Трговина на корзу
| Trgovina na korzu | |
|---|---|
| Izvorni naslov | Obchod na korze |
| Žanr | drama ratni film |
| Režija | Ján Kadár Elmar Klos |
| Scenario | Novel: Ladislav Grosman Screenplay: Ladislav Grosman Ján Kadár Elmar Klos |
| Glavne uloge | Ida Kamińska Jozef Kroner Hana Slivková Martin Hollý, Sr. František Zvarík Martin Gregor |
| Muzika | Zdeněk Liška |
| Direktor fotografije | Vladimír Novotný |
| Montaža | Diana Heringová Jaromír Janáček |
| Distributer | Barrandov Studios |
| Godina | 1965. |
| Trajanje | 125 minuta |
| Zemlja | Čehoslovačka |
| Jezik | slovački yiddish |
| Zarada | dolara1,450,000 (SAD / Kanada)[1] |
| IMDb veza | |
Trgovina na korzu (originalni naziv: Obchod na korze; na engleskom jeziku The Shop on the High Street) je čehoslovački film iz 1965. godine[2] o programu arijanizacije tokom Drugog svetskog rata na području Slovačke.[3]
Film je napisao Ladislav Grosman, a režirali Ján Kadár i Elmar Klos. Finansirali su ga čehoslovačke centralne vlasti (kao i svi filmovi pod komunističkim režimom), proizveden je u filmskom studiju Barandov u Pragu, a sniman je sa slovačkom glumačkom postavom u njihovom zvučnom studiju na lokaciji u gradu Sabinov u severoistočnoj Slovačkoj. U njemu glume Jozef Kroner kao slovački stolar Tono Brtko i poljska glumica Ida Kamińska kao jevrejska udovica Rozalija Lautmanova.[4]
Film je 1965. osvojio Oskara za najbolji film na stranom jeziku,[5] a Kaminska je godinu dana kasnije nominovana za najbolju glumicu u glavnoj ulozi.[6] Uvršten je na Kanski filmski festival 1965. godine.[7]
Radnja filma[uredi | uredi izvor]
Tokom Drugog svetskog rata u malom gradu u Prvoj Slovačkoj Republici (država klijent nacističke Nemačke), blagog slovačkog stolara Antonina „Tono“ Brtka bira njegov zet, koji ima uticajnu poziciju u lokalnom fašistička vlada, da preuzme radnju za šivenje (tj. galanterije) u vlasništvu starije jevrejske udovice Rozalije Lautmanove u okviru napora arijanizacije u zemlji. Dok se Brtko muči da objasni Lautmanovoj, koja je skoro gluva, nesvesna spoljnog sveta i generalno zbunjena, da je on sada njen nadzornik, Imrih Kučar, Brtkov prijatelj i Slovak koji se protivi arijanizaciji, ulazi i obaveštava Brtka da je posao je neprofitabilna i Lautmannova se oslanja na donacije kako bi sastavila kraj s krajem. Kučar kaže Lautmanovoj da je Brtko došao da joj pomogne i povezuje Brtka sa rukovodstvom jevrejske zajednice u gradu, koje pristaje da mu plaća redovnu platu kako bi ostao zvanični arijevski kontrolor radnje, jer bi, ako odustane, mogao biti zamenjen nekim militantnijim fašističkim ili antisemitskim.
Brtko pušta Lautmanovu da nastavi da vodi stvari u svojoj radnji, provodeći većinu svog vremena popravljajući njen nameštaj ili nesposobno pokušavajući da joj pomogne sa mušterijama, i par počinje da razvija blizak odnos. Kada čuje da će vlasti okupiti jevrejske građane iz grada i masovno ih transportovati negde drugde, on ne govori Lautmanovoj i u početku razmišlja o tome da je sakrije, ali počinje da dovodi u pitanje ovakav način delovanja kada hvatanje zaista počne. Stalno pijući, on na kraju gubi živce i pokušava da se nagovori, a zatim natera Lautmanovu da se pridruži njenim prijateljima na ulici. Konačno shvata da se dešava pogrom i panika. Brtko je juri po radnji, ali staje i postidi se nakon što je video da njegove druge komšije Jevreje zapravo odvoze. Videvši neke vojnike kako idu prema radnji, baci Lautmanovu, koja je pomahnitala, u orman da je sakrije. Vojnici samo pogledaju u prozor i nastave da hodaju. Kada Brtko otvori vrata ormana, otkrije Lautmannovo mrtvo telo, i, shrvan, obesi se. Film se završava fantastičnom sekvencom u kojoj sada pokojni Lautmanova i Brtko zajedno trče i plešu gradskim trgom.
