Tehnologija Prvog svetskog rata

Prvi svetski rat je izazvao više smrti i razaranja nego bilo koji rat vođen pre njega. Po prvi put upotrebljena su neka od modernih oružja čije će se savršenstvo pokazati u Drugom svetskom ratu. Rat je doprineo industrijskoj revoluciji, pa se fabrike brzo orijentišu na masovnu proizvodnju novog naoružanja za vojsku na frontovima. Mali sporovi pre rata su korišćeni kao probe pred ono što je usledilo u Prvom svetskom ratu.

Tu su pre svega mitraljezi, podmornice, tenkovi, bojni otrovi, bacači plamena. Broj žrtava se povećavao. A prednost u ratu je imala ona strana koja je više koristila moć tehnologije.

Uvod[uredi | uredi izvor]

Moderna tehnologija i industrijski kapaciteti kombinovani sa Prvim svetskim ratom su uspeli da stvore neka od najmoćnijih oružja ikada viđenih u ratovanju. Tenkovi, mitraljezi, bacači plamena, avioni i podmornice su testirani i dokazani u bitkama. Na primer, po prvi put su se u Prvom svetskom ratu avioni spuštali na brod usred mora, po prvi put je torpedovan neki brod. Sva ova oružja su usavršena tokom Drugog svetskog rata. Konačno su generali videli prednosti koje moderno oružje ima u poređenju sa brojnošću žive sile. Diskutabilno je da li je rat dobila strana koja je bila tehnološki naprednija, zato je s pravom ovo rat bez pobednika.

Mitraljezi[uredi | uredi izvor]

„Sigurno da nema oružja koje je više izmenilo umetnost ratovanja, kao što su to učinili mitraljezi.“ Njutn D. Bejker – ministar rata u vladi SAD za vreme Prvog svetskog rata

Mitraljezi su oružja koja su pravljena za masovno ubijanje. Za razliku od običnog naoružanja koje je moglo da ispaljuje po jedan metak u trenutku i čiji je domet bio oko 1500 metara, mitraljezi su mogli da ispaljuju 500 metaka u minutu u krugu. Francuski 37mm mitraljez, model 1916, je imao domet od oko 2200 m. Pre rata, većina stratega je zanemarila moć koju ovo oružje može imati za vreme bitaka. Više se računalo na ljudsku snagu. Očekivao se rat prsa u prsa, a rezultat je bio potpuno drugačiji. Mitraljezi su uništili svaku mogućnost pojedinačnog herojstva u bitkama.

Britanci su na početku rata imali plan da svaki bataljon dobije po dva mitraljeza. Kako je rat odmicao, ta brojka se popela na 32 mitraljeza po bataljonu. Ubitačnost mitraljeza videla se u bici za Luz. Kada su se Britanci primakli na oko 500 metara od nemačkih rovova, Nemci su na njih otvorili mitraljesku vatru. Tada je poginulo na hiljade britanskih vojnika (u toku same bitke poginulo je 50.000 Britanaca). Zahvaljujući ovom oružju, Nemci su raspršili saveznička nadanja da će rat brzo biti završen. Ljudi su olako gubili živote i postajali mitraljeska hrana na frontovima.

Otrovni gasovi[uredi | uredi izvor]

Upotreba otrovnih gasova je bila zabranjena Haškom konvencijom iz 1899. godine i 1907. godine. Ipak Nemci u nemogućnosti da artiljerijom i napadima u talasima vojnika sa mitraljezima probiju Zapadni front, 22. aprila 1915. godine ubacuju u rat novo oružje.

Tog dana je nemački avion preleteo iznad ničije zemlje na frontu. Izbacio je mali kanister žućkasto-zelene tečnosti. Tečnost se pretvorila u oblak koji se sporo kretao ka francuskim trupama blizu belgijskog grada Ipra. Kada je oblak stigao do njih, vojnici su zaključili da se radi o oblaku otrovnog gasa. Posledice su bile strašne. Vojnici su umirali u najtežim mukama. Gas im je kroz respiratorne sisteme dolazio do svih organa. Mnogi su umrli, a nekima su ostale trajne posledice od trovanja gasom, na nervnom sistemu. Taj dan Nemci nisu iskoristili prazninu od 6 km na frontu.

