Utvrđivanje bolesti
Utvrđivanje bolesti, postavljanje dijagnoze je postupak ispitivanja bolesnika i utvrđivanje bolesti, koji u propedevtici i kliničkoj praksi, koristi jasno utvrđenu medicinsku metodologiju. Metodologija utvrđivanja bolesti zahteva da ispitivač poseduje određena znanja, i veštine, da razlikuje glavne (osnovne) od sporednih znakova i simptoma bolesti. U toku utvrđivanja bolesti ispitivač mora strogo poštovati pravila medicinske metodologije za utvrđivanje bolesti, koja zahtevaju striktno poštovanje određenog redosleda utvđivanja bolesti određenih tkiva, sistema i organa.[1][2] U kliničkoj psihologiji, utvrđivanje bolesti je deo psihološke procene, i podrazumeva utvrđivanje bolesti ili psihičkog stanje primenom metodologije posmatranja simptoma i znakova.
Lekar utvrđuje bolest na osnovu simptoma, znakova i drugih komplementarnih nalaza, koji se ispoljavaju kod bolesnik. Obično se bolest ne može utvrditi samo na osnovu jednog simptoma jer se oni najčešće sreću kod više bolesti, i zato se pri utvrđeivanju bolesti moraju uzeti u obzir brojni znaci i simptomi, koji se često nadopunjuju brojnim dijagnostičkim metodama.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
U istoriji medicine, utvrđivanje bolesti, počenje da se ozbiljnije primenjuje još od davnih dana, počev od Imotepa u drevnom Egiptu i Hipokrata u antičkoj Grčkoj. U metodologiji tradicionalne kineske medicine, primenjivana su četiri postupka za utvrđivanje bolesti; inspekcija, auskultatorno-mirisno ispitivanja i palpacija[3]
Vavilonski medicinski udžbenik Priručnik za dijagnozu, koji je napisao (engl. Esagil-kin-apli) (fl. 1069-1046. p. n. e.), uvodi empirizam, logiku i racionalnost u metodologiju utvrđivanja bolesti.[4] Knjiga primenjuje logička pravila i kombinovano posmatranje simptoma na telu bolesnika za utvrđivanje i prognozu bolesti.[4] U svojoj knjizi (engl. Esagil-kin-apli) opisuje simptome mnogih vrsta epilepsije i srodnih oboljenja, navodeći njihovu dijagnozu i prognozu[5]
U metodologiji savremene svetske medicine za utvrđivanje bolesti, sve više se nameće praksa i iskustvo lekara, nad teoretskim znanjima koja su sve sadržajnija i bogatija u 21. veku, i čija pravilna primena, mora biti sastavni deo prakse, kroz praksu uvežbana, proverena i dokazana kao pouzdana i ispravna.
Metodologija[uredi | uredi izvor]
Metodologija utvrđivanje bolesti zahteva primenu oba principa logike, odnosno analizu i sintezu, koristeći pri tome i razne postupke i rednje, za utvrđivanje dijagnoze bolesti;[2]
Anamneza[uredi | uredi izvor]
Je postupak prikupljanja podataka o subjektivnim tegobama (prikupljanje simptoma bolesti) koji su se javili kod bolesnika od početka bolesti do momenta uzimanja anamneze. Podaci za anamnezu prikupljaju se od samog bolesnika, ali i od članova porodice ili od lica iz bolesnikove okoline, ako to metodologija utvrđivanja bolesti zahteva.
Objektivan (fizikalan) pregled[uredi | uredi izvor]
To je postupak kojim se utvrđuju promene u bolesnika (zanci bolesti). Objektivan (fizikalan) pregled se obavlja korišćenjem sledećih osnovnih fizikalnih metoda;
Posmatranje (inspekcija)[uredi | uredi izvor]
Je vizuelni način posmatranja bolesnika i pojednih njegovih delova tela. Ova metod pre svega podrazumeva uporedno posmatranje celokupnok tela, ili pojedinih njegovih delova i zahteva dosta znanja i iskustva od ispitivača.
Pipanje (palpacija)[uredi | uredi izvor]
Je postupak kojim se pipanjem određenih delova tela ocenjuje kvalitet osećaja (osećaj dodira, toplote (temperature), pokreta, treperenja, položaja i čvrstine). Palpcija zahteva određena znanja i obimno iskustvo.
Udaranje (perkusija)[uredi | uredi izvor]
Direktno udaranje po pojedinim delovima tela bolesnika i osluškivanje proizvedenog zvuka i drugih pojava koje tom prilikom nastaju naziva se udaranje. Udaranjem po površini tela proizvodi treperenje zida grudnog koša, trbuha i organa smeštenih u dubini tela, koje se u vidu zvučnih talasa prenose do uva ispitivača.
Osluškivanje (auskultacija)[uredi | uredi izvor]
Je metoda kojom se osluškuju zvuci (šumovi) i druge zvučne pojave koje nastaju pri radu pojednih organa u telu, kao i njihove promena koje mogu da nastanu u toku pojedinih bolesti. Osluškivanje se može vršiti direktno postavljanjem uva na određeni deo tela, ili indirektno preko određenog pribora koji se koristi u objektivnom pregledu.
