Švedska akademija
| Švedska akademija | |
|---|---|
| Svenska Akademien | |
 Grb Švedske akademije | |
.jpg) Zgrada Švedske akademije u Stokholmu | |
| Datum osnivanja | 5. april 1786. |
| Tip | Državna institucija (Kraljevska akademija) |
| Namena | Očuvanje i unapređenje švedskog jezika i književnosti |
| Lokacija | Švedska |
| Sedište | Stokholm |
| Veb-sajt | https://www.svenskaakademien.se/ |
Švedska akademija (šved. Svenska Akademien) državna je institucija u Švedskoj posvećena očuvanju i promociji švedskog jezika i književnosti. Akademija dodeljuje razne književne nagrade, uključujući Nobelovu nagradu za književnost. Moto Švedske akademije je Snille och smak („Talenat i ukus“)[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Akademiju je osnovao kralj Gustav III 5. aprila 1786. godine u Stokholmu[1] i to je jedna od mnogih akademija i učenih društava kojima je pokrovitelj švedski kralj. Moto Akademije, koji je ustanovio sam Gustaf III, je „snille och smak”, u slobodnom prevodu „ukus i talenat“,[2] gde je „ukus“ trebalo da ukaže na viši nivo estetskog uvažavanja i rasuđivanja.
Statut Akademije uglavnom je sastavio kralj Gustav III i u velikoj meri je sličan statutima Francuske akademije. Osnovna svrha Akademije bila je da „razvije čistoću, snagu i veličanstvenost švedskog jezika“, odnosno njegovu jasnoću, izražajnost i autoritet. Među glavnim zadacima bilo je sastavljanje rečnika i knjige gramatike. Akademija je takođe bila zadužena da organizuje godišnja takmičenja u besedništvu i poeziji na zadate teme. Kralj je Akademiji dodelio i patriotsku ulogu, pa se tako svake godine lila komemorativna medalja i objavljivali memoari u čast nekog istaknutog Šveđanina. Velika ceremonija Akademije održava se svake godine 20. decembra, na godišnjicu rođenja kralja Gustava Adolfa III.
Posle smrti Gustava III 1792. položaj Akademije se pogoršao. Godine 1795. čak je suspendovana na dve godine iz političkih razloga, ali je 18 članova Akademije, mpoznatih kao Osamnaestorica, ipak zadržalo svoju poