Pređi na sadržaj

Turski Kiprani

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Turski Kiprani
Regioni sa značajnom populacijom
 Severni Kipar150 000[1]
 Turska300 000 do 650 000[2][3][4][5][6][7]
 Ujedinjeno Kraljevstvo130 000[8][9][10][11][12][13]
 Australija30 000[6][7][12][14][15]
 Kanada6 000[16]
 Sjedinjene Američke Države6 000[16]
 Kipar1 128 (po popisu 2011.)[17]
Jezici
turski jezik
Religija
sunizam

Kiparski Turci ili Turci Kiprani (tur. Kıbrıs Türkleri, grč. Τουρκοκυπριοι) su etnički Turci poreklom sa Kipra. Nakon osmanskog osvajanja ostrva 1571. godine, oko 30.000 turskih doseljenika je dobilo zemlju kada su stigli na Kipar.[18] Pored toga, mnogi lokalni hrišćani na ostrvu prešli su na islam tokom ranih godina osmanske vladavine. Bez obzira na to, priliv uglavnom muslimanskih doseljenika na Kipar nastavio se povremeno do kraja osmanskog perioda.[19] Danas, dok je Severni Kipar dom značajnom delu stanovništva kiparskih Turaka, većina kiparskih Turaka živi u inostranstvu, formirajući dijasporu kiparskih Turaka. Ova dijaspora je nastala nakon što je Osmansko carstvo prenelo kontrolu nad ostrvom na Britansko carstvo, pošto su mnogi kiparski Turci emigrirali prvenstveno u Tursku i Ujedinjeno Kraljevstvo iz političkih i ekonomskih razloga.

Standardni turski je zvanični jezik Severnog Kipra. Narodni jezik kojim govore kiparski Turci je kiparski turski, na koji su uticali kiparski grčki i engleski.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Iako na Kipru nije bilo naseljenog muslimanskog stanovništva pre otomanskog osvajanja 1570—1571, neki Turci Osmanlije su zarobljeni i odvedeni kao zarobljenici na Kipar 1400. godine tokom kiparskih napada na azijske i egipatske obale. Neki od ovih zarobljenika su prihvatili ili su bili prisiljeni da pređu u hrišćanstvo i krstili se; međutim, bilo je i nekih turskih robova koji su ostali nekršteni. Do 1425. godine, neki od ovih robova pomogli su vojsci Mameluka da dobiju pristup zamku u Limasolu.[20] Uprkos puštanju nekih zarobljenika, nakon plaćanja otkupa, većina pokrštenih Turaka je i dalje ostala na ostrvu. Srednjovekovni kiparski istoričar Leontios Mahairas podseća da krštenim Turcima nije bilo dozvoljeno da napuste Nikoziju kada su se Mameluci približili gradu posle bitke kod Hirokitije 1426. godine. Prema profesoru Čarlsu Frejzeru Bekingemu, „sigurno je da je bilo nekih Kiprana, barem nominalno hrišćana, koji su bili turskog, arapskog ili egipatskog porekla”.[21]

Karta Kipra iz ranog šesnaestog veka (oko 1521—1525) osmanskog kartografa Pirija Rejsa

Do 1488. godine, Osmanlije su napravile prvi pokušaj da osvoje Kipar kada je sultan Bajazit poslao flotu da osvoji Famagustu. Međutim, pokušaj je propao zbog blagovremene intervencije mletačke flote. Kraljica Kipra, Katarina Kornaro, bila je prinuđena da prepusti svoju krunu Venecijanskoj Republici 1489. Iste godine, osmanski brodovi su viđeni kod obale Karpasa i Mlečani su počeli da jačaju utvrđenja ostrva. Do 1500. godine, obalni napadi otomanskih brodova doveli su do teškog gubitka venecijanske flote, što je primoralo Veneciju da pregovara o mirovnom sporazumu sa Osmanskim carstvom 1503. Međutim, do maja 1539. Sulejman je odlučio da napadne Limasol jer su Mlečani skrivali pirate koji su neprekidno napadao osmanske brodove. Limasol je ostao pod osmanskom kontrolom sve dok nije potpisan mirovni ugovor 1540. Kipar je i dalje bio utočište za gusare koji su prekidali bezbedan prolaz osmanskih trgovačkih brodova i muslimanskih hodočasnika koji su plovili u Meku i Medinu.[22] Do 1569. pirati su zauzeli osmanskog defterdara (rizničara) Egipta, a Selim je odlučio da zaštiti morski put od Konstantinopolja do Aleksandrije osvajanjem ostrva i čišćenjem istočnog Mediterana od svih neprijatelja 1570—71.[23]

Osnova za pojavu značajne i trajne turske zajednice na Kipru pojavila se kada su se osmanske trupe iskrcale na ostrvo sredinom maja 1570. i zauzele ga u roku od godinu dana od mletačke vladavine. Period posle osvajanja uspostavio je značajnu muslimansku zajednicu koju su činili vojnici koji su ostali i naseljenici koji su dovedeni iz Anadolije kao deo tradicionalne osmanske populacione politike. Bilo je i novih preobraćenika koji prišli islamu na ostrvu tokom prvih godina osmanske vladavine.[24] Pored dokumentovanog naseljavanja anadolskih seljaka i zanatlija, kao i dolaska vojnika, izdati su i dekreti o proterivanju anadolskih plemena, „nepoželjnih” osoba i pripadnika raznih „problematičnih” muslimanskih sekti, uglavnom onih koje su zvanično klasifikovane kao jeretičke. Ovaj priliv uglavnom muslimanskih doseljenika na Kipar nastavio se povremeno do kraja osmanskog perioda.[19]

Minijaturna slika koja prikazuje iskrcavanje osmanskih vojnika u zamku Limasol tokom otomanskog osvajanja Kipra (1570—71)
Bujuk han 1572. Danas je postao uspešan centar kulture kiparskih Turaka.
Akvadukt Bekir-paše sagradio je otomanski guverner Ebubekir-paša 1747. godine. Smatra se da je najbolji vodovod ikada izgrađen na Kipru.

Neki kiparski Turci su potomci kriptohrišćana, što je fenomen koji nije bio neuobičajen u Osmanskom carstvu s obzirom na njegov multiverski karakter. Na Kipru su mnogi Latini i Maroniti, kao i Grci, prešli na islam u različitim periodima tokom otomanske vladavine iz više razloga, od kolektivnog izbegavanja velikog poreza do okončanja nesrećnog braka žena. Njihovo veštačko prihvatanje islama i njihovo tajno držanje hrišćanstva doveli su do toga da ova grupa kriptohrišćana bude poznata na grčkom kao Linobambaki jer su menjali veru da bi zavoleli naklonost osmanskih zvaničnika tokom dana, ali su praktikovali katolicizam noću. Godine 1636. uslovi za hrišćane postali su nepodnošljivi i neki hrišćani su odlučili da postanu muslimani. Maroniti koji su postali muslimani živeli su uglavnom u okrugu Nikozije i uprkos činjenici da su se Maroniti okrenuli muslimanima, nikada nisu odustali od svoje hrišćanske vere i verovanja u nadi da će ostati hrišćani. Zbog toga su svoju decu krstili po hrišćanskoj veri, ali su praktikovali i obrezanje. Svojoj deci su davali i dva imena, muslimansko i hrišćansko. Mnoga sela i susedna područja prihvaćena kao imanja kiparskih Turaka, ranije su bili centri aktivnosti Linobambaki. To su:

  • Agios Andronikos (Yeşilköy)
  • Agios Joanis (Ayyanni)
  • Agios Sozomenos (Arpalık)
  • Agios Teodoros (Boğaziçi)
  • Armenohori (Esenköy)
  • Ajios Jakovos (Altınova)
  • Ajios Kariton (Ergenekon)
  • Dali (Dali)
  • Frodisija (Yağmuralan)
  • Galinoporni (Kaleburnu)
  • Kato Adores (Aşağı Kalkanlı)
  • Tilirija (Dillirga)
  • Kornokipos (Görneç)
  • Kritou Marotou (Grit-Marut)
  • Limnitis (Yeşilırmak)
  • Loroujna (Akincilar)
  • Melounta (Mallıdağ)
  • Platani (Çınarlı)
  • Potamia (Bodamya)
  • Vrecia (Vretça)

