Filip Orlik
| filip orlik | |
|---|---|
 Filip Orlik | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 11. oktobar 1672. |
| Mesto rođenja | Košuta, Belorusija |
| Datum smrti | 26. maj 1742. (69 god.) |
| Mesto smrti | Jaši,,  Rumunija |
| Profesija | Hetman |
| Porodica | |
| Supružnik | Hana Hercik |
| Hetman | |
Filip Stepanovič Orlik (ukr. Пилип Степанович Орлик, polj. Filip Orlik) (rođen 11. oktobra 1672. godine u mestu Košuta, okrug Ašmjani Velike kneževine Litvanije (danas u Vilejskom rejonu, Belorusija), umro 26. maja 1742. godine u Jašiju, Moldavija (danas Jaši, Rumunija) je bio starešina Zaporoških kozaka, Hetman Ukrajine u egzilu, diplomata, sekretar i bliski saradnik hetmana Ivana Mazepe. Osnivač prvog ustava u Evropi.[traži se izvor]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Filip Orlik je rođen u selu Košuta, okrug Ašmjani, Velike kneževine Litvanije (region Vilejka današnje Belorusije), u porodici češko - beloruskog porekla.[1]
Orlik je prvo studirao na jezuitskom koledžu u Vilnjusu, a do 1694. na Kijevskoj-Mogiljanskoj akademiji. Godine 1698. postavljen je za sekretara konzistorija Kijevske mitropolije. 1699. postao je stariji član Generalne vojne kancelarije Hetmana Ivana Mazepe, a 1706. postavljen je za generalnog kancelara i na tom položaju bio je Mazepin najbliži pomoćnik, omogućio je Mazepinu tajnu prepisku s Poljacima i Šveđanima i pomagao Mazepi u njegovim naporima da formira antirusku koaliciju.[2]
Hetman u egzilu[uredi | uredi izvor]
Nakon bitke kod Poltave 1709. godine, pobegao je zajedno sa hetmanom Ivanom Mazepom i švedskim kraljem Karlom XII u Bender u Kneževini Moldaviji, gde je Mazepa ubrzo umro. Filip Orlik je tada izabran za Hetmana u izgnanstvu od strane kozaka i švedskog kralja Karla XII. Dok je bio u Benderu, Orlik je napisao jedan od prvih državnih ustava u Evropi. [traži se izvor] Ovaj Ustav Filipa Orlika potvrdio je Karlo XII, a prozvali su ga i zaštitnikom Ukrajine.
Između 1711. i 1714, zajedno sa krimskim Tatarima i manjim grupama kozaka, Orlik sprovodi neuspešne pohode na područja Ukrajine na desnoj obali Dnjepra. Nakon toga je Filip Orlik, zajedno sa još nekoliko kozaka, sledio švedskog kralja Karla XII do Švedske preko Beča i Štralzunda. Orlik je sa porodicom i oko 40 drugih kozaka stigao u Istad, Švedska, krajem novembra 1715. godine. Posle nekoliko meseci u Istadu, živeli su u gradu Kristijanstadu nekoliko godina. Orlik i njegova porodica napustili su Stokholm 1720. godine, a 1747. njegova udovica i deca dobili su finansijsku podršku parlamenta Švedske. Iz Švedske je Orlik otišao u Hamburg, Hanover, Prag, Vroclav i Krakov, gde je ostavio porodicu u manastiru. Zatim je otišao u Francusku i 1722. godine stigao je u Jaši u Osmanskoj Moldaviji kako bi organizovao savez protiv Ruskog carstva. Odatle je otišao u Solun, a od sredine 1730-ih je živeo u Budžaku. Umro je 1742. godine u Jaši, Kneževina Moldavija (danas Jaši, Rumunija).[3]
Orlik je napisao brojne proklamacije i eseje o Ukrajini, uključujući Ustav Filipa Orlika iz 1710. godine.[4]
Sećanje[uredi | uredi izvor]
2011. godine u Kristijanstadu u Švedskoj postavljen je spomenik posvećen Filipu Orliku na zgradi u kojoj je ukrajinski hetman živeo od 1716. do 1719. godine, u čast proslave stogodišnjice ustava Filipa Orlika. Autori spomenika su Boris Krilov i Oles Sidoruk.
