Cijanoza
| Cijanoza | |
|---|---|
 | |
| Klasifikacija i spoljašnji resursi | |
| Specijalnost | patologija |
| Patient UK | Cijanoza |
Cijanoza, (grč. κυανεος - плава), venska, pasivna ili zastojna hiperemija, (lat. cyanosis) je znak bolesti koji karakteriše pojava tamnoplave (modre) boje tkiva u organizmu, nastao kao posledica redukcije hemoglobina u kapilarnoj krvi zbog usporenog oticanja krvi, pri čemu dolazi do prepunjenosti vena i kapilara. Cijanoza se najlakše primećuje na korenu nokta, vidljivim sluzokožama, skleri, resici uva, usnama i na prstima gde je koža najtanja.[1]
Etiologija[uredi | uredi izvor]
Prema uzroku (mehanizmu) nastanka, cijanoza se deli na centralnu (kada su promene vidljive na usnama i vidljivom delu sluzokuže glave) i perifernu (kod koje su promene najčešće lokalizovane na gornjim i donjim udovima. Cijanoza može biti i generalizovana ako je praćena istovremenim znacima i simptomima perifernih i centralnih uzroka cijanoze).[2]
Patofiziologija[uredi | uredi izvor]
Cijanoza nastaje kao klinički znak snižene koncentracije kiseonika (hipoksija) u perifernoj krvi, odnosno kada količina redukovanog hemoglobina (deoksihemoglobina) poraste na najmanje 5 g% (5g/dl) u kapilarnoj krvi. Nastanak cijanoze pre svega zavisi od;
- ukupne količine hemoglobina u krvi,
- stepena nezasićenosti hemoglobina,
- stanja kapilarne cirkulacije,
- stanja centralnih i perifernih mehanizama regulacije disanja i cirkulacije.
Cijanoza može nastati ne samo kod proširenja kapilara (vazodilatacija), već i u toku njihovog stezanja (vazokonstrikcije) što ima za posledicu usporen protok krvi kroz arterije i vene kože i veće otpuštanje kiseonika. Zato umerena hladnoća čak i kod zdravih ljudi može izazvati cijanozu, delova tela izloženih hladnoći. Kod jake hladnoće cijanoza se ne javlja zbog smanjene potrošnje kiseonika od strane tkiva, izazvane hipottermijom, što inhibira redukciju hemoglobina.[1]
Cijanoza se ne javlja u anemičnoj hipoksiji i ako je količina hemoglobina mala kao i pri trovanju ugljen-monoksidom, koja je maskirana karboksihemoglobinom (koji je crvene boje kao trešnja), i u histotoksičnoj hipoksiji u kojoj je sadržaj gasova u krvi normalan.
Tamna boja kože slična cijanozi može se javiti kod methemoglobinemije, koja zbog veće količine methoemoglobina (jedinjenja ferigvožđa) daje krvi tamnu boju.
Centralna cijanoza[uredi | uredi izvor]
Centralna cijanoza nastaje usled niske arterijske saturacije kiseonikom uzrokovane najčešće poremećajima funkcija krvotoka, mozga i organa za disanje, koji dovode do nepotpune oksigenacije krvi u plućima ili većeg otpuštanja kiseonika u tkivima, zbog usporavanja cirkulacije krvi u krvnim sudovima kože i vidljive sluzokože. Prema dužini trajanja cijanoza može biti akutna (kada najčešće nakon 3-5 minuta zahteva hitnu intervenciju lekara) ili hronična u toku hroničnog toka nekih bolesti ili poremećaja. Akutni cijanoza može biti i posledica gušenja (asfiksija) ili mehaničke opstrukcije disajnih puteva, i jedna je od najsigurnijih znakova postojanja blokade ventilacije kroz disajne puteve, i zahteva hitnu intervenciju.