Do druge četvrtine devetnaestog veka, na Kipru je živelo oko 30.000 muslimana, što je činilo oko 35% ukupnog stanovništva. Činjenica da je turski bio glavni jezik kojim su govorili muslimani ostrva značajan je pokazatelj da su većina njih bili ili Anadolci koji govore turski ili na neki drugi način potiču iz Turske. Tokom čitave osmanske vladavine, demografski odnos između hrišćanskih „Grka” i muslimanskih „Turaka” je stalno varirao. Tokom 1745—1814, muslimanski kiparski Turci činili su većinu na ostrvu u poređenju sa kiparskim Grcima hrišćanima, koji su činili do 75% ukupnog stanovništva ostrva. Međutim, do 1841. Turci su činili 27% stanovništva ostrva.[25] Jedan od razloga za ovaj pad je taj što je turska zajednica bila primorana da godinama služi u osmanskoj vojsci, obično daleko od kuće, vrlo često gubeći živote u beskrajnim ratovima Osmanskog carstva. Drugi razlog za opadanje stanovništva bio je trend emigracije oko 15.000 kiparskih Turaka u Anadoliju 1878. godine, kada su Turci Osmanlije predali upravu nad ostrvom Britaniji.[26]

Stanovnica Kipra u tradicionalnoj turskoj nošnji, 1878

Do 1878. godine, tokom Berlinskog kongresa, pod uslovima Anglo-Osmanske Kiparske konvencije, Turci Osmani su se složili da Kipar dodeljuju Britaniji ali ne i da je poseduje kao suverenu teritoriju. Prema prvom britanskom popisu stanovništva na Kipru, 1881. godine, 95% muslimana ostrva govorilo je turski kao maternji jezik. Od 1920-ih, procenat muslimana koji govore grčki je pao sa 5% 1881. godine na nešto manje od 2% ukupnog muslimanskog stanovništva. Tokom prvih godina dvadesetog veka osmanizam je postao sve popularniji identitet kiparske muslimanske nacije, posebno nakon Mladoturske revolucije 1908. Sve veći broj Mladoturaka koji su se okrenuli protiv sultana Abdula Hamida tražili su utočište u Kipar. Rastuća klasa nezadovoljnih intelektualaca u glavnim urbanim centrima ostrva postepeno je počela da se zagreva za ideje pozitivizma, slobode i modernizacije.[27] Podstaknut rastućim pozivima na „enozis”, uniju sa Grčkom, koji je proizašao od kiparskih Grka, prvobitno neodlučni „turcizam” je takođe počeo da se pojavljuje u određenim novinskim člancima i da se čuje u političkim debatama lokalne inteligencije Kipra. U skladu sa promenama koje su uvedene u Osmanskom carstvu posle 1908. godine, nastavni planovi i programi kiparskih muslimanskih škola, kao što je „Idadi”, takođe su izmenjeni da bi uključili više sekularnih učenja sa sve izraženijim turskim nacionalističkim prizvukom. Mnogi od ovih diplomaca su vremenom završili kao nastavnici u sve većem broju gradskih i seoskih škola koje su počele da se šire širom ostrva do 1920-ih.[28]

Godine 1914. Osmansko carstvo se pridružilo Prvom svetskom ratu protiv savezničkih snaga i Britanija je anektirala ostrvo. Od muslimanskih stanovnika Kipra je zvanično zatraženo da biraju između usvajanja ili britanskog državljanstva ili zadržavanja statusa otomanskog podanika; oko 4.000—8.500 muslimana odlučilo je da napusti ostrvo i preseli se u Tursku. Nakon poraza u Prvom svetskom ratu, Osmansko carstvo je bilo suočeno sa grčko-turskim ratom (1919—1922) u kojem je upad Grka u Anadoliju imao za cilj da zatraži ono što je Grčka verovala da je istorijski njena teritorija. Za Osmanske Turke sa Kipra, koji su se već plašili ciljeva kiparskih Grka željnih enozisa, izveštaji o nasilju koje su Grci počinili nad turskim stanovništvom u Anadoliji i grčka okupacija Smirne, proizveli su dalje strahove za sopstvenu budućnost. Grčke snage su razbijene 1922. pod vođstvom Mustafe Kemala Ataturka koji je 1923. godine proglasio novu Republiku Tursku i odrekao se iredentističkih pretenzija na bivše osmanske teritorije izvan anadolske teritorije. Muslimani na Kipru su tako bili isključeni iz projekta izgradnje nacije, iako su mnogi i dalje poslušali Ataturkov poziv da se pridruže uspostavljanju nove nacionalne države i odlučili su se za tursko državljanstvo. Između 1881. i 1927. oko 30.000 kiparskih Turaka emigriralo je u Tursku.[29]

Mehmet Remzi Okan sa suprugom i decom 1919. tokom Turskog rata za nezavisnost. Porodica je bila vlasnik novina Söz Gazetesi.

Godine oko 1920. su se pokazale kao kritične u smislu strožih etno-religijskih odeljenja; stoga su kiparski muslimani koji su ostali na ostrvu postepeno prihvatili ideologiju turskog nacionalizma usled uticaja Kemalističke revolucije. U njegovoj osnovi su bile vrednosti sekularizma, modernizacije i vesternizacije; Reforme kao što su uvođenje novog turskog pisma, usvajanje zapadne odeće i sekularizacija, dobrovoljno su usvojili kiparski muslimani Turci, koji su bili pripremljeni za takve promene ne samo od strane Tanzimata, već i od nekoliko decenija britanske vladavine. Mnogi od onih Kiprana koji su se do tada još uvek izjašnjavali prvenstveno kao muslimani, sada su na Kipru sebe doživljavali uglavnom kao Turke.[30]

Do 1950. godine, referendum na Kipru gde se odlučivalo o uniji sa Grčkom, na kojem je 95,7% glasača kiparskih Grka podržalo predlog, predvodila je naoružana organizacija 1955. godine, koju je Georgios Grivas nazvala EOKA (Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών), a koja je imala za cilj da sruši britansku vlast i ujedinio ostrvo Kipar sa Grčkom. Kiparski Turci su uvek odmah reagovali protiv cilja unije; tako je 1950-ih bilo mnogo kiparskih Turaka koji su bili primorani da pobegnu iz svojih domova. Godine 1958. kiparski Turci su osnovali sopstvenu oružanu grupu pod nazivom Turska organizacija otpora i početkom 1958. počeo je prvi talas oružanog sukoba između dve zajednice; nekoliko stotina kiparskih Turaka napustilo je svoja sela i četvrti u mešovitim gradovima i više se nije vratilo.[30]

Turska mahala u Pafosu (1969)

Do 16. avgusta 1960. ostrvo Kipar je postalo nezavisna država, sa podelom vlasti između dve zajednice u skladu sa Ciriškim sporazumima iz 1960. godine, sa Britanijom, Grčkom i Turskom kao ovlastima garantima. Arhiepiskop Makarios III je izabran za predsednika od strane kiparskih Grka, a dr Fazil Kučuk je izabran za potpredsednika od strane kiparskih Turaka. Međutim, u decembru 1963. godine, u događajima poznatim kao „Krvavi Božić”, kada je Makarios III pokušao da izmeni Ustav, kiparski Grci su pokrenuli vojnu kampanju protiv kiparskih Turaka i počeli da napadaju sela naseljena Turcima; do početka 1964. kiparski Turci su počeli da se povlače u naoružane enklave gde su ih kiparski Grci blokirali, što je dovelo do toga da je oko 25.000 kiparskih Turaka postalo izbeglice, ili interno „raseljena lica”. To je dovelo do toga da su mirovne snage UN-a, bile stacionirane na ostrvu, kao i do spoljne migracije hiljada kiparskih Turaka u Ujedinjeno Kraljevstvo, Tursku, Severnu Ameriku i Australiju. Sa dolaskom na vlast grčke vojne hunte, deceniju kasnije, 1974. godine, grupa desničarskih grčkih nacionalista, EOKA , koja je podržavala uniju Kipra sa Grčkom, pokrenula je puč. Ova akcija je ubrzala tursku invaziju na Kipar, koja je dovela do zauzimanja današnje teritorije Severnog Kipra sledećeg meseca, nakon što je došlo do prekida vatre. Turska invazija je rezultirala okupacijom oko 37% ostrva na severu. Tokom invazije na ostrvo, počinjen je niz nasilja nad zajednicom kiparskih Turaka od strane paravojne organizacije kiparskih Grka EOKA. Nakon turske invazije i bečkih sporazuma iz 1975. godine, 60.000 kiparskih Turaka koji su živeli na jugu ostrva pobeglo je na sever. Pokret 1974—1975 bio je organizovan od strane Privremene turske uprave koja je nastojala da seoske zajednice sačuva netaknute.[30]