Ubrzo su obe strane razvile posebne maske, ali i posebne gasove za uništavanje žive sile neprijatelja. Iperit je jedan od gasova koji se koristio u ratu. Naziv je dobio po gradu Ipru, gde je po prvi put iskorišćen, pored njega korišćen je i fosgen. Fosgen je uništavao pluća i oči vojnika. Po nekoliko dana gasovi bi ostajali na frontovima.

Oko 800.000 vojnika poginulo je usled dejstva otrovnih gasova na frontovima. Veliki broj preživelih od otrovnih gasova je imao trajne posledice. Mnogima je bio oštećen nervni sistem, a mnogima respiratorni sistemi. Otrovni gasovi su bili simboli smrti hrabrih vojnika.

Bacači plamena[uredi | uredi izvor]

Kada su vojnici počeli da uspešno prelaze ničiju zemlju na frontovima i ulaze u neprijateljske rovove, shvatili su da im treba novo oružje.

Razvijeni su bacači plamena kratkog dometa koji su u naletima izbacivali zapaljivu smesu gasa i ulja. Bili su prenosivi, i vojnici su količine ove smese nosili na leđima. Bacači plamena mogli su da spale sve živo u rovovima. Nakon što su Nemci uveli ovo oružje u rat, skoro svaka zaraćena zemlja napravila je svoju verziju bacača plamena. Francuski bacač plamena, Šilt (nazvan po konstruktoru), izbacivao je od 8 do 10 bleskova plamena u krugu od 30 metara, ili jedan jak plamen na 100 metara.

Nemci su koristili 69 bacača plamena u bici za Verden. Ukupno za vreme rata bilo je 653 napada bacačima plamena. Srpska i francuska vojska pri proboju Solunskog fronta u bici na Dobrom polju iskoristile su bacače plamena da bi porazile bugarsku vojsku. Prava snaga ovog oružja razvijena je za vreme Drugog svetskog rata.

Tenkovi[uredi | uredi izvor]

Još 1907. godine nekoliko inženjera je razvilo prvi prototip tenka. Ali tek 1915. godine Britanci kreću sa masovnom proizvodnjom prvog tenka Mark 1, poznatijega među vojnicima kao „Veliki Vili“, ulazi na bojno polje 15. septembra 1916. godine. Oko 6 metara dug i 28 tona težak, tenk je zahtevao posadu od 8 članova da manevrišu njime. Od 32 tenka koji su krenuli u borbu, 9 ih je tada stiglo do cilja i uspelo da zarobi 300 nemačkih vojnika i zauzme selo Flers u Flandriji.

Ipak prvi tenkovi se nisu pokazali kao ofanzivno oružje, kako je to zamislio njihov tvorac Ernst D. Svinton. Tek se prototip tenka Mark 4 pokazao pogodnim za ofanzivne napade. 20. novembra 1917. godine 400 tenkova tipa Mark 4 brzo su napredovali kroz ničiju zemlju ka Kambreu. Kako je Hindenburg kasnije priznao, bitka kod Kambrea pokazala je Nemcima tenkovsku nadmoć. Probijali su se kroz barikade i neoštećeni šokirali Nemce. Tek 1918. godine, Nemci počinju da koriste tenkove. Kasno, ali već tada tenkovi su obećavali da će postati neizostavni deo modernog ratovanja.

Avioni i ratovanje u vazduhu[uredi | uredi izvor]

Godinama rata, armije su ostale ukopane u položajima na frontovima koji su se pružali na stotine kilometara. Moćna oružja kao što su mitraljezi i otrovni gasovi, onemogućila su pojavu pojedinačnih heroja. Ali u vazduhu, piloti novokonstruisanih bombardera i lovaca postali su glavni heroji rata.

