Crkva Svete Nedelje u Prizrenu
| Crkva Svete Nedelje u Prizrenu | |
|---|---|
 Pogled na ruševine u Potkaljaji i kupolu Crkve Svete nedelje (2008) | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Prizren |
| Opština | Prizren |
| Vreme nastanka | 14. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture Kosova i Metohije |
Crkva Svete Nedelje u Prizrenu je hram Srpske pravoslavne crkve koji je podignut na temeljima starije sakralne građevine. Prema pronađenom ktitorskom natpisu, starija crkva je bila posvećena Bogorodičinom Vavedenju i zadužbina mladog kralja Marka Mrnjavčevića (1371—1395) podignuta 1370/1371. godine.[1]
Prošlost[uredi | uredi izvor]
Ostaci crkve Kraljevića Marka otkriveni su 1966. godine ispod novije crkve Svete Nedelje. Freske koje su prekrivale zidove crkve nađene su samo u fragmentima. U ruševinama hrama sačuvao se još jedan izuzetan spomenik srpske srednjovekovne epigrafike — nadgrobni beleg monahinje Marine, čije je narodno ime bilo Struja. Sačuvan je klesani nadvratnik sa ulaza u pripratu na kojem je zabeležen Markov ktitorski čin.
Položaj crkve[uredi | uredi izvor]
Nalazi se u delu grada pod imenom Potkaljaja, koji je ranije bio srpska četvrt, a smešten je na padini brda iznad grada, na čijem vrhu se nalaze ostaci Prizrenske tvrđave tkzv. Kaljaje. Crkva je jednobrodna građevina, malih dimenzija, sa osmostranom kupolom, zidana kamenom i opekom, sa malo sačuvanog živopisa u njenoj unutrašnjosti.
Martovski pogrom 2004.[uredi | uredi izvor]
Tokom Martovskog pogroma nad Srbima 2004. godine, crkvica je, poput Bogorodice Ljeviške i drugih srpskih crkava u Prizrenu, spaljena i teško oštećena.[2] Tokom narednih godina, na crkvici su obavljani radovi da bi se vratila u svoje prvobitno stanje.[3]
Za vreme Martovskog pogroma je stradala celokupna Potkaljaja,[2] dok su u crkvu Svete Nedelje ubačeni stari madraci, koji su poliveni benzinom i zapaljeni,[2] što je dovelo do teškog oštećenja fresaka u njenoj unutrašnjosti.[3] Pored toga, sa crkve je skinut olovni krov i uništena su ulazna vrata.
Obnova[uredi | uredi izvor]
Radovi na obnovi crkve su započeli 2005. godine, kada je sređen krov, popravljen i obnovljen stub u oltarskom delu, postavljena su nova vrata od hrastovine, popravljeni su prozori, zidovi i metalna ograda. Olovni krov crkve je bio iznova ukraden, zbog čega je 2007. godine postavljen novi, obavljene su popravke na unutrašnjosti crkve i uvedene su električne instalacije, da bi tokom 2009. godine bili obavljeni restauratorski radovi na živopisu crkve Svete Nedelje.[3]
Osnov za upis u registar[uredi | uredi izvor]
Rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Prištini, br. 983 od 29. 12. 1966. Zakon o zaštiti spomenika kulture (Sl. glasnik SRS br. 3/66).
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Krale Marko: Prizren”. Pristupljeno 27. 11. 2009.
- ^ a b v „Info-bilten ERP KiM 17-05-04: Ekspertska delegacija Saveta Evrope završila posetu spomenicima na Kosovu i Metohiji koji su uništeni u martovskom pogromu”. Arhivirano iz originala 1. 5. 2011. g. Pristupljeno 27. 11. 2009.
- ^ a b v „16 Crkva Svete Nedelje u Prizrenu”. Arhivirano iz originala 17. 5. 2009. g. Pristupljeno 27. 11. 2009.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Crkva Vavedenja Bogorodičinog (Crkva Svete Nedelje, Kraljević Marka) — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.
- Radio televizija Republike Srpske: Prizren - Potkopani temelji crkve Svete Nedelje, 22.06.2011. (jezik: srpski)
- Prizren: Albanac potkopao temelje hrama („Večernje novosti“, 22. jun 2011)
Napomena: Sadržaj ovog članka je jednim delom ili u celosti preuzet sa http://www.sanu.ac.rs. Nosilac autorskih prava nad materijalom je dao dozvolu da se isti objavi pod slobodnom licencom. Dokaz o tome se nalazi na OTRS sistemu, a broj tiketa sa konkretnom dozvolom je 2009072410055859.