Severne oblasti ostrva Kipar pod upravom kiparskih Turaka

Kiparski Turci su 1983. godine proglasili svoju državu na severu, Tursku Republiku Severni Kipar, koja ostaje međunarodno nepriznata, osim od strane Turske. Godine 2004. referendum za ujedinjenje ostrva, „Ananov plan”, prihvatilo je 65% kiparskih Turaka, ali ga je odbilo 76% kiparskih Grka.[31]

Kultura i religija[uredi | uredi izvor]

Kiparski Turci govore turski jezik, smatraju se sekularnim muslimanima i ponose se svojim osmanskim nasleđem. Međutim, kiparski Turci se razlikuju od „kopnenih”, posebno od religiozno konzervativnih doseljenika koji su nedavno došli na Kipar, ali je njihova snažna veza sa Turskom ipak neosporna. Dakle, identitet kiparskih Turaka zasniva se na njihovim etničkim turskim korenima i vezama sa kontinentalnom Turskom, ali i na njihovom kiparskom karakteru sa kulturnim i jezičkim sličnostima sa kiparskim Grcima. Njihova kultura je u velikoj meri zasnovana na porodičnim vezama povezanim sa roditeljima, braćom, sestrama i rođacima; nečije susedstvo se takođe smatra važnim jer se naglasak stavlja na pomoć onima kojima je potrebna. Stoga se veći deo njihovih života vrti oko društvenih aktivnosti, a hrana je centralna karakteristika okupljanja. Narodni plesovi, muzika i umetnost kiparskih Turaka takođe su sastavni delovi njihove kulture.[32]

Većina kiparskih Turaka (99%) su sunitski muslimani. Međutim, sekularizirajuća snaga kemalizma je takođe izvršila uticaj na kiparske Turke. Verske prakse se smatraju pitanjem individualnog izbora i mnogi ne praktikuju aktivno svoju religiju. Alkohol se često konzumira u zajednici i većina kiparskih Turkinja ne pokriva glavu. Muškarci kiparskih Turaka se generalno obrezuju u mladosti u skladu sa verskim uverenjima, iako se čini da je ova praksa više povezana sa običajima i tradicijom nego sa snažnom verskom motivacijom. Društveni/religijski fenomen kriptohrišćanstva primećen je na Kipru, kao i u drugim delovima Osmanskog carstva. Kriptohrišćani Kipra bili su poznati kao Linobambaki (= od lana i pamuka). Strani putnici ih pominju kao Turke koji su potajno Grci, držeći grčki pravoslavni post, pijući vino, jedući svinjetinu i često uzimaju za supruge hrišćanske žene.[33]

Jezik[uredi | uredi izvor]

Turski jezik je uveden na Kipar osmanskim osvajanjem 1571. godine i postao je politički dominantan, prestižni jezik administracije. U postosmanskom periodu, kiparski turski je bio relativno izolovan od standardnog turskog i imao je jake uticaje kiparskog grčkog dijalekta. Uslovi koegzistencije sa kiparskim Grcima doveli su do izvesne dvojezičnosti u kojoj je znanje grčkog od strane kiparskih Turaka bilo važno u oblastima gde su dve zajednice živele i radile zajedno. Prema prof. Bekingamu (1957), na Kipru se verske i lingvističke podele ne poklapaju uvek.[34] Postojala su „turska”, odnosno muslimanska sela u kojima je normalan jezik bio grčki. Među njima su bili Lapitiju, Platanisto, Ajos Simeon. Bekingam je rekao da ovaj fenomen nije adekvatno istražen. Postojanje muslimana koji govore grčki pominje se i u njegovim kasnijim radovima. Ozan Gule (2014), „istorijski je dobro dokumentovano da su kiparski Turci pokazali velike razlike u učestalosti komunikacije na kiparskom grčkom […]: Na jednom kraju spektra su kiparski Turci koji su verovatno jednojezično govorili kiparski grčki ili su samo malo znanja imali u turskom jeziku …”.[35]

Jezička situacija se radikalno promenila 1974. godine, nakon podele Kipra na grčki jug i turski sever. Danas je kiparski turski dijalekt izložen rastućem standardnom turskom jeziku kroz imigraciju iz Turske, nove masovne medije i nove obrazovne institucije. Bez obzira na to, govornik turskog upoznat sa kiparskim turskim varijantom turskog i dalje može lako da identifikuje člana zajednice od onog koji to nije. Iako mnogi kiparski Turci takođe vladaju standardnim turskim jezikom, oni uglavnom biraju da koriste sopstvenu raznolikost u određenim kontekstima kako bi potvrdili svoj identitet. Najčešće su ove razlike u izgovoru, ali se protežu i na leksiku i gramatičke strukture. Postoje mnoge reči koje koriste kiparski Turci koje potiču iz posebnih istorijskih okolnosti ostrva, uključujući engleski i grčki jezik, i stoga nemaju presedan u standardnom turskom jeziku. Postoje i reči koje koriste zajednice kiparskih Turaka i kiparskih Grka koje su autentično kiparskog porekla.[36]

Demografija[uredi | uredi izvor]

Popis stanovništva Kipra iz 1960. navodi da stanovništvo kiparskih Turaka čini 18% ukupnog stanovništva. Ova brojka je osporena u debati u britanskom parlamentu 1978. godine kada je lord Spens izjavio da na Kipru ima 400.000 kiparskih Turaka, što je najmanje jedna petina stanovništva.[37] Prema popisu stanovništva Severnog Kipra iz 2006. godine, bilo je 145.443 kiparskih Turaka rođenih na ostrvu koji su živeli na Severnom Kipru. Od stanovništva rođenog na Kipru, 120.007 ima oba roditelja rođena na Kipru; 12.628 imalo je jednog od roditelja rođenih na Kipru, a drugog u drugoj zemlji. Tako je 132.635 kiparskih Turaka imalo najmanje jednog roditelja rođenog na Kipru.[38]

Popis iz 2006:

Mesto rođenja Turski Kiprani
populacija 		Muškarci Žene
Severni Kipar 112,534 56,332 56,202
Lefkoša 54,077 27,043 27,034
Gazimagusa 32,264 16,151 16,113
Girne 10,178 5,168 5,010
Gjuzerljut 10,241 5,013 5,228
Iskele 4,617 2,356 2,261
Nenavedeno mesto 1,157 601 556
Južni Kipar 32,538 15,411 17,127
Nikozija (okrug) 3,544 1,646 1,898
Famagusta (okrug) 1,307 598 709
Larnaka (okrug) 6,492 3,031 3,461
Limasol (okrug) 9,067 4,314 4,753
Pafos (okrug) 11,955 5,750 6,205
Nenavedeno mesto 173 72 101
Kipar — region sever ili jug, nije naznačeno 371 178 193
Ukupno 145,443 71,921 73,522

Prema popisu stanovništva Severnog Kipra iz 2011. godine, bilo je 160.207 kiparskih Turaka rođenih na ostrvu koji su živeli na Severnom Kipru.[39]

Popis iz 2011:

