Finance Administration in the Ottoman Empire, 1560–1660. Leiden: E.J. Brill, 1996.
• Faroqhi, Suraiya (1999). Approaching Ottoman History: An Introduction to the Sources. Cambridge: Cambridge University Press. .
• Faroqhi, Suraiya, ur. (2006). The Later Ottoman Empire, 1603–1839, volume 3 of The Cambridge History of Turkey. Cambridge: Cambridge University Press. .
• Faroqhi, Suraiya. "Crisis and Change, 1590–1699." In An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914, 411–636. Edited by Halil İnalcık with Donald Quataert. . Cambridge: Cambridge University Press. 1994. .
• Faroqhi, Suraiya. The Ottoman Empire and the World Around It. I. B. Tauris, 2004; 2011.
• Findley, Carter Vaughn. "Political culture and the great households", in Suraiya Faroqhi eds., The Later Ottoman Empire, 1603–1839 (2006).
• Finkel, Caroline (1988). The Administration of Warfare: The Ottoman Military Campaigns in Hungary, 1593–1606. Vienna: VWGÖ. ISBN 978-3-85369-708-5. 
• Fleischer, Cornell (1986). Bureaucrat and Intellectual in the Ottoman Empire: The Historian Mustafa Âli, 1541–1600. Princeton: Princeton University Press. .
• Fodor, Pál. "State and Society, Crisis and Reform, in a 15th–17th Century Ottoman Mirror for Princes." Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 40 (1986): 217–240.
• Gibb, H.A.R. and Harold Bowen (1950). Islamic Society and the West: A Study of the Impact of Western Civilization on Modern Culture in the Near East. Oxford: Oxford University Press. , 1957.
• Grant, Jonathan. "Rethinking the Ottoman 'Decline': Military Technology Diffusion in the Ottoman Empire, Fifteenth to Eighteenth Centuries." Journal of World History 10 (1999): 179–201.
• Hammer-Purgstall, Joseph von. Geschichte des Osmanisches Reiches. (in German) 10 vols. Budapest: Ca. H. Hartleben, 1827–35.
• Hathaway, Jane. The Arab Lands under Ottoman Rule, 1516–1800, with contributions by Karl K. Barbir. Pearson Education Limited, 2008.
• Hathaway, Jane. "The Ottomans and the Yemeni Coffee Trade." Oriente Moderno 25 (2006): 161–171.
• Hathaway, Jane (1997). The Politics of Households in Ottoman Egypt: The Rise of the Qazdağlıs. Cambridge University Press. .
• Hathaway, Jane. "Problems of Periodization in Ottoman History: The Fifteenth through the Eighteenth Centuries". The Turkish Studies Association Bulletin 20 (1996): 25–31.
• Howard, Douglas. "Genre and Myth in the Ottoman Advice for Kings Literature." In The Early Modern Ottomans: Remapping the Empire. Edited by Virginia Aksan and Daniel Goffman. . Cambridge: Cambridge University Press. 2007. .
• Howard, Douglas. "Ottoman Historiography and the Literature of 'Decline' of the Sixteenth and Seventeenth Century." Journal of Asian History 22 (1988): 52–77.
• İnalcık, Halil ed., with Donald Quataert. An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914. Cambridge: Cambridge University Press. 1994. .
• İnalcık, Halil. "Military and Fiscal Transformation in the Ottoman Empire, 1600–1700." Archivum Ottomanicum 6 (1980): 283–337.
• İnalcık, Halil and Cemal Kafadar eds. Süleyman the Second [sic] and His Time. Istanbul: ISIS Press. 1993. .
• Kafadar, Cemal. "The Myth of the Golden Age: Ottoman Historical Consciousness in the post-Süleymanic Era." 37–48. In Süleyman the Second [sic] and His Time. Edited by Halil İnalcık and Cemal Kafadar. . Istanbul: ISIS Press. 1993. .
• Kafadar, Cemal. "On the Purity and Corruption of the Janissaries," Turkish Studies Association Bulletin 15 (1991): 273–280.
• Karateke, Hakan T. "On the Tranquility and Repose of the Sultan," In The Ottoman World, 116–129. Edited by Christine Woodhead. Routledge, 2011.
• Kunt, Metin. "Introduction to Part I," in Süleyman the Magnificent and His Age: the Ottoman Empire in the Early Modern World. Edited by Metin Kunt and Christine Woodhead. London and New York: Longman, 1995.
• Kunt, Metin. "Royal and Other Households," in The Ottoman World. Edited by Christine Woodhead. Routledge, 2011.
• Kunt, Metin. The Sultan's Servants: The Transformation of Ottoman Provincial Government, 1550–1650. The Modern Middle East Series, 14. New York. . Columbia University Press. 1983. .
• Lewis, Bernard. "Some Reflections on the Decline of the Ottoman Empire." Studia Islamica 1 (1958): 111–127.
• Masters, Bruce (1988). The Origins of Western Economic Dominance in the Middle East: Mercantilism and the Islamic Economy in Aleppo, 1600–1750. New York and London: New York University Press. .
• Murphey, Rhoads (1999). Ottoman Warfare: 1500–1700. New Brunswick: Rutgers University Press. .
• Murphey, Rhoads. "The Veliyüddin Telhis: Notes on the Sources and Interrelations between Koçu Bey and Contemporary Writers of Advice to Kings." Belleten 43 (1979): 547–571.
• Pamuk, Şevket. A Monetary History of the Ottoman Empire. Cambridge: Cambridge University Press. 2000. .
• Parker, Geoffrey (2013). Global Crisis: War, Climate Change & Catastrophe in the Seventeenth Century. New Haven: Yale University Press. .
• Peirce, Leslie. "Changing Perceptions of the Ottoman Empire: the Early Centuries." Mediterranean Historical Review 19/1 (2004): 6–28.
• Peirce, Leslie. The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press: 1993.
• Quataert, Donald. "Ottoman History Writing and Changing Attitudes towards the Notion of 'Decline,'" History Compass 1 (2003)
• Şahin, Kaya. Empire and Power in the Reign of Süleyman: Narrating the Sixteenth-Century Ottoman World. Cambridge: Cambridge University Press. 2013. .
• Said, Edward. Orientalism. New York: Pantheon, 1978.
• Salzmann, Ariel. "The Old Regime and the Ottoman Middle East." In The Ottoman World, 409–422. Edited by Christine Woodhead. Routledge, 2011.
• Salzmann, Ariel (1993). „An Ancien Régime Revisited: "Privatization" and Political Economy in the Eighteenth-Century Ottoman Empire”. Politics & Society. 21: 393—423. 
• Tezcan, Baki (2010). The Second Ottoman Empire: Political and Social Transformation in the Early Modern World. Cambridge University Press. .
• Ehud Toledano (2011). „The Arabic-speaking world in the Ottoman period: A socio-political analysis”. Ur.: Woodhead, Christine. The Ottoman World. Routledge. str. 453—66. ISBN 978-0-415-44492-7. 
• Ursinus, Michael. "The Transformation of the Ottoman Fiscal Regime, c. 1600–1850." In The Ottoman World, 423–435. Edited by Christine Woodhead. Routledge, 2011.
• Woodhead, Christine eds. The Ottoman World. Routledge, 2011.
• Woodhead, Christine (2008). „New Views on Ottoman History, 1453–1839”. The English Historical Review. Oxford University Press. 123: 973—987. 

