Tuneli ispod starog Kranja
| Tuneli ispod starog Kranja | |
|---|---|
 Tuneli ispod starog Kranja | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Kranj |
| Opština | Kranj |
| Država |  Slovenija |
Tuneli ispod starog Kranja su jedna od najjedinstvenijih atrakcija u Gorenjskom kraju i gradu Kranju. Izgrađeni su tokom Drugog svetskog rata i korišćeni kao skloništa za stanovništvo Kranja.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Izgradnju tunela započeli su Nemci, kao sklonište u slučaju bombardovanja, prema nacrtima za skloništa iz 1939. godine. Izgradnja je započela krajem tridesetih godina 20. veka u očekivanju sukoba, ali većina onoga što danas postoji završeno je 1944. godine, jer su se plašili da će Kranj biti na meti savezničkih bombardovanja zbog njegove strateške lokacije i snažne industrijske proizvodnje. Nemci su Gorenjsku regiju smatrali svojom, i za izgradnju nisu angažovali zarobljenike ili ljude iz koncentracionih logora, nego su raspisali javni konkurs na kome je pobedilo poznato građevinsko preduzeće Josipa Slavca, sa kojim su napravili ugovor. On je gradio i za nemačke vlasti ali je mnogo pomagao i NOB-u, pre svega finansijski, tako da je, kada ga je neko izdao, morao pobeći, da ga Nemci ne bi uhvatili.
Tuneli su izgrađeni u dužini od 1300 metara, 15-tak metara ispod starog dela grada, u obliku krsta, sa četiri ulaza: zapadni ulaz kod Jelenovog Klaneca, istočni ulaz kod kanjona reke Kokre, severni ulaz ispod Pungerta, i tajni ulaz, iza Prešernovog pozorišta.
Tuneli su u početku bili siromašno opremljeni, ali dovoljno da sačuvaju građane od bombardovanja. Kada je bilo dojavljeno da dolaze eskadrile, davali su znak za uzbunu i ljudi su imali tačna uputstva kako se trebaju ponašati u takvim prilikama; bilo je potrebno ugasiti ognjišta, isključiti struju (ako su je imali), uzeti jedno ćebe, litar vode, nešto para, zaključati kuću ili stan i otići do najbližeg skloništa. Kranj, srećom, nikad nije bombardovan, pa je taj strah vremenom nestajao.
Nakon rata tuneli su u velikoj meri zaboravljeni i stajali su neiskorišćeni. 1980-tih, dva mlada preduzetnika su gajila šampinjone u tunelima, jer je temperatura pogodna – iznosi 10 do 20 °C tokom cele godine, a visok je i sadržaj vlage, i kompletni su uslovi pogodni za uzgajanje pečurki. [1] [2] [3]
Obnavljanje tunela[uredi | uredi izvor]
Uviđajući da su važan deo istorijske i tehnološke baštine zemlje, 2003. godine je Speleološko društvo Kranja odlučilo je da pokrene inicijativu za njihovo čišćenje. Izbačeno je 150 tona smeća, tuneli su asfaltirani i opremljeni osvetljenjem. Kasnije su im se pridružili grad i druge organizacije, i obimni restauratorski radovi konačno su završeni, a tuneli su otvoreni za javnost 2008. godine. Mnoge životinjske vrste koje su naseljavale tunele godinama, kao pauci, skakavci, i slepi miševi, nestale su iz tunela.
U godinama od njihovog ponovnog otvaranja tuneli su postali jedna od glavnih turističkih atrakcija Kranja, čak su osvojili nagradu nacionalne turističke zajednice 2009. godine, „Srebrni sejač“, koja se dodeljuje posebno kreativnim i inovativnim dostignućima u slovenačkom turizmu.[1][4]
Sadašnji sadržaji u tunelima[uredi | uredi izvor]
U tunelima ispod starog grada postavljena je izložba o istoriji kranjskog podzemlja i njegovih graditelja, kao i izložba minerala i fosila i rekonstruisano sklonište iz Drugog svetskog rata, sa simulacijom vazdušnog napada. U tunelima su i bazeni i akvarijumi koji su deo podzemne laboratorije za proučavanje čovečje ribice. Pored toga, tu se održavaju godišnje manifestacije puput Kranjske vinske staze, proslave Božićnih praznika, dečji zabavni programi, kao i drugi kulturni događaji: koncerti, književne večeri, filmske večeri itd.[1] [3]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v „Tunnels Under Kranj”. inyourpocket.com. Arhivirano iz originala 18. 09. 2020. g. Pristupljeno 30. 3. 2020.
- ^ Krgović, Radmila. „Kranj kroz vjekove”. renome.me. Pristupljeno 30. 3. 2020.
- ^ a b „Tunnels under the old town of Kranj”. visitkranj.com. Pristupljeno 30. 3. 2020.
- ^ „Rovi pod starim Kranjem”. geocaching.com. Pristupljeno 30. 3. 2020.