Place of birth Turkish Cypriot
population[40] 		Male Female
Severni Kipar 131,423 65,880 65,543
Lefkoša 66,833 33,306 33,527
Gazimagusa 37,027 18,634 18,393
Girne 12,719 6,477 6,242
Gjuzerljut 10,457 5,158 5,299
Iskele 4,387 2,305 2,082
Južni Kipar 28,784 13,615 15,169
Nikozija (okrug) 2,958 1,412 1,546
Famagusta (okrug) 237 104 133
Larnaka (okrug) 5,872 2,760 3,112
Limasol (okrug) 8,579 4,031 4,548
Pafos (okrug) 11,138 5,308 5,830
Ukupno 160,207 79,495 80,712

Dijaspora[uredi | uredi izvor]

Postojala je značajna emigracija kiparskih Turaka sa ostrva tokom devetnaestog i dvadesetog veka, uglavnom u Veliku Britaniju, Australiju i Tursku. Emigracija sa Kipra uglavnom je bila iz ekonomskih i političkih razloga. Prema Ministarstvu inostranih poslova Severnog Kipra, 2001. godine u Turskoj je živelo 500.000 kiparskih Turaka; 200.000 u Velikoj Britaniji; 40.000 u Australiji; oko 10.000 u Severnoj Americi; i 5.000 u drugim zemljama.[41] Novija procena Komiteta za unutrašnje poslove iz 2011. kaže da sada u Ujedinjenom Kraljevstvu živi 300.000 kiparskih Turaka iako sami kiparski Turci tvrde da je zajednica kiparskih Britanaca dostigla 400.000. Štaviše, nedavne procene pokazuju da u Australiji živi između 60.000 i 120.000 kiparskih Turaka, 5.000 u Sjedinjenim Državama, 2.000 u Nemačkoj, 1.800 u Kanadi, 1.600 na Novom Zelandu i jedna manja zajednica u Južnoj Africi.[42]

Porodica kiparskih Turaka koja je migrirala u Tursku u 1935. godini

Prva masovna migracija kiparskih Turaka u Tursku dogodila se 1878. godine kada je Osmansko carstvo dalo Kipar u zakup Velikoj Britaniji. Tok emigracije kiparskih Turaka u Tursku nastavio se i nakon Prvog svetskog rata, a najveću brzinu dobio je sredinom 1920-ih. Ekonomski motivi su igrali važnu ulogu u nastavku migracije u Tursku jer su uslovi za siromašne na Kipru tokom 1920-ih bili posebno teški. Nakon toga, kiparski Turci su nastavili da migriraju u Tursku tokom Drugog svetskog rata 1940-ih i tokom sukoba na Kipru 1960-ih i 1970-ih. U početku je entuzijazam za emigriranje u Tursku bio praćen euforijom povodom novoosnovane Republike Turske, a kasnije i obećanjima pomoći Turcima koji su emigrirali. Odlukom koju je turska vlada donela krajem 1925. godine, na primer, navodi se da su Kiparski Turci, prema Lozanskom ugovoru, imali pravo da emigriraju u Republiku, pa će porodicama koje su tako emigrirale dobiti pravo na zemlju, odnosno imovinu. Tačan broj onih koji su emigrirali u Tursku je stvar koja ostaje nepoznata. Štampa u Turskoj je sredinom 1927. izvestila da se od onih koji su se opredelili za tursko državljanstvo, 5.000—6.000 kiparskih Turaka već naselilo u Turskoj. Međutim, mnogi kiparski Turci su već emigrirali čak i pre nego što su prava koja su im data ugovorom iz Lozane stupila na snagu.[43]

Metin Heper i Bilg Kris su sumirali migracije s kraja devetnaestog i početka dvadesetog veka na sledeći način: „Prvi talas imigracije sa Kipra desio se 1878. godine kada su Osmanlije bili obavezni da ostrvo daju u zakup Velikoj Britaniji; tada se u Anadoliju doselilo 15.000 ljudi. Kada je Lozanski mir 1923. garantovao ostrvo Velikoj Britaniji, još 30.000 imigranata je došlo u Tursku.”[26]

Autor Sent Džon-Džons je analizirao migraciju kiparskih Turaka tokom rane britanske vladavine: „[Da] se zajednica kiparskih Turaka, poput kiparskih Grka, povećala za 101% između 1881. i 1931. godine, 1931. godine bi iznosila 91.300 — 27.000 više od ovog broja. Da li je moguće da je toliko Turaka — Kiprani su emigrirali u periodu od pedeset godina? Sve zajedno, upravo pomenuta razmatranja sugerišu da verovatno jeste. Sa baze od 45.000 iz 1881. godine, emigracija od oko 27.000 ljudi izgleda ogromno, ali nakon oduzimanja poznatih 5.000 iz 1920-ih, bilans predstavlja prosečan godišnji odliv od oko 500 — verovatno nije dovoljno da se zabrinu lideri zajednice, izazovu zvanične komentare, ili da bude dokumentovano na bilo koji način koji danas opstaje”.[29]

Stanovništvo kiparskih Turaka u Turskoj nastavilo je da raste promenljivom brzinom kao rezultat Drugog svetskog rata (1939—1945). Prema Ali Suatu Bilgu, uzimajući u obzir masovne migracije 1878, Prvi svetski rat, ranu tursku republikansku eru 1920-ih i Drugi svetski rat, ukupno oko 100.000 kiparskih Turaka napustilo je ostrvo u Tursku između 1878. i 1945. Do 31. avgusta 1955. godine, u izjavi turskog državnog ministra i vršioca dužnosti ministra inostranih poslova, Fatina Ruštu Zorlua, na Londonskoj konferenciji o Kipru, procenjeno je da je ukupna populacija kiparskih Turaka (uključujući potomke) u Turskoj dostigla 300.000: „Shodno tome, ni danas [1955], kada se uzme u obzir stanje stanovništva na Kipru, nije dovoljno reći, na primer, da tamo živi 100.000 Turaka. Treba reći da tamo živi 100.000 i da 300.000 kiparskih Turaka živi u raznim delovima Turske.”[44]

Kiparski Turci koji su ostali na Kipru tokom ranog dvadesetog veka bili su suočeni sa teškim ekonomskim uslovima Velike depresije pod britanskom vlašću. Shodno tome, mnoge porodice u najsiromašnijim selima, suočene sa dugovima i glađu, udavali su svoje ćerke za Arape uglavnom u Britanskoj Palestini i drugim arapskim zemljama u nadi da će imati bolji život. Mladoženja je obično davao cenu za nevestu porodici devojaka, obično oko 10-20 funti, što je bilo dovoljno za kupovinu nekoliko hektara zemlje u to vreme, kao deo bračnih aranžmana. Takve isplate nisu bile deo kiparske tradicije, a Kiprani obično opisuju devojke u ovim prinudnim brakovima kao „prodate”; Arapi se, međutim, često protive ovoj karakterizaciji. Uglavnom između 11 i 18 godina, većina devojaka je izgubila kontakt sa svojim porodicama na Kipru, i dok su neke imale uspešne brakove i porodice, druge su se zatekle nešto više od kućnih sluškinja, zlostavljane ili su završile radeći u bordelima. Brakove su ponekad dogovarale provodadžije, koji su buduće muževe predstavljali kao bogate doktore i inženjere. Međutim, Neriman Kahit je u svojoj knjizi Devojke za prodaju otkrila da su u stvarnosti mnogi od ovih muškaraca imali osrednje poslove ili su već bili u braku sa decom. Nesvesne ove realnosti, porodice kiparskih Turaka nastavile su da šalju svoje ćerke u Palestinu sve do 1950-ih. Neriman procenjuje da je u roku od 30 godina do 4.000 kiparskih Turkinja poslato u Palestinu da se udaju za Arape.[45] Poslednjih godina druga i treća generacija Palestinaca kiparskih Turaka podnosi molbu za kiparsko državljanstvo; nekoliko stotina Palestinaca je već uspelo da dobije kiparske pasoše. Godine 2012. Jeliz Šukri i Stavros Papageorgiju su obezbedili finansijsku podršku za snimanje filma na temu „Zaboravljene neveste”. Dokumentarac, pod naslovom Nestala Fetine, objavljen je 2018. godine i prati potragu kiparske Turkinje rođene u Australiji Pembe Menteš za njenom davno izgubljenom pratetkom, dok istražuje sudbinu ovih kiparskih Turkinja.[46]