Dodatna literatura

Sledi popis nekoliko radova koji su posebno uticali na poništavanju teze o padu.

• Abou-El-Haj, Rifa'at A. Formation of the Modern State: The Ottoman Empire, Sixteenth to Eighteenth Centuries. 2nd ed. . Syracuse: Syracuse University Press. 2005. . [First edition published in 1991]
• Barkey, Karen (1994). Bandits and Bureaucrats: The Ottoman Route to State Centralization. Cornell University Press. .
• Darling, Linda. Revenue Raising and Legitimacy: Tax Collection and Finance Administration in the Ottoman Empire, 1560–1660. Leiden: E.J. Brill, 1996.
• Fleischer, Cornell (1986). Bureaucrat and Intellectual in the Ottoman Empire: The Historian Mustafa Âli, 1541–1600. Princeton: Princeton University Press. .
• Hathaway, Jane. "Problems of Periodization in Ottoman History: The Fifteenth through the Eighteenth Centuries". The Turkish Studies Association Bulletin 20 (1996): 25–31.
• Howard, Douglas. "Ottoman Historiography and the Literature of 'Decline' of the Sixteenth and Seventeenth Century." Journal of Asian History 22 (1988): 52–77.
• İnalcık, Halil. "Military and Fiscal Transformation in the Ottoman Empire, 1600–1700." Archivum Ottomanicum 6 (1980): 283–337.
• Kafadar, Cemal. "On the Purity and Corruption of the Janissaries," Turkish Studies Association Bulletin 15 (1991): 273–280.
• Kunt, Metin. The Sultan's Servants: The Transformation of Ottoman Provincial Government, 1550–1650. The Modern Middle East Series, 14. New York. . Columbia University Press. 1983. .
• Salzmann, Ariel. "An Ancien Régime Revisited: "Privatization" and Political Economy in the Eighteenth-Century Ottoman Empire." *Politics & Society* 21 (1993): 393–423.