Kada je rat započeo, avijacija nije bila napredna. Najčešće su se koristili baloni za osmatranje neprijateljskih položaja i bacanje poruka. Nemci su dan nakon svojih prvih napada na Lijež počeli da bacaju bombe iz cepelina 1914. godine. Ovo je označeno kao početak ratovanja iz vazduha.

Na početku rata, Francuzi su imali 120 aviona, Britanci 113, a Nemci više od 200, ali nisu svi avioni bili ratnog tipa. Međutim, piloti su ubrzo shvatili da avione mogu da koriste u ratovanju. Neki avioni su imali posadu od dva člana za obaranje neprijateljskih aviona. Ubrzo su iz aviona bacane i bombe. Pariz je 30. avgusta 1914. postao jedna od prvih meta bombardovanja iz vazduha.

Dana 5. oktobra 1914. godine, francuski pilot Jozef Franc i njegov nišandžija Luis Kvenolt, izvršili su prvi napad na nemački avion, i tom prilikom su oborili avion i ubili pilota i njegovog saputnika. Jedan od prvih heroja u vazduhu je postao Adolf Pežod, obarajući 6 nemačkih aviona 1916. godine. Francuski pilot Roland Garos, izmislio je novi način pucanja iz mitraljeza između propelera, januara 1915. godine. Nakon što je avion opremljen ovakvim načinom pucanja, Garos je zarobljen od strane Nemaca. Uspeo je da pobegne 1918. godine iz zarobljeništva.

Nacije su slavile pilote koji su oborili najmanje 5 neprijateljskih aviona. Francuski pilot Rene Fonk, oborio je 75 aviona za vreme rata, njegov drug Žorž-Mari Gajnemer je oborio 53 aviona. Ali nemački pilot Manfred von Rihthofen, poznatiji kao Crveni Baron, je oborio najviše aviona za vreme rata, 80.

Podmornice[uredi | uredi izvor]

Na početku Prvog svetskog rata, udarnu snagu na morima su predstavljali ogromni brodovi. Britanci su ubrzo uspeli da blokiraju sve nemačke luke, kako Nemci ne bi dobijali svoje zalihe namirnica. Da bi se izvukli iz ove situacije, Nemci su shvatili prednost podmornica i počeli su da ih masovnije koriste i prave kako bi probijali britanske blokade. Prve podmornice u rat ubacuju 1915. godine. Bile su 5 – 6 metara dugačke i nosile su četiri torpeda. Podmornice su postale odlično ofanzivno oruđe u ratu. Samo u 1915. godini, Nemci su uništili 396 brodova, skoro dvostruko više nego što su to učinili drugi brodovi ili podvodne mine. Pri jednom ovakvom napadu, Nemci su uništili američki brod RMS Luzitanija, i tom prilikom je poginulo oko 1000 putnika, uključujući i 128 Amerikanaca. Ovo je bio povod da SAD uđu u rat.

Nakon ovoga, u periodu od godinu i po dana, Nemci su prestali sa korišćenjem podmornica, ali su 1917. godine shvatili da će bez upotrebe ovog oružja ubrzo izgubiti rat. U februaru 1917. godine, Nemci ponovo započinju zabranjeno ratovanje podmornicama. Samo u 1917. godini, Saveznici su imali 2439 brodova nasukanih od strane podmornica. Saveznički brodovi su bili očajni u pokušaju da zaustave napade podmornica.

Konačno, saveznici su počeli sa slanjem velikih konvoja brodova zajedno. Teški brodovi zaštićeni trgovačkim brodovima oko njih su vrlo lako mogli da napadnu bilo koju podmornicu koja bi pokušala da ih napadne. Od 88 000 brodova koji su tada prolazili okeanima, samo 436 ih je uništeno. Konvoji brodova su uspeli u zaustavljanju napada podmornica na njih i pomogli su saveznicima da dobiju rat.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Prvi svetski rat

Reference[uredi | uredi izvor]

Literatura[uredi | uredi izvor]

Pendergast, Tom; Pendergast, Sara (2002). World War I Almanac. Gale group UXL.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]