Porodica[uredi | uredi izvor]
Filip Orlik oženio se Hanom Hercik sredinom 1690-ih. Bila je jevrejskog porekla, ćerka pukovnika Pavla Semjenoviča Hercika (bliskog saveznika Mazepe) iz poltavskog puka. Filip i Hana su imali osmoro dece. To su bili:[3][5]
- Anastasija Orlik (1699—1728), rođena u Poltavi - udala se 1723. za švedskog plemića i policajca Johana Stenflihta (1681—1758). Imali su dva sina:
- Karl Gustaf (1724—1758) - pukovnik u francuskom puku Rojal Polonj,
- Filip (1726—1739) - umro u Hamburgu.
- Gregoar Orlik (franc. du Comte Grégoire Orlyk) (* 5. novembra 1702 - † 14. novembra 1759) - rođen u Baturinu, Ukrajina. Njegov kum bio je hetman Ivan Mazepa. Studirao je na univerzitetu u Lundu (1717–1718). Posle odlaska iz Švedske 1720. godine, prvo je živeo sa majkom u Krakovu u Poljskoj. Kasnije je postao general-potpukovnik u Francuskoj, gde je sebe nazivao Comte d'Orlik. Održavao je kontakt sa Švedskom, 1742. je posetio Stokholm. 1747. se oženio francuskom plemićkinjom, ali nisu imali dece. Ubijen je 1759. godine u bici za Minden u Nemačkoj, gde je i sahranjen.
- Mihailo Orlik (1704 -?) - rođen u Baturinu, Ukrajina. Njegov kum bio je hetman Ivan Mazepa.
- Varvara Orlik - rođena u Baturinu, Ukrajina. Njen kum bio je hetman Ivan Mazepa.
- Jakiv Orlik (1711 -?) - rođen u Benderu, Osmansko carstvo. Njegov kum bio je švedski kralj Karlo XII.
- Marta Orlik (1713 -?) - rođena u Benderu, Osmansko carstvo. Njen kum bio je poljski kralj Stanislav Lešćinski.
- Marina Orlik (1715 -?) - rođena u Alteferu, ostrvo Rigen, švedska Pomeranija. Njeni kumovi bili su sestra švedskog kralja Karla XII, Ulrika Eleonora i poljski kralj Stanislav Lešćinski.
- Katerina Orlik (5. novembar 1718 -?) - rođena u Kristijanstadu, pokrajina Skanija, Švedska i verovatno umrla već 1719.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Pylyp Orlyk roots." Mirror Weekly. October 28, – November 3, 2006[mrtva veza]. Accessed September 2, 2007.
- ^ Encyclopedia of Ukraine
- ^ a b Alfred Jensen: Mazepa, p.174–194. Lund 1909.
- ^ 300th anniversary of first Ukrainian constitution written by Pylyp Orlyk being celebrated, Kyiv Post (April 5, 2010)
- ^ Bertil Häggman: "Son til ukrainsk 1700-talsstatschef med skånsk anknytning studerade i Lund." Lundagenealogen 2008:1.
- (na francuskom) Jean-Benoit Scherer, Annales de la Petite-Russie, ou Histoire des Cosaques-Saporogues et des Cosaques de l'Ukraine (Adamant Media Corporation, 2001)
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Minsk odao počast ukrajinskom hetmanu rođenom u Belorusiji (na beloruskom)
- Taras Čuhlib, Beloruski koreni hetmana Filipa Orlika, Zerkalo Nedeli (Mirror Weekly), 28. oktobar - 3. novembar 2006, na ruskom [mrtva veza] i na ukrajinskom [mrtva veza] .
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