Dopunska ispitivanja[uredi | uredi izvor]
Obuhvataju veliki broj postupaka pri kojima se koriste razni aparati i oprema za utvrđivanje suštinskih promena, funkcionalnih osobina i anatomohistoloških promena tkiva, organa, sistema organa i sastav pojednih tkivnih tečnosti, u bolesnika.
Utvrđivanje (postavljanje) dijagnoze[uredi | uredi izvor]
Dijagnoza bolesti je najkraći mogući izraz o svim karakteristikama bolesti i ona treba da obuhvati i da iskaže;
- vrstu bolesti (suštinu promena u organizmu),
- mesto promena (koji je organ zahvaćen),
- uzrok (etiologiju),
- patogenezu, funkcionalne poremećaje,
- tok i ishod bolesti.[2]
Dijagnozom se izražava i aktivnost bolesti, da li se radi o mirnom ili stalno napredujućem obliku, čiji tok može biti spor ili brz. Dijagnoza nije u stanju (i ne treba)[2] da navede sve činjenice, ali mora da sadrži što više izraza koji jasno opisuju stanje i vrstu bolesti u nekog bolesnika.
Dijagnoza bolesti se utvrđuje na osnovu simptoma i znakova bolesti (anamneze) i opšte inspekcije bolesnika, ali je ispravnije ako se dijagnoza postavlja nakon detaljno prikupnjenih podataka primenom napred navedenih postupaka. Kada se pažljivo prikupe svi podaci, oni se detaljno analiziraju i izvodi se konačni zaključak o svim karakteristikama (vidovima) bolesti.
Zaključak koji proističe nakon navedene metodologija utvrđivanja bolesti naziva se dijagnoza bolesti.[2]
Epikriza[uredi | uredi izvor]
Izvođenje zaključaka u toku postavljanja dijagnoze bolesti, naziva se epikriza (lat. epicrisis). Epikriza na najkraći mogući način koji na osnovu simptoma i osnovnih znakova bolesti i najbitnijih rezultata dopunskih ispitivanja, treba da objasni na osnovu čega se došlo do dijagnoze bolesti.[2]
Medicinska dokumentacija[uredi | uredi izvor]
Pravilno prikupljena dokumentacija u prošlosti, olakšava utvrđivanje postojeće bolesti ali i potvrdu da je trenutna bolest posledica ponovnog javljanja već ranije evidentirane bolesti.
Zato se sve prikupljene činjenice o bolesniku (generalije) i njegovoj bolesti detaljno se upisuju u medicinsku dokumentaciju, koja može biti u pisanom ili elektronskom obliku (na računaru). Osnovnu medicinsku dokumentaciju čini bolesnički karton (u ustanovama osnovne zaštite) i istorija bolesti (u ustanovama stacionarne zaštite). Celokupni podaci o bolesti, sprovedenim ispitivanjima, kao i sva zapažanja konstatovana u toku lečenja bolesnika unose se u dokumentaciju, ili se beleže na posebnim listovima, koji se priključuju uz osnovnu dokumentaciju, a svi ti pisani ili elektronski podaci o bolesniku i njegovoj bolesti predstavljaju medicinsku dokumentaciju. Pažljivo prikupljena dokumentacija čuva se prema propisanim rokovima od nadležnog Ministarstva zdravlja.[2]
Jednom pravilno ustrojena medicinska dokumentacija može olašati prepoznavanje bolesti, nakon ponovnog javljanja boelsnika ili usmeriti na novonastale bolesti i bronih komplikacija.
Problemi[uredi | uredi izvor]
U toku postuka utvrđivanja bolesti mogu nastati i sledeći problemi;
- Izostanak dijagnoze,
- Kašnjenje u postavljanju dijagnoze
- Nejasnoća oko označavanje dijagnoze
- Uopštavanje dijagnoze ili netačna dijagnoza.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Antić R. Interna propedevtika, Institut za stručno usavršavanje i specijalizaciju zdravstvenih radnika, Beograd, 1976.
- ^ a b v g d đ e Ristić S. M. Klinička propedevtika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1990.
- ^ „Four diagnostic methods of traditional Chinese medicine”. Arhivirano iz originala 8. 5. 2010. g. Pristupljeno 9. 2. 2010. (jezik: engleski)
- ^ a b H. F. J. Horstmanshoff, Marten Stol, Cornelis Tilburg (2004). Magic and Rationality in Ancient Near Eastern and Graeco-Roman Medicine. BRILL. str. 97—99. ISBN 978-90-04-13666-3.
- ^ Stol, Marten (1993). Epilepsy in Babylonia. BRILL. str. 5. ISBN 978-90-72371-63-8.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Stol, Marten (1993). Epilepsy in Babylonia. BRILL. str. 5. ISBN 978-90-72371-63-8.