Migracija kiparskih Turaka u Ujedinjeno Kraljevstvo počela je početkom 1920-ih, kada je Britansko carstvo formalno pripojilo Kipar 1914. godine, a stanovnici Kipra pod britanskom upravom postali su podanici Krune. Neki su stigli kao studenti i turisti, dok su drugi napustili ostrvo zbog lošeg ekonomskog i političkog života tokom britanske kolonije Kipar. Emigracija u Ujedinjeno Kraljevstvo nastavila je da raste kada je Velika depresija 1929. donela ekonomsku depresiju na Kipar, pri čemu su nezaposlenost i niske plate bile značajan problem. Tokom Drugog svetskog rata, broj turskih kafića porastao je sa 20 u 1939. na 200 u 1945, što je stvorilo potražnju za više radnika kiparskih Turaka. Tokom 1950-ih, kiparski Turci su emigrirali iz ekonomskih razloga i do 1958. godine njihov broj je procenjen na 8.500.[47] Njihov broj je nastavio da se povećava svake godine kako su se u većini kiparskih medija pojavile glasine o imigracionim ograničenjima.

Pedesetih godina 20. veka takođe je došlo do dolaska mnogih kiparskih Turaka u Ujedinjeno Kraljevstvo iz političkih razloga; mnogi su počeli da beže zbog želje grčkog stanovništa za uniju Kipra i Grčke. Kada je 1963. izbilo etničko čišćenje, i oko 25.000 kiparskih Turaka postalo je interno raseljeno, što je činilo oko petinu njihovog stanovništva. Politički i ekonomski nemiri na Kipru, posle 1964. godine, naglo su povećali broj imigranata kiparskih Turaka u Ujedinjeno Kraljevstvo. Mnogi od ovih ranih migranata radili su u industriji odeće u Londonu, gde su i muškarci i žene mogli da rade zajedno; mnogi su radili u tekstilnoj industriji jer je šivenje bila veština koju je zajednica već stekla na Kipru. Kiparski Turci su bili koncentrisani uglavnom na severoistoku Londona i specijalizovani su za sektor industrije odeće, kao što su kaputi i odeća po meri. Ovaj sektor je nudio mogućnosti za rad gde slabo poznavanje engleskog jezika nije predstavljalo problem i gde je samozapošljavanje bilo moguće.[48]

Nakon što su kiparski Turci proglasili svoju državu, Tursku Republiku Severni Kipar, podela ostrva je dovela do ekonomskog embarga protiv kiparskih Turaka od strane Republike Kipar pod kontrolom kiparskih Grka. Ovo je za posledicu imalo lišavanje kiparskih Turaka stranih investicija, pomoći i izvoznih tržišta; tako je dovela do toga da ekonomija kiparskih Turaka ostane stagnirajuća i nerazvijena. Zbog ovih ekonomskih i političkih pitanja, procenjuje se da je oko 130.000 kiparskih Turaka emigriralo sa Severnog Kipra od njegovog osnivanja u Ujedinjeno Kraljevstvo.[49]

Poreklo[uredi | uredi izvor]

Prema genetskim studijama, postoje bliske veze između moderne anadolske i kiparske populacije. Studija iz 2016. godine, koja se fokusirala na patrilinearno poreklo, otkrila je da su među uzorkovanim populacijama Bliskog istoka i Jugoistočne Evrope kiparski Turci imali najkraću genetsku udaljenost od onih sa Kipra, Turske, Libana, Grčke i Sicilije.[50] Studija iz 2017. otkrila je da patrilinearno poreklo i kiparskih Turaka i kiparskih Grka potiče prvenstveno iz jednog lokalnog genofonda pre Osmanlija. Učestalost ukupnih haplotipova koji dele između kiparskih Turaka i kiparskih Grka je 7-8%, pri čemu analiza pokazuje da nijedan od njih nije pronađen u Turskoj, što ne podržava tursko poreklo za zajedničke haplotipove. Nisu primećeni zajednički haplotipovi između kiparskih Grka i stanovništva kopnenih Turaka, dok je ukupni haplotip podeljen između kiparskih Turaka i kopnenih Turaka 3%. Kiparski Turci takođe dele haplotipove sa severnoafrikancima u manjoj meri, a imaju i istočnoevroazijske haplogrupe (H, C, N, O, K) — koje se pripisuju dolasku Osmanlija — sa učestalošću od ~5,5%. Obe kiparske grupe pokazuju blisku genetsku srodnost sa kalabrijskim (južna Italija) i libanskim patrilinijama. U studiji se navodi da se genetski afinitet između Kalabrijaca i Kiprana može objasniti kao rezultat zajedničkog starogrčkog (ahajskog) genetskog doprinosa, dok se afinitet Libana može objasniti kroz nekoliko migracija koje su se odvijale sa primorskog Levanta na Kipar iz neolita, gvozdenog doba (Feničani) i srednjeg veka (Maroniti i drugi doseljenici Levanta tokom franačke ere). Preovlađujuće haplogrupe i među kiparskim Turcima i Grcima su J2a-M410, E-M78 i G2-P287.[51]

Poznati Turci sa Kipra[uredi | uredi izvor]

  • Kamran Aziz, prva kompozitorka i farmaceutkinja kiparskih Turaka.
    Kamran Aziz, prva kompozitorka i farmaceutkinja kiparskih Turaka.
  • Mehmet Aziz, glavni zdravstveni inspektor na Britanskom Kipru koji je iskorenio malariju na Kipru
    Mehmet Aziz, glavni zdravstveni inspektor na Britanskom Kipru koji je iskorenio malariju na Kipru
  • Rauf Denktaš, prvi predsednik Severnog Kipra (1983—2005).
    Rauf Denktaš, prvi predsednik Severnog Kipra (1983—2005).
  • Ismat Gunej, umetnik i kreator zastave Severnog Kipra
    Ismat Gunej, umetnik i kreator zastave Severnog Kipra
  • Suat Gunsel, osnivač univerziteta na Severnom Kipru
    Suat Gunsel, osnivač univerziteta na Severnom Kipru
  • Fazil Kučuk, prvi potpredsednik Republike Kipar (1959—73)
    Fazil Kučuk, prvi potpredsednik Republike Kipar (1959—73)
  • Kajtazade Mehmet Nazim, pesnik
    Kajtazade Mehmet Nazim, pesnik
  • Mehmed Emin-paša, veliki vezir Osmanskog carstva (1854; 1859; and 1860–61)
    Mehmed Emin-paša, veliki vezir Osmanskog carstva (1854; 1859; and 1860–61)
  • Kamil paša, veliki vezir Osmanskog carstva (1885—1891; 1895; 1908–09; and 1912–13)
    Kamil paša, veliki vezir Osmanskog carstva (1885—1891; 1895; 1908–09; and 1912–13)
  • Zijnet Sali, pevačica
    Zijnet Sali, pevačica
  • Sibel Siber, prva žena premijer Severnog Kipra (2013)
    Sibel Siber, prva žena premijer Severnog Kipra (2013)