Lokalizacija poremećaja Bolest-poremećaj Centralni nervni sistem - Cerebralna hipoksija
- Zloupotreba droge, (npr. kod predoziranja heroina)
Respiratorni sistem - Bronhiolitis
- Bronhospazam (npr. bronhijalna astma)
- Plućne bolesti
- Plućni emfizem,
- Spastični bronhitis,
Kardiovaskaularni sistem - Urođene srčane mane (npr. Tetralogija Falot, desno-levi šant u srcu ili velikim krvnim sudovima)[3]
Krvni sistem Ostalo - Kongenitalna cijanoza (HBM Boston)
Periferna cijanoza[uredi | uredi izvor]
Periferna cijanoza je pojava plave boje na prstima ili udovima, zbog neadekvatne cirkulacije. Kada krv koja dospeva do udova nije dovoljno obogaćena (saturisana) kiseonikom ona ima tamniju boju i kroz kožu vidi kao plava prebojenost kože. Svi faktori koji izazivaju centralnu cijanozu mogu izazvati i simptome periferne cijanoze, međutim, periferna cijanoza se može manifestovati i bez promena na srcu, plućima i drugim organima.[4]
- Uzroci periferne cijanoze
| Lokalizacija poremećaja | Bolest-poremećaj |
|---|---|
| |
|
Dijagnoza[uredi | uredi izvor]
- Dokazuje se određivanjem parcijalnog pritiska kiseonika (Po2) u arterijskom sistemu i saturacije kiseonika.
- Policitemia (lat. Polycythemia vera) može da dovede do pojave cijanoze centralnog tipa uprkos normalnoj saturacije kiseonikom jer veliki broj crvenih krvnih zrnaca povećava količinu redukovanog hemoglobina.
- Diferencijalna dijagnoza cijanoze uzrokovana šantom u srcu ili plućima od one koja je izazvana primarnim oboljenjem pluća postavlja se testom udisanja 100% kiseonika. Kiseonik neće imati efekta na cijanozu izazvanu šantom, ali će cijanoza nestati ako je u pitanju parenhimatozno oboljenje pluća.
- Ako je saturacija arterijske krvi kiseonikom normalna najverovatnije se radi o perifernoj cijanozi. Pojavljuje se najčešće na nepokrivenim delovima tela ili na vrhovima prstiju, nosu, ušima i obrazima. Uzrokovana je usporenom cirkulacijom u perifernoj vaskularnoj mreži zbog čega se u kapilarnom protoku oslobađa veća količina kiseonika nego što je to normalno, pa krv menja boju (postaje tamnija).
- Neka oboljenja kao što su mitralna stenoza, pulmonalna stenoza ili insuficijencija srca mogu da dovedu do smanjenog „srčanog odgovora“ i pojave periferne cijanoze.
- Najčešći uzroci cijanoze su povećana napetost nervnog sistema koja udružena sa hladnoćom, izaziva vazokonstrikciju krvnih sudova na periferiji organizma.
Lečenje[uredi | uredi izvor]
Lečenje cijanoze je simptomatsko u zavisnosti od bolesti-poremećaja koji je doveo do njene pojave.
Posledice[uredi | uredi izvor]
Posledice lokalnih smetnji u oticanju venske krvi variraju prema stepenu smetnji od sasvim neznatnih do veoma teških i opasnih. Ove varijacije zavise od manje ili veće mogućnosti oticanja zastale krvi preko međusobno povezanih bočnih grana ili anstomoza[6].
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b William, F.Ganong, (1993). Pregled medicinske fiziologije. Beograd Savremena administracija.
- ^ Arthur c., Guyton (1990). Medicinska fiziologija. Beograd-Zagreb: Medicinska knjiga, 1520. ISBN 978-0-7216-1260-7.
- ^ Bolesti / Bolesti srca i krvnih sudova (kardiologija) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. decembar 2009) (stetoskop.info)
- ^ Prof. dr Božidar Matić: Dermatovenerološka propedevtika, III preštampano izdanje (Medicinski fakultet Novi Sad) 1992. ISBN 978-86-7197-076-1
- ^ Popović M. i sar. Reumatične i srodne bolesti, dijagnoza i terapija, Vojnoizdavački zavod Beograd, 2000
- ^ Siegel ME, Stewart CA. Peripheral vascular diseases. In: Harbert J, Da Rocha F, editors. Textbook of nuclear medicine. Philadelphia: Lea and Febiger; 1984: pp. 467–8.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Klasifikacija | |
|---|---|
| Spoljašnji resursi |
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
