Crkva Istoka

Crkva Istoka
Ruševine drevnog grada Asura.
Osnovni podaci
Osnivanje	Nestorijanska šizma (431-544), Sasanidsko carstvo
Predstojatelj	patrijarh Crkve Istoka
Sjedište	Severna Mesopotamija ,Asur Današnji(Irak)
Kalendar	julijanski kalendar
Statistika

Nestorijanski sveštenici u procesiji na Cveti, zidna frenska iz 7. ili 8. veka iz nestorijanske crkve u Tang Kini.

Crkva Istoka (sirijski: ܥܕܬܐ ܕܡܕܢܚܐ‎ [Ēdṯāʾ d-Maḏenḥā]), takođe poznata i kao Nestorijanska crkva, bila je istočno hrišćanska crkva u Persijskom carstvu i drugim delovima Azije tokom kasne antike i srednjeg veka. Ona je nastala kao istočna grana sirijskog hrišćanstva i koristila je istočni sirijski obred u liturgiji. Ona je razvila posebne teološke i eklesiološke tradicije i odigrala glavnu ulogu u istoriji hrišćanstva u Aziji. Na početku ranog modernog perioda, pretrpela je niz unutrašnjih podela, i na kraju se podelila na Haldejsku katoličku crkvu i Asirsku crkvu Istoka tokom šizme iz 1552. godine. Drevna crkva Istoka i katolička crkva Siromalabarska katolička crkva takođe vuku svoje korene iz Crkve Istoka.

Poreklo istočne crkve može se pratiti od vekova hrišđanstva. Pojavila se sa širenjem hrišćanstva među Asircima i drugim etničkim zajednicama u zapadnim provincijama Persijskog carstva, posebno u istorijskom regionu Mesopotamije, uključujući pokrajinu Asuristan i nekoliko manjih nezavisnih kraljevstva kao što su Osroena, Adijabena, Bet Garmaj, Bet Nuhadra i Asur.

Crkvu Istok je predvodio Patrijarh Istoka, nastavljajući liniju koja je, prema predanju, sezala u apostolsko doba. Liturgski, crkva se pridržavala istočno-sirijskog obreda, a teološki je usvojila doktrinu nestorijanstva, koja naglašava odvojenost Božanske i ljudske prirode Isusa Hrista. Ova doktrina i njen imenjak, Nestorije (386-451), osuđeni su u Efesu u 431. godine, što je dovelo do nestorijske šizme i naknadnog egzodusa pristalica Nestorija u Sasanidsku Persiju. Postojeći hrišćani u Perziji su pozdravili ove izbeglice i postepeno usvojili Nestorijsnaku doktrinu iz 5 veka, što je dovelo do toga da se Persijska crkva naziva alternativno kao Nestorska crkva.

Crkva je brzo rasla pod Sasanidima, a nakon muslimanskog osvajanja Persije (633-654), proglašena je zaštićenom dhimi zajednicom pod islamskom šerijatskom vladavinom. Od 6. Veka ona se u velikoj meri proširila, uspostavljajući zajednice u Indiji (Hrišćani sv. Tome), među mongolima u srednjoj Aziji i Kini, koji su postali dom uspešne zajednice pod dinastijom Tang od 7. do 9. veka. U 13. i 14. veku, crkva je doživela završni period širenja pod mongolskom carstvom, gde su se uticajni nestorijsnki hrišćani nalazili na mongolskom dvoru. Između 9. i 14. veka, na svom vrhuncu, Crkva Istoka je prema geografkim merilima rasprostranjenosti predstavljala najveću hrišćansku crkvu na svetu, sa eparhijama koje su se protezale od njenog središta u Gornjoj Mesopotamiji, od Sredozemnog mora do dalekih prostranstava kao što su Kina, Mongolija , Centralnoj Aziji, Anadoliji, Arabijskom poluostrvu i Indiji. Od vremena dostizanja svog vrhunca po obimu geografskog prostora na kome se prostirala, crkva je doživela brzi period opadanja od 14. veka, što je u velikoj meri bilo rezultat spoljnih uticaja. Mongolsko carstvo se raspršilo u građanskom ratu, kineska dinastija Ming je srušila mongole (1368) i izbacila hrišćane i druge strane uticaje iz Kine, a mnogi mongoli u centralnoj Aziji prešli su na islam. Vođa muslimanskog mongolskog Timur (1336-1405) je skoro u potpunosti iskorenio preostale hrišćane u Persiji; nakon toga, nestorijansko hrišćanstvo je ostalo u velikoj meri ograničeno na Gornju Mesopotamiju i Malabarsku obalu Indije.

Tokom patrijaršijskog mandata Šemona VII Išojahba (1539-58), u crkvi je došlo kada je Šimun Sulaka izabran za suparničkog patrijarha i kada je stupio je u punu zajednicu sa Katoličkom crkvom 1552. godine, što mu je papa potvrdio 1553. godine. Nakon Šizme iz 1552. godine, Crkva Istoka je postala podeljena na dve grane. Posle nekoliko dodatnih podela i spajanja tokom tranzicionog perioda od sredine 16. veka do početka 19. veka, obe grane su konačno konsolidovane kaoHaldejska katolička crkva, jedna od istočno-katoličkih crkava, danas sa 640.828 članova i Asirijska Crkva Istoka, danas sa 170.000 članova, predstavljaju glavnu tradicionalističku granu istočne crkve.