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Hatay, Mete (2017). „Population and Politics in north Cyprus: An overview of the ethno-demography of north Cyprus in the light of the 2011 census”. PRIO Cyprus Centre. str. 48. Pristupljeno 20. 4. 2018. „Uzimajući procenu trenutne populacije građana turskog dela Kipra na oko 215.000 i oduzimajući otprilike 6.000 osoba rođenih u trećim zemljama čije nasleđe nije poznato, možemo pretpostaviti da postoji oko 150.000 osoba turskog porekla iz Kipra, uključujući 12.000– 15.000 mešovitog porekla (jedan roditelj Kipranin/ka).” 
  2. ^ European Population Conference: Proceedings, Geneva, 2, Council of Europe, 1993, ISBN 9789287125514, „The number of Turkish Cypriots now living in Turkey is about 300 000 while the number of those who have settled in England is 100 000. There are also approximately 30 000 Turkish Cypriots living in Australia and about 6 000 in Canada and the U.S.A.” 
  3. ^ Kanlı, Yusuf (2017). „Migration is a killer of Turkish Cyprus”. Hurriyet Daily News. Pristupljeno 8. 4. 2018. „...Turkish Cypriot backgrounds living in Turkey. There are many figures. Some say it is around 300,000, some claim it is well over 650,000.” 
  4. ^ Kanlı, Yusuf (2018). „Bridging the population gap in Cyprus”. Hurriyet Daily News. Pristupljeno 8. 4. 2018. „It is often said that if the descendants of those who migrated from Cyprus to Turkey back in 1931 are included, the number of Turkish Cypriots living in the „motherland” might exceed 600,000.” 
  5. ^ Country Report: Cyprus, Malta, Economist Intelligence Unit, 1997, „...the original called for Turkey to grant dual citizenship to Turkish Cypriots – some 500,000 Turkish Cypriots living in Turkey would be considered citizens of the TRNC, and the approximately 200,000 persons living in the TRNC would be given Turkish citizenship” 
  6. ^ a b „Briefing Notes on the Cyprus Issue”. Ministry of Foreign Affairs and Defence, Turkish Republic of Northern Cyprus. maj 2001. Arhivirano iz originala 9. 7. 2010. g. Pristupljeno 5. 10. 2010. „there are currently about 500,000 Turkish Cypriots living in Turkey; 200,000 in Great Britain; 40,000 in Australia and some 10,000 in North America and 5,000 in other countries.” 
  7. ^ a b Kıbrıs, Star (2012). „Sözünüzü Tutun”. Pristupljeno 10. 9. 2012. „Tarihsel süreç içerisinde yaşanan bazı olaylar nedeniyle Kıbrıs’tan göç etmek zorunda kalan Türklerin, bugün dünyanın farklı bölgelerinde yaşam sürdüklerine dikkat çeken Kasapoğlu, „Kıbrıslı Türklerin 300 bin kadarı İngiltere’de, 500 bini Türkiye’de, 120 bini Avustralya’da, 5 bini ABD’de, bin 800’ü Kanada’da, çok az bir popülasyon Güney Afrika Cumhuriyeti’nde, bin 600’ü Yeni Zellanda’da, 2 bin kadarının da Almanya’da olduğu tahmin ediliyor” ifadelerini kullandı.” 
  8. ^ „Implications for the Justice and Home Affairs area of the accession of Turkey to the European Union” (PDF). The Stationery Office. 2011. str. Ev 34. „There are approximately 150,000 Turkish nationals in the UK at present, of a total of about 500,000 people of Turkish origin in the UK, including Cypriot Turks (about 300,000) and Turks with Bulgarian or Romanian citizenship” 
  9. ^ „Network Radio BBC Week 39: Wednesday 28 September 2011: Turkish Delight?”. BBC. Pristupljeno 14. 9. 2011. „Turkish influence on the UK began with the arrival of coffee houses in the 17th century. There are now estimated to be 150,000 immigrants from mainland Turkey as well as 300,000 Turkish Cypriots, many leaving Cyprus during the Fifties and Sixties during the internal war.” 
  10. ^ Implications for the Justice and Home Affairs area of the accession of Turkey to the European Union, The Conversation, 2016, Pristupljeno 8. 4. 2016, „Today, the 300,000 Turkish Cypriots make up the largest part of Britain’s Turkish-speaking community.” 
  11. ^ Turkish people and British politics: Where are the other 499,997?, Operation Black Vote, 2012, Arhivirano iz originala 14. 03. 2021. g., Pristupljeno 8. 4. 2016, „At present, there are an estimated 300,000 Turkish Cypriots living in the UK which is even more compared to Turkish Cypriots in North Cyprus as estimates shows that there are between 150,000 – 200,000.” 
  12. ^ a b Akben, Gözde (11. 2. 2010). „OLMALI MI, OLMAMALI MI?”. Star Kibris. Pristupljeno 21. 1. 2011. 
  13. ^ Cemal, Akay (2. 6. 2011). „Dıştaki gençlerin askerlik sorunu çözülmedikçe…”. Kıbrıs Gazetesi. Arhivirano iz originala 21. 7. 2011. g. Pristupljeno 17. 6. 2011. 
  14. ^ Gazetesi, Kibris. „Avustralya'daki Kıbrıslı Türkler ve Temsilcilik...”. Arhivirano iz originala 21. 7. 2011. g. Pristupljeno 31. 5. 2011. 
  15. ^ BRT. „AVUSTURALYA'DA KIBRS TÜRKÜNÜN SESİ”. Pristupljeno 18. 7. 2011. 
  16. ^ a b Conférence Européenne Sur la Population : Actes (na jeziku: engleski). UN. 1994. ISBN 978-92-1-100682-7. 
  17. ^ „Is the Turkish Cypriot Population Shrinking? An Overview of the Ethno-demography in Cyprus in the Light of Preliminary Results of the Turkish Cypriot 2006 Census – Peace Research Institute Oslo”. www.prio.org (na jeziku: engleski). 
  18. ^ Hüssein, Serkan (2007). Yesterday & today : Turkish Cypriots of Australia (1st izd.). Taylors Lakes, Vic.: S. Hussein. str. 14. ISBN 978-0-646-47783-1. 
  19. ^ a b Çevikel, Nuri (2000). Kıbrıs Eyâleti : yönetim, kilise, ayân ve halk, 1750—1800 : bir değişim döneminin anatomisi. Gazimağusa, KKTC: Doğu Akdeniz Üniversitesi Basımevi. str. 178. ISBN 975938650X. 
  20. ^ Hill, George (2010). A History of Cyprus. Volume 1 To the Conquest by Richard Lion Heart. Cambridge: Cambridge University Press. str. 473. ISBN 1-108-02063-1. 
  21. ^ Beckingham, C.F. (1957), „The Turks of Cyprus”, The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, str. 181
  22. ^ Ottoman Cyprus : a collection of studies on history and culture. Wiesbaden: Harrassowitz. 2009. str. 52. ISBN 978-3-447-05899-5. 
  23. ^ Gazioğlu, Ahmet C. (1990). The Turks in Cyprus : a province of the Ottoman Empire (1571—1878). London: K. Rustem. str. 16. ISBN 9963565131. 
  24. ^ Jennings, Ronald C. (1993). Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean world, 1571—1640. New York. str. 137. ISBN 0-8147-4181-9. 
  25. ^ Spilling, Michael (2000). Cyprus. New York: Marshall Cavendish. str. 25. ISBN 0-7614-0978-5. 
  26. ^ a b Heper, Metin (2009). Historical dictionary of Turkey (3rd izd.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. str. 92. ISBN 978-0-8108-6065-0. 
  27. ^ Britain in Cyprus : colonialism and post-colonialism, 1878—2006. Mannheim [Germany]: Bibliopolis. 2006. str. 317. ISBN 3-933925-36-3. 
  28. ^ Nesim, Ali (1987), Batmayan Eğitim Güneşlerimiz, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, str 27
  29. ^ a b St. John-Jones, L. W. (1983). The population of Cyprus : demographic trends and socio-economic influences. Hounslow, Middlesex: Publishers for the Institute of Commonwealth Studies by M. Temple Smith. str. 56. ISBN 0-85117-232-6. 
  30. ^ a b v Population resettlement in international conflicts : a comparative study. Lanham, MD: Lexington Books. 2007. str. 59. ISBN 978-0-7391-1607-4. 
  31. ^ Bryant, Rebecca (2012). Cyprus and the Politics of Memory : History, Community and Conflict. London: I.B. Tauris. str. 121. ISBN 978-1-78076-107-7. 
  32. ^ Communicating ethnic and cultural identity. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers. 2004. str. 286. ISBN 0-7425-1739-X. 
  33. ^ Άντρος Παυλίδης, „Η Κύπρος ανά τους αιώνες μέσα από τα κείμενα ξένων επισκεπτών της” (Antros Palvlides, "Kipar kroz vekove u tekstovima njenih stranih posetilaca), ed. Φιλόκυπρος (Philokypros), Kipar 1994, vol. 2, pp. 1098 (Vilijam Tarner 1815), 1141 (Luis Salvator 1873), 1163 (Hepvort Dikson 1878)
  34. ^ Beckingham, C.F. (1957), „The Turks of Cyprus”, The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, str. 166
  35. ^ „Structural Convergence in Cyprus” (PDF). 
  36. ^ The European Union and the Cyprus conflict : modern conflict, postmodern union. Manchester: Manchester University Press. 2002. str. 184. ISBN 0-7190-6079-6. 
  37. ^ „ADDRESS IN REPLY TO HER MAJESTY'S MOST GRACIOUS SPEECH (Hansard, 8 November 1978)”. api.parliament.uk. 
  38. ^ „TRNC GENERAL POPULATION AND HOUSING UNIT CENSUS” (PDF). 
  39. ^ „POPULATION AND POLITICS IN NORTH CYPRUS An overview of the ethno-demography of north Cyprus in the light of the 2011 census” (PDF). 
  40. ^ TRNC General Population and Housing Unit Census (PDF), TRNC Prime Ministry State Planning Organization, 2006, str. 38, Arhivirano iz originala (PDF) 06. 11. 2013. g., Pristupljeno 11. 4. 2018 
  41. ^ „TRNC Public Information Office”. web.archive.org. 9. 7. 2010. Arhivirano iz originala 09. 07. 2010. g. Pristupljeno 25. 04. 2023. 
  42. ^ „Ana Sayfa”. BRTK (na jeziku: turski). 
  43. ^ Nevzat, Altay (2005). Nationalism amongst the Turks of Cyprus : the first wave. Oulu, Finland: Oulu University Press. str. 281. ISBN 9514277503. 
  44. ^ „EconBiz and EconStor are offline | ZBW”. www.zbw.eu. 
  45. ^ „Küçük adanın talihsiz kızları”. Sabah (na jeziku: turski). 
  46. ^ „'Sold' to a stranger at 14: Finding Cyprus' forgotten brides”. SBS Language (na jeziku: engleski). 
  47. ^ Ansari, Humayun (2004). "The infidel within" : Muslims in Britain since 1800. London: Hurst and Co. str. 154. ISBN 978-1-85065-685-2. 
  48. ^ Strüder, Inge R. (2003). Do concepts of ethnic economies explain existing minority enterprises? : the Turkish speaking economies in London. London: London School of Economics and Political Science Department of Geography & Environment. str. 12. ISBN 0-7530-1727-X. 
  49. ^ Sant Cassia, Paul (2006). Bodies of evidence : burial, memory, and the recovery of missing persons in Cyprus. Oxford: Berghahn. str. 238. ISBN 978-1-84545-228-5. 
  50. ^ https://doi.org/10.1080/03014460.2016.1207805
  51. ^ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5473566

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Ansari, Humayun (2004), The Infidel Within: Muslims in Britain since 1800, C. Hurst & Co. Publishers, ISBN 978-1-85065-685-2 .
  • Bilge, Ali Suat (1961), Le Conflit de Chypre et les Chypriotes Turcs, Ajans Türk .
  • Boyle, Kevin; Sheen, Juliet (1997), Freedom of Religion and Belief: A World Report, Routledge, ISBN 0-415-15978-4 .
  • Bridgwood, Ann (1995), „Dancing the Jar: Girls' Dress and Turkish Cypriot Weddings”, Ur.: Eicher, Joanne Bubolz, Dress and Ethnicity: Change Across Space and TimeNeophodna slobodna registracija, Berg Publishers, ISBN 978-1-85973-003-4 .
  • Broome, Benjamin J. (2004), „Building a Shared Future across the Divide: Identity and Conflict in Cyprus”, Ur.: Fong, Mary; Chuang, Rueyling, Communicating Ethnic and Cultural Identity, Rowman & Littlefield, ISBN 0-7425-1739-X .
  • Bryant, Rebecca; Papadakis, Yiannis (2012), Cyprus and the Politics of Memory: History, Community and Conflict, I.B.Tauris, ISBN 978-1-78076-107-7 .
  • Beckingham, C.F. (1957), „The Turks of Cyprus”, The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, 87 (2): 165—174, JSTOR 2844102, doi:10.2307/2844102 .
  • Cahit, Neriman (2014), Brides for Sale, TCAUW, ISBN 9789963737345 .
  • Canefe, Nergis (2002), „Markers of Turkish Cypriot History in the Diaspora: Power, visibility and identity”, Rethinking History, 6 (1): 57—76, OCLC 440918386, S2CID 143498169, doi:10.1080/13642520110112119 .
  • Carment, David; James, Patrick; Taydas, Zeynep (2006), Who Intervenes?: Ethnic Conflict and Interstate Crisis, Ohio State University Press, ISBN 0-8142-1013-9 .
  • Cassia, Paul Sant (2007), Bodies of Evidence: Burial, Memory, and the Recovery of Missing Persons in Cyprus, Berghahn Books, ISBN 978-1-84545-228-5 .
  • Çevikel, Serkan (2000), Kıbrıs Eyaleti, Yönetim, Kilise, Ayan ve Halk (1750—1800), Eastern Mediterranean University Press, ISBN 975938650X .
  • Clogg, Richard (1992), A Concise History of Greece, Cambridge University Press, ISBN 0-521-80872-3 .
  • Cockburn, Cynthia (2004), The line: Women, Partition and the Gender Order in Cyprus, Zed Books, ISBN 1-84277-421-2 .
  • Constandinides, Costas; Papadakis, Yiannis (2014), „Introduction: Scenarios of History, Themes, and Politics in Cypriot Cinemas”, Cypriot Cinemas: Memory, Conflict, and Identity in the Margins of Europe, Bloomsbury Publishing, ISBN 978-1-62356-460-5 .
  • Constantini, Vera (2009), „In Search of Lost Prosperity: Aspects and Phases of Cyprus’s Integration into the Ottoman Empire”, Ur.: Michael, Michalis.N.; Kappler, Matthias; Gavriel, Eftihios, Ottoman Cyprus: A Collection of Studies on History and Culture, Harrassowitz Verlag, ISBN 978-3-447-05899-5 .
  • Darke, Diana (2009), North Cyprus, Bradt Travel Guides, ISBN 978-1-84162-244-6 .
  • Davey, Eileen (1994), Northern Cyprus: A Traveller's Guide, I.B.Tauris, ISBN 1-85043-747-5 .
  • Demirtaş-Coşkun, Birgül (2010), „Reconsidering the Cyprus Issue: An Anatomy of Failure of European Catalyst (1995—2002)”, Ur.: Laçiner, Sedat; Özcan, Mehmet; Bal, İhsan, USAK Yearbook of International Politics and Law 2010, Vol. 3, USAK Books, ISBN 978-605-4030-26-2 .
  • Djavit An, Ahmet (2008), Origins of the Turkish Cypriots (PDF), Kibris Kültür Mücadelesi, Arhivirano iz originala (PDF) 26. 7. 2011. g. 
  • Gazioğlu, Ahmet C (1990), The Turks in Cyprus: A province of the Ottoman Empire (1571—1878), K.Rustem & Brother, ISBN 9963565131 .
  • Göktepe, Cihat (2003), British foreign policy towards Turkey, 1959—1965, Routledge, ISBN 0-7146-5396-9 .
  • Goetz, Rolf (2008), Cyprus: 42 selected walks in the valleys and mountains, Bergverlag Rother GmbH, ISBN 978-3-7633-4814-5 .
  • Güven-Lisaniler, Fatma (2003), Assessing the Status of Women: A Step Towards Equality, Turkish Cypriot University Women Association .
  • Güven-Lisaniler, Fatma; Rodriguez, Leopoldo (2002), „The social and economic impact of EU membership on northern Cyprus”, Ur.: Diez, Thomas, The European Union and the Cyprus Conflict: Modern Conflict, Postmodern Union, Manchester University Press, ISBN 0-7190-6079-6 .
  • Hatay, Mete (2007), Is the Turkish Cypriot population shrinking? (PDF), International Peace Research Institute, ISBN 978-82-7288-244-9, Arhivirano iz originala (PDF) 02. 07. 2015. g., Pristupljeno 25. 04. 2023 
  • Heper, Metin; Criss, Bilge (2009), Historical Dictionary of Turkey, Scarecrow Press, ISBN 978-0-8108-6065-0 .
  • Hill, George Francis (1948), A History of Cyprus. Vol.2: The Frankish Period, 1192—1432, Cambridge University Press, ISBN 1-108-02063-1 .
  • Hill, George Francis (1948b), A History of Cyprus. Vol.3: The Frankish Period, 1432—1571, Cambridge University Press, ISBN 1-108-02064-X .
  • Hill, George Francis (1952), A History of Cyprus. Vol.4: The Ottoman province, the British colony, 1571—1948, Cambridge University Press, ISBN 1-108-02065-8 .
  • Hüssein, Serkan (2007), Yesterday & Today: Turkish Cypriots of Australia, Serkan Hussein, ISBN 978-0-646-47783-1 .
  • Inalcik, Halil, A Note of the Population of Cyprus (PDF), Bilkent University, Arhivirano iz originala (PDF) 18. 7. 2011. g. .
  • Ioannides, Christos P. (1991), In Turkeys Image: The Transformation of Occupied Cyprus into a Turkish Province, Aristide D. Caratzas, ISBN 0-89241-509-6 .
  • Jennings, Ronald (1993), Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571—1640, New York University Press, ISBN 0-8147-4181-9 .
  • Johanson, Lars (2011), „Multilingual states and empires in the history of Europe: the Ottoman Empire”, Ur.: Kortmann, Bernd; Van Der Auwera, Johan, The Languages and Linguistics of Europe: A Comprehensive Guide, Volume 2, Walter de Gruyter, ISBN 978-3-11-022025-4 
  • Kızılyürek, Niyazi (2006), „The Turkish Cypriots from an Ottoman-Muslim Community to a National Community”, Ur.: Faustmann, Hubert; Peristianis, Nicos, Britain in Cyprus: Colonialism and Post-Colonialism, 1878—2006, Bibliopolis, ISBN 3-933925-36-3 .
  • Kliot, Nurit (2007), „Resettlement of Refugees in Finland and Cyprus: A Comparative Analysis and Possible Lessons for Israel”, Ur.: Kacowicz, Arie Marcelo; Lutomski, Pawel, Population resettlement in international conflicts: a comparative study, Lexington Books, ISBN 978-0-7391-1607-4 .
  • Machairas, Leontios (1932), Recital Concerning the Sweet Land of Cyprus, Entitled 'Chronicle', Volume 2, Clarendon Press .
  • Mert, Kadir; Ali-Aybar, Mehmet; Rize, Ekrem (1994), „Kıbrıslı Türk Kimliği”, K.K.T.C. Milli Eğitim Ve Kültür Bakanlığı Yayınları, 97 (17) .
  • Mikropoulos, Tassos A. (2008), Elevating and Safeguarding Culture Using Tools of the Information Society: Dusty traces of the Muslim culture, Earthlab, ISBN 978-960-233-187-3 .
  • Nesim, Ali (1987), Batmayan Eğitim Güneşlerimiz, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı .
  • Nevzat, Altay (2005), Nationalism Amongst the Turks of Cyprus: The First Wave (PDF), Oulu University Press, ISBN 9514277503 .
  • Nevzat, Altay; Hatay, Mete (2009), „Politics, Society and the Decline of Islam in Cyprus: From the Ottoman Era to the Twenty-First Century”, Middle Eastern Studies, 45 (6): 911—933, S2CID 144063498, doi:10.1080/00263200903268686 .
  • Orhonlu, Cengiz (2010), „The Ottoman Turks Settle in Cyprus”, Ur.: Inalcık, Halil, The First International Congress of Cypriot Studies: Presentations of the Turkish Delegation, Institute for the Study of Turkish Culture .
  • Panayiotopoulos, Prodromos; Dreef, Marja (2002), „London: Economic Differentiation and Policy Making”, Ur.: Rath, Jan, Unravelling the rag trade: immigrant entrepreneurship in seven world cities, Berg Publishers, ISBN 978-1-85973-423-0 .
  • Panteli, Stavros (1990), The Making of Modern Cyprus: From Obscurity to Statehood, CInterworld Publications, ISBN 0-948853-09-3 .
  • Papadakis, Yiannis (2005), Echoes from the Dead Zone: Across the Cyprus divide, I.B.Tauris, ISBN 1-85043-428-X .
  • Percival, David Athelstane (1948), Cyprus: Census of Population and Agriculture 1946, Crown Agents for the Colonies .
  • Rowan-moorhouse, Libby (2007), In the Land of Aphrodite, Power Publishing, ISBN 978-9963-673-17-9 .
  • Rudolph, Joseph Russell (2008), Hot spot: North America and Europe, ABC-CLIO, ISBN 978-0-313-33621-8 .
  • Salih, Halil Ibrahim (1968), Cyprus: An Analysis of Cypriot Political Discord, Brooklyn: T. Gaus' Sons .
  • Savvides, Philippos K (2004), „Partition Revisited: The International Dimension and the Case of Cyprus”, Ur.: Danopoulos, Constantine Panos; Vajpeyi, Dhirendra K.; Bar-Or, Amir, Civil-military relations, nation building, and national identity: comparative perspectives, Greenwood Publishing Group, ISBN 0-275-97923-7 .
  • Shawn, Stanford J. (1976), History of the Ottoman Empire and modern Turkey, Volume 1Neophodna slobodna registracija, Cambridge University Press, ISBN 0-521-29163-1 .
  • Sonyel, Salahi R. (2000), „Turkish Migrants in Europe” (PDF), Perceptions, Center for Strategic Research, 5 (Sept–Nov 2000): 146—153, Arhivirano iz originala (PDF) 18. 7. 2011. g. 
  • Spilling, Michael (2000), Cyprus, Marshall Cavendish, ISBN 0-7614-0978-5 .
  • St. John-Jones, L.W. (1983), Population of Cyprus: Demographic Trends and Socio-economic Influences, Maurice Temple Smith Ltd, ISBN 0-85117-232-6 .
  • Strüder, Inge R. (2003), Do concepts of ethnic economies explain existing minority enterprises? The Turkish speaking economies in London (PDF), London School of Economics, ISBN 0-7530-1727-X, Arhivirano iz originala (PDF) 08. 03. 2016. g., Pristupljeno 25. 04. 2023 
  • Tocci, Nathalie (2004), EU accession dynamics and conflict resolution: catalysing peace or consolidating partition in Cyprus?, Ashgate Publishing, ISBN 0-7546-4310-7 .
  • Tocci, Nathalie (2007), The EU and Conflict Resolution: Promoting Peace in the Backyard, Routledge, ISBN 978-0-415-41394-7 .
  • TRNC PRIME MINISTRY STATE PLANNING ORGANIZATION (2006), TRNC General Population and Housing Unit Census (PDF), TRNC Prime Ministry State Planning Organization 
  • Turkish Cypriot Human Rights Committee (1979), Human rights in Cyprus, University of Michigan .
  • Welin, Gustaf; Ekelund, Christer (2004), The UN in Cyprus: Swedish Peace-keeping Operations 1964—1993, Hurst & Company, ISBN 1-85065-741-6 .
  • Xypolia, Ilia (2011), „Cypriot Muslims among Ottomans, Turks and British”, Bogazici Journal, 25 (2): 109—120, doi:10.21773/boun.25.2.6 Slobodan pristup 
  • Yilmaz, Ihsan (2005), Muslim Laws, Politics and Society in Modern Nation States: Dynamic Legal Pluralisms in England, Turkey and Pakistan, Ashgate Publishing, ISBN 0-7546-4389-1 .
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Турски_Кипрани&oldid=27831352”