Uloge[uredi | uredi izvor]
| Glumac | Uloga |
|---|---|
| Jozef Kroner (1924.–1998.) | Antonin "Tono" Brtko, stolar |
| Ida Kamińska (1899.–1980.) | Rozalija Lautmanova, vlasnica trgovine dugmadi |
| Hana Slivková (1923.–1984.) | Evelina Brtkova, Tonova supruga |
| Martin Hollý Sr. (1904.–1965.) | Imrih Kuhar, Tonov i Rozalijin prijatelj i član pokreta otpora |
| František Zvarík (1921.–2008.) | Markuš Koltkotski, Tonov zet i gradski oficir |
| Elena Pappová-Zvaríková (1935.–1974.) | Ružena "Ružika" Kolkotska, supruga Markuša i sestra Eveline |
| Adam Matejka (1905.–1988.) | Piti-bači (ujak Piti), gradski glasnik |
| Martin Gregor (1906.–1982.) | gospodin Kac, berberin |
| František Papp (1930.–1983.) | gospodin Andorič, Rozalijin sused i uposlenik Železnice |
| Gita Mišurová (1929.) | gospođa Andoričova, supruga gospodina Andorič |
| Eugen Senaj (1901.–1981.) | gospodin Blau, izdavač i blagajnik jevrejske zajednice |
| Lujza Grossová (1917.–1981.) | gospođa Eliašova, suseda Rozalije |
| J. Mittelmann | Daniel "Danko" Eliaš, sin gospođe Eliašova |
| Mikuláš Ladžinský (1923.–1987.) | Marian Peter, oficir paravojne garde |
| Alojz Kramár (1916.–1985.) | Balko-Bači (ujak Balko), dirigent duvačkog orkestra |
| Tibor Vadaš (1908.–1987.) | duvandžija |
Prodavnica u glavnoj ulici snimljena je na lokaciji u gradu Sabinov u severoistočnoj Slovačkoj sa brojnim lokalnim statistima, čiji glasovi donose nagoveštaje istočne regionalne raznolikosti slovačkog. Poljski naglasak Ide Kaminske se koristi na isti način.
Scenario[uredi | uredi izvor]
Scenario je imao dvojezičnu češko-slovačku istoriju. Scenarista Ladislav Grosman (1921.–1981. godine) rođen je i odrastao u Slovačkoj, ali je u tom trenutku svoje karijere pisao na češkom jeziku. Objavio je kratku priču „Zamka“ („Prošlost“), preteču scenarija koji je sadržao tri teme koje su ušle u finalni film, na češkom jeziku 1962. godine.[8] Ovu priču, još na češkom jeziku, preradio je i proširio kao književno-narativni scenario koji je objavljen 1964. godine pod naslovom „Prodavnica na glavnoj ulici“ (Obchod na korze).[9] Ova verzija je sadržala ono što će postati priča filma, ali nije bila u tipičnom (američkom) formatu scenarija.[10] Grosman ga je preradio u scenario snimanja sa slovačkim dijalogom u saradnji sa imenovanim rediteljima filma, Janom Kadarom i Elmarom Klosom.
Jedini drugi jezik u filmu, osim slovačkog, je jidiš (koji se ponekad pogrešno identifikuje kao nemački), mada je ovo ograničeno na nekoliko stihova koje gospođa Lautmanova mrmlja sebi u bradu. Njeno hebrejsko čitanje iz sidura je nejasno.
Produkcija[uredi | uredi izvor]
Film je bio zajednički napor između Čehoslovačke i tadašnje Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Ova saradnja je prvenstveno posledica poteškoća sa kojima su se filmski stvaraoci suočavali u obezbeđivanju finansiranja i logističke podrške unutar Čehoslovačke. Jugoslavija je ponudila i finansijsku podršku i pristup lokacijama koje su veoma ličile na ratno slovačko okruženje priče. Glavna lokacija snimanja bilo je živopisnom selu Sabinov u Slovačkoj, koje je predstavljalo idealno okruženje za izmišljeni grad prikazan u filmu.
Prijem[uredi | uredi izvor]
Partituru je komponovao Zdenek Liska. Uključuje tradicionalnu muziku u stilu duvačkih orkestara koja je bila uobičajena u Čehoslovačkoj tokom 1940-ih. Album sa muzikom iz filma je objavljen u SAD-u — prvi zvučni zapis za čehoslovački film koji je imao takvo izdanje.[11]
Kritički prijem[uredi | uredi izvor]
Tadašnji kritičari pohvalili su film zbog njegovog dubokog istraživanja ljudske psihe u teškim okolnostima. Na agregatoru recenzija Rotten Tomatoes, film ima ocenu odobrenja od 100% na osnovu 15 recenzija, sa prosečnom ocenom 9,0/10.[12] Film „Trgovina na korѕu“ je posebno hvaljen zbog svoje sposobnosti da se kreće u delikatnoj ravnoteži između humora i tragedije, često koristeći crni humor da istakne apsurdnost situacije.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Big Rental Films of 1967", Variety, 3 January 1968 p 25. Please note these figures refer to rentals accruing to the distributors.
- ^ Andrew James Horton, "Just Who Owns the Shop? — Identity and nationality in Obchod na korze"
- ^ Steven Banovac, "Ján Kadár and Elmar Klos: The Shop on Main Street (Obchod na korze) 1965"
- ^ Martin Votruba, "Historical and Cultural Background of Slovak Filmmaking"
- ^ „The 38th Academy Awards (1966) Nominees and Winners”. oscars.org. Pristupljeno 2011-11-06.
- ^ Elizabeth Taylor Wins Best Actress: 1967 Oscars
- ^ „Festival de Cannes: The Shop on Main Street”. festival-cannes.com. Pristupljeno 2009-03-05.
- ^ Ladislav Grosman, "Past". Plamen, 1962.
- ^ Ladislav Grosman, "Obchod na korze". Divadlo, 1964.
- ^ English translation by Iris Urwin: Ladislav Grosman, The Shop on Main Street. Garden City, 1970.
- ^ „Music by Zdeněk Liška”.
- ^ „The Shop on Main Street - Rotten Tomatoes”. www.rottentomatoes.com (na jeziku: engleski). 1966-01-24. Pristupljeno 2023-09-06.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
