Crkva Svetog Nikole u Beogradu

Ukoliko ste tražili nešto drugo, pogledajte članak Crkva Svetog Nikole.

Crkva Svetog Nikole na Novom groblju u Beogradu
Osnovni podaci
Osnivanje	1893
Mesto	Beograd Srbija

Crkva Svetog Nikole u Beogradu se nalazi u okviru kompleksa Novog groblja, u Ruzveltovoj ulici, na opštini Zvezdara. Pripada Beogradsko-karlovačkoj arhiepiskopiji. Posvećena je Prenosu moštiju Svetog Oca Nikole Mirlikijskog i zadužbina je udovice Stanojla Petrovića, državnog savetnika Knjaza Miloša.

Istorijat gradnje

Inicijativa za izgradnju Novog groblja u Beogradu potiče od Mitropolita srpskog Mihaila, obzirom da je Tašmajdansko groblje (kod Crkve Svetog Marka) bilo gotovo popunjeno a bez mogućnosti da se proširuje. Beograđani su bili nezadovoljni lokacijom koja je u tu namenu odabrana zbog njene udaljenosti, ne sluteći da će u skorijoj budućnosti zbog sve veće brojnosti stanovništva prestonice, biti potrebne još udaljenije lokacije za izgradnju groblja. Novo groblje (Beograd) je osposobljeno za sahranjivanje i osvećeno 16. avgusta 1886. godine. Novoizgrađeno groblje još uvek u tom periodu nije imalo kapelu ili crkvu. Izgradnja crkve posvećene Svetom ocu Nikolaju Mirlikijskom završena je 1893. kao zadužbina Draginje i Stanojla Petrovića, naime, nakon smrti svog supruga, Draginja je odlučila da o svom trošku sagradi crkvu u kojoj bi zajedno sa porodicom bila i sahranjena. Crkva je osvećena 9. maja na praznik Prenosa moštiju Svetog oca Nikolaja. Nekada se ispred groblja održavao vašar na dan crkvene slave.

Arhitektura crkve

Hram je izgrađen u vizantijskom stilu, po želji ktitorke a po planovima arhitekte Svetozara Ivačkovića, dok su građevinski odbor sačinjavali Stefan Ćurčić, publicista Trifun Đorđević i voskar Nikola Krsmanović. Hram je morao biti prilagođen dvostrukoj nameni: da bude grobnica ktitorske porodice a i da služi kao bogomolja. Crkva je, dakle, građena u vizantijskom stilu, u obliku grčkog krsta sa četiri stuba u sredini. Obim osnovice hrama sačinjavaju tri koncentrična kvadrata - prvi je unutrašnji i najmanji, obeležen sa četiri glavna stuba iznad kojih se podiže kube; srednji je veći i predstavlja veličinu centralne, četvorostubne crkve, a treći je spoljni i najveći sa isečenim kvadratnim delovima na rogljevima. Sa leve strane ulaza u crkvu nalaze se masivna vrata sa čije se desne strane nalazi ulaz u kriptu-grobnicu koja je smeštena ispod središnjeg dela crkve. Crkva je na svodovima i svaka grupa svodova ima svoju visinu, tako da se svi penju ka sredini harmonično prema njihovim statičnim funkcijama, te time uveličavaju lepotu njene unutrašnjosti. Na isti način i spolja na crkvi nalaze se krovovi pojedinih grupa kojima su prilagođeni. Krovovi svih triju apsida su samostalno izvedeni i priljubljeni na začelne zidove, kao i njihovi svodovi. Spolja u horizontalnom položaju krovovima su izraženi razni oblici krstova na kojima je crkva zasnovana, na srednjem - vizantijski sa produženim kracima, a na najvišem - čisto grčki krst.

Enterijer

Freskopis je radio slikar Stevan Todorović. Freske su vremenom usled paljenja sveća bile potpuno prekrivene čađu i oštećene preteranom toplotom i prokišnjavanjem. Novim freskopisom je 1998. godine crkvu obogatio đakon Dobrica Kostić, akademski slikar. Konstrukcija ikonostasa urađena je skladno sa stubovima na koje se oslanjaju polukružni okviri u čijim je poljima raspoređeno pet ikona. Okviri su duboki i bogato ukrašeni zlatom. Osnovna boja ikonostasa je crna, nalik na crni mermer sa belim žilama. Graditelji su verovatno smatrali da je crna boja podobna budući da se radi o grobljanskoj crkvi. Svi plastični i profilarni delovi ikonostasa su pozlaćeni, tako da bogato deluju. Slike ikonostasa je takođe radio Stevan Todorović sa suprugom Poleksijom, no i one su delimično bile oštećene tokom vremena, tako da su obnovljene 1993. godine. Restauraciju je vršio đakon Dobrica Kostić. Iznad uobičajenog rasporeda ikona na glavnom delu ikonostasa (na carskim dverima Blagovesti, sa južne strane Hristos kao i Sv. Jovan Krstitelj na južnim vratima, a sa severne strane carskih dveri Presveta Bogorodica sa Bogomladencem u naručju i Sveti Arhiđakon Stefan na severnim vratima), u okruglim ramovima su ikone Svetog Save, Svetog Simeona, Svetog kralja Milutina i Prepodobne Mati Angeline. Na vrhu ikonostasa nalazi se lepo izrađen pozlaćeni krst sa dekorativnim ukrasima. Hram je ukrašen i ikonama Svetog Nikole i Svete Petke koje su delo akademskog slikara Vladimira Price.

Svake nedelje, nakon Liturgije, pri hramu se održavaju časovi veronauke za polaznike svih uzrasta.