Ulica Svetogorska (Beograd)
  Ulica Svetogorska
| |
|---|---|
  | |
| Opština | Stari Grad |
| Početak | Makedonska ulica |
| Kraj | Takovska ulica |
| Dužina | 550 m |
| Širina | 15 m |
| Nazvana | 1872. |
| Stari nazivi | Dva bela goluba, Bitoljska, Žorža Klemensoa, Ivo Lola Ribar |
 | |
|
Svetogorska ulica
 
| |
Ulica Svetogorska je jedna od najstarijih beogradskih ulica sa bogatom istorijom. Nalazi se u centru Beograda, i proteže se pravcem od Makedonske ulice, paralelno sa ulicama Majke Jevrosime i Kosovskom, do Takovske ulice.
Ime ulice[uredi | uredi izvor]
Svetogorska ulica nosi ime po Svetoj gori, jednom od centara pravoslavnog sveta, koja se nalazi na severu Grčke na Atosu koji predstavlja najistočniji krak poluostrva Halkidiki. Atos je sedište dvadeset pravoslavnih manastira i čini autonomnu državu pod grčkim suverenitetom. Samo je monasima dozvoljeno da žive na Svetoj gori, a trenutno tamo boravi oko 2.000 monaha.[1] Međutim, Svetogorska ulica nije uvek nosila ovaj naziv. Ona je svojevrstan rekorder u broju naziva koje je menjala tokom svoje istorije. Naime, u periodu od 1872. do danas, ova ulica je čak sedam puta menjala svoje ime.
Istorijat ulice[uredi | uredi izvor]
Prvobitno, ovu ulicu narod je nezvanično prozvao Pop Isin sokak, po svešteniku koji je u njoj živeo.
Naziv Dva bela goluba[uredi | uredi izvor]
U periodu od 1872. do 1896. godine ova ulica je prozvana Dva bela goluba. Ime je dobila po kafani gazda Jove Kujundžića koja se nalazila na početku ulice. Naime, tokom ovog mirnog perioda narod je radio, grad se razvijao, a kafane su postale omiljena mesta okupljanja, pa ne čudi što su se po njihovim imenima nazivale i same ulice. Plac na kome se nalazila kafana Kod dva bela goluba, na uglu današnjih ulica Hilandarska i Svetogorska, 1912. godine prodat je Udruženju zanatlija koji su tu podigli svoje zdanje na čiju fasadu su, prema zahtevu Kujundžića, postavili figure dva goluba.
Naziv Svetogorska, prvi put[uredi | uredi izvor]
Usledile su godine političkih previranja, turbulentnih dešavanja, kao i promene vlasti. U ovakvim okolnostima narod se jače vezivao za veru, pa je 1896. godine naziv Dva bela goluba promenjen u Svetogorska, povodom posete spskog kralja Aleksandra Obrenovića Svetoj gori. Ovo ime će ulica nositi i tokom Prvog svetskog rata, sve do 1922. godine.
Naziv Bitoljska ulica[uredi | uredi izvor]
U periodu od 1922. do 1930. godine ova ulica nosi naziv Bitoljska. Taj naziv je trebalo da podseća na odlučujuću Bitoljsku bitku u kojoj je srpska vojska porazila Turke i proterala ih, okončavajući rat i osvajajući pravo na zapadni deo Makedonije.
Naziv Ulica Žorža Klemensoa[uredi | uredi izvor]
Godine 1930. ulica ponovo menja ime, ovaj put u Žorža Klemensoa, koje će nositi do 1943. godine. Klemanso je bio francuski ministar rata u sudbonosnim danima Prvog svetskog rata i jedan od velike četvorice na mirovnoj konferenciji u Versaju, i odlikovan je medaljom Obilića za hrabrost od strane kralja Nikole. Na uglu Palmotićeve i Žorža Klemansoa nalazila se, 1939, jedna stara kuća na sred ulice.[2]
Naziv Svetogorska, drugi put[uredi | uredi izvor]
Nakon nemačke okupacije Beograda nove vlasti nisu dozvolile da beogradske ulice nose nazive onih koje su smatrali svojim protivnicima, niti da nose imena koja su mogla da osokole potlačeno građanstvo. Ipak, nisu želeli da ulicama daju nazive koji će provocirati Beograđane, pa je 1943. godine ovoj ulici vraćeno neutralno ime Svetogorska.
Naziv Ulica Ive Lole Ribara[uredi | uredi izvor]
Nakon poraza Nemaca i dolaska komunista na vlast 1946. godine ova ulica dobija novo ime – Ulica Ive Lole Ribara, koje će nositi sve do 1997. godine. Ivo Lola Ribar je bio komunista, narodni heroj, sekretar SKOJ-a i član Vrhovnog štaba. Rođen je u Zagrebu, a školovao se u Beogradu.
Naziv Svetogorska, treći put[uredi | uredi izvor]
Devedesete godine u Beogradu su bile obeležene inflacijom i borbom za opstanak. U takvoj situaciji ljudi su se ponovo okretali religiji, a bilo je i onih kojima je Ivo Lola Ribar smetao samo zbog svog hrvatskog porekla. Sve je to uslovilo da 1997. godine ova ulica po treći put dobije ime Svetogorska koje nosi i danas.[3]
Svetogorskom ulicom[uredi | uredi izvor]
U ovoj ulici se nalaze brojni istorijski objekti koji su stavljeni pod zaštitu grada, a u njoj se danas održavaju i kulturne manifestacije.
br. 6[uredi | uredi izvor]
Zgrada Ljubomira Miladinovića je primer srpske moderne arhitekture, bez ornamenata i jasnih geometrijskih oblika i sa naglašenom funkcionalnošću. Projektovao je arhitekta Momčilo Belobrk. Ovaj stambeni objekat dobio je naziv „Garaža“ po prizemlju koji je namenjen garažnom prostoru. Uvršten je u spomenike kulture.
br. 12[uredi | uredi izvor]
Zadužbina Vlajka Kalenića skuplja sredstva za pomaganje studenata Ekonomskog fakulteta u Beogradu. Podigao ju je Vlajko Kalenić prema kome Kalenićeva pijaca nosi ime[4].
br. 15[uredi | uredi izvor]
Na uglu Svetogorske i Vlajkovićeve ulice je kuća Nikole Krstića. Projektovao je arhitekta Petar Bajalović.
br. 17[uredi | uredi izvor]
Dom Jevrema Grujića je kuća čuvenog srpskog političara s kraja 19. veka. Izgrađena je 1896. godine po projektu čuvenog beogradskog arhitekte Milana Kapetanovića.[5]
Ovo je prva zgrada u Beogradu koja je stavljena pod zaštitu grada nakon osnivanja Zavoda za zaštitu spomenika.[3]
Na istom mestu su se nekada organizovali prestižni gradski balovi. Danas predstavlja jedan od najposećenijih muzeja u Beogradu.
br. 21[uredi | uredi izvor]
Ovo pozorište je osnovano 12. novembra 1956. godine. Prva predstava koja je odigrana u njemu bila je Geteov Faust.[3] Pozorište je dobilo ime po broju stolica koje su se nalazile u gledalištu. Naime, iako se, po tradiciji, pozorište osnivalo tek kada mu se podigne zgrada, Atelje 212 je namerno osnovano na ulici i uzelo je pod kiriju siromašnu salu u prizemlju tadašnje zgrade Borba, gde se moglo smestiti najviše 212 stolica, i gde se takođe kuvala i delila legendarna besplatna kafa. Ulaznice su bile jeftine, a do njih se teško dolazilo jer je svako želeo, i po nekoliko puta, da pogleda predstave u kojima su briljirali glumci Zoran Radmilović, Dragan Nikolić, Milovan Butković, Mira Banjac, Taško Načić, Bora Todorović, Petar Kralj, Svetlana Bojković, i mnogi drugi.[6]
br. 27[uredi | uredi izvor]
Atelje Uroša Predića je sagrađen u stilu secesije o čemu jasno svedoče motivi ženske glave i buketa cveća na fasadi kao i upotreba boja. U to su ukomponovani klasični elementi poput jednostavnih venaca, konzola i prozorskih okvira.[7] Atelje Uroša Predića spada u spomenike kulture.
br. 32[uredi | uredi izvor]
Kuća dr Stanoja Stanojevića je podignuta između 1897. i 1899. godine. Dr Stanoje Stanojević, istoričar i član SANU-a stanovao je ovde od 1904. do 1937. godine. Ova kuća predstavlja primer stanovanja građanske klase prve polovine 20. veka i spada u spomenike kulture.
br. 48[uredi | uredi izvor]
Zgrada Trgovačke akademije je podignuta 1926. godine prema projektu Jezdimira Denića. Pripada srpsko-vizantijskom stilu. Danas se u njoj nalazi Pravno-poslovna škola. Ova zgrada predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.
br. 50[uredi | uredi izvor]
Na raskrsnici Svetogorske i Takovske ulice nalazi se kuća predratnog trgovca Sime Nikolića. Ova zgrada sagrađena je 1937. godine. Sima Nikolić, koji je podigao zgradu, bio jedan od osnivača nekada moćne Mesarske banke, u vreme kada je Srbija i tadašnja Jugoslavija, dominirala Evropom kao veliki izvoznik mesa. Jedan specifičan detalj se nalazi na vrhu ovog objekta. U pitanju je statueta svinjske glave, koja krasi kamenu ogradu na centralnom delu iznad poslednjeg sprata.[3] Naime, svinjska glava je bila trgovački simbol, poput ovce ili bika, i predstavljala je znak tadašnjeg svojevrsnog mesarskog klana. Razlog njenog postavljanja je upravo taj što se Nikolić obogatio trgujući prasićima. Ova zgrada je pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika drugog stepena.[8]
Susedne ulice[uredi | uredi izvor]
Svetogorska ulica se nalazi između Takovske ulice i Trga politike. Od Takovske ka Makedonskoj presecaju je ulice: Stevana Sremca, Palmotićeva, Vlajkovićeva, Kondina i Cetinjska.
Ulica otvorenog srca[uredi | uredi izvor]
U Svetogorskoj ulici se već tradicionalno održava manifestacija Ulica otvorenog srca, svakog prvog januara. Za stvaranje ove tradicije zaslužni su glumci pozorišta Atelje 212. Sve je počelo osamdesetih godina prošlog veka u Srpskoj kafani pored ovog pozorišta, u kojoj su glumci redovni gosti. Naime, svakog prvog januara, po završetku predstava, glumci bi preuzimali ulogu kelnera i posluživali goste kafane, umorne posle novogodišnje terevenke. I malo po malo počeo se skupljati sve veći broj ljudi koji bi se sastajali ovom prilikom. Na kraju, nastala je Ulica otvorenog srca koja je počela da se širi i na druge delove Beograda.[3][6] Svake godine ovu manifestaciju posećuje veliki broj Beograđana, ali i posetilaca glavnog grada. Pored ideje da se cela porodica dobro zabavi i da Novu godinu započne u vedroj i pozitivnoj atmosferi, manifestacija neretko ima i humanitarni karakter.[9]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Stari i novi nazivi ulica”. Politika, dnevne novine. Pristupljeno 28. 11. 2018.
- ^ "Vreme", 22. jul 1939
- ^ a b v g d „Od Belog goluba do Svete gore”. 011info. Pristupljeno 28. 11. 2018.
- ^ „'TAJNA' IMENA BEOGRADA: Znate li zašto se KALENIĆ pijaca zove baš tako?”. Arhivirano iz originala 27. 09. 2016. g. Pristupljeno 03. 12. 2018.
- ^ „Dom Jevrema Grujića”. Dom Jevrema Grujića. Pristupljeno 28. 11. 2018.
- ^ a b „Beograd nekad i sad: Svetogorskom ulicom”. opušteno. Pristupljeno 28. 11. 2018.[mrtva veza]
- ^ „Arhitektura Srbije XX veka”. Pristupljeno 3. 12. 2018.
- ^ „Ulica sa svinjskom glavom na vrhu”. starogradski. Arhivirano iz originala 04. 11. 2018. g. Pristupljeno 28. 11. 2018.
- ^ „Svetogorska - ulica otvorenog srca i crvenih noseva”. beograduživo. Pristupljeno 28. 11. 2018.[mrtva veza]
