Četrnaesti srpski korpus NOVJ
| Četrnaesti srpski korpus NOVJ | |
|---|---|
.svg) Jugoslovenska partizanska zastava | |
| Postojanje | 6. septembra 1944. Mesto formiranja: Istočna Srbija |
| Formacija | 23. srpska divizija 25. srpska divizija 45. srpska divizija |
| Jačina | 36.000 boraca[1] |
| Deo | Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije |
| Angažovanje | |
| Komandanti | |
| Komandant | Radivoje Jovanović Bradonja |
| Politički komesar | Radisav Nedeljković Raja |
Četrnaesti srpski korpus NOVJ formiran je 6. septembra 1944. godine od 23, 25. i 45. srpske divizije. Odmah je dobio naziv srpski.
Komandant korpusa bio je Radivoje Jovanović Bradonja, a politički komesar Radisav Nedeljković Raja.
U njegov sastav, od polovine novembra 1944. godine ulaze 2. i 3. artiljerijska brigada, (Ove brigade formirane su u Negotinu. Svaka od njih u svom sastavu imala je po jedan teški, poljski, protivtenkovski i minobacački divizion i štabnu bateriju), inženjerijska brigada, bataljon za vezu, konjički eskadron, izviđačka četa, i druge korpusne jedinice i ustanove.
U septembru imala je oko 15 000, a 18. novembra preko 36 000 boraca. Bio je pod komandom Glavnog štaba NOV I PO Srbije, a s momenta formiranja Druge armije (01.01.1945), prestao je da postoji pod tim nazivom, pošto su njegove jedinice ušle u sastav armije. Međutim, u dokumentima se, sve do kraja rata, u jedinicama iz njegovog sastava navodi i pripadnost ovom korpusu. Januara 1945 je, iz njegovog sastava, Druga artiljerijska brigada ušla u sastav 23. divizije, a Treća artiljerijska brigada u sastav 28. divizije.
Borbeni put[uredi | uredi izvor]
Četrnaesti srpski korpus najpre je učestvovao u operacijama u istočnoj Srbiji, gde je, u prvoj etapi, potpuno razbio preostale četničke snage. Zatim, vodio je uspešne akcije protiv nemačkih i četničkih snaga u Boljevcu, Zaječaru, Boru i Negotinu. Prvi dodir sa snagama Drugog ukrainskog fronta Crvene armije, koje su se nalazile u Rumuniji, ostvario je 12. septembra.
Komandant Trećeg ukrainskog fronta, maršal Tolbuhin, visoko je ocenio borbeni kvalitet dejstava ovog korpusa. Maršal Birjuzov, načelnik Štaba Trećeg ukrajinskog fronta, u svojim memoarima je, posvetio celo jedno poglavlje, dejstvima 14. korpusa.
Korpus je u sadejstvu sa jedinicama Crvene armije, u potpunosti uništio nemačku armijsku grupu Srbija. U zoni dejstva Četrnaestog srpskog Korpusa nalazilo se težište nemačke odbrane i glavni pravac napada Crvene armije na jugoslovenskom delu sovjetsko-nemačkog fronta.
U drugoj etapi, cilj dejstva Korpusa bio je da Crvenoj armiji obezbedi što lakše savlađivanje planinskih masiva istočne Srbije i što brži prodor u dolinu Velike Morave radi daljeg dejstva prema Beogradu. U sadejstvu sa jedinicama 75. streljačkog Korpusa Crvene armije, Četrnaesti srpski korpus je, taj zadatak, u potpunosti, izvršio. Zatim je, njegova dvadeset treća divizija, ušla u sastav Prve armijske grupe i učestvovala u trećoj (po nekim istoričarima i učesnicima, najvažnijoj) etapi Beogradske operacije na prostoru Avale i Vrčina. Tu je, u potpunosti, uništila izuzetno jaku, nemačku borbenu grupaciju „ Štetnerˮ. Upravo grupacija „ Štetnerˮ predstavljala je najozbiljniju pretnju da cela Beogradska operacija propadne.
Njegova 25. divizija, zajedno sa 75. streljačkim korpusom Crvene armije dejstvovala je prema Požarevcu. Četrdeset peta divizija, sa jedinicama Crvene armije, oslobodila je Paraćin, Aleksinac, Knjaževac, i učestvovala u oslobođenju Niša.
Korpusu su pridodate Druga proleterska i 17. divizija. Tako ojačan, 14. Korpus nosio je težište operacije u dolini Ibra i Zapadne Morave, protiv nemačkog 34. armijskog korpusa koji je obezbeđivao povlačenje snaga nemačke grupe armija E iz Grčke. U sadejstvu sa 68-streljačkim korpusom Crvene armije pod komandom Nikolaja Nikolajeviča Škodunoviča, razbijena je ova, jaka nemačka armijska grupacija. U teškim borbama Četrnaesti srpski korpus oslobodio je Kraljevo i Čačak. U daljim dejstvima oslobodio je dolinu Zapadne Morave i Užice. U sastavu Druge armije, Četrnaesti srpski korpus, posebno se istakao pri razbijanju glavnine četničkih snaga kod Tuzle. U operacijama protiv ojačane nemačke 22 divizije u istočnoj Bosni, kao i pri odbijanju nemačkog napada na Tuzlu iz rejona Brčkog. U završnim operacijama Druge armije, jedinice Četrnaestog srpskog korpusa učestvovale su u oslobođenju Zagreba 8. maja 1945. godine.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Vojna enciklopedija, 269. str.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Oslobodilački rat naroda Jugoslavije (knjiga druga). Vojno-istorijski institut JNA, Beograd 1958. godina.
- Vojna enciklopedija (knjiga druga). Beogad 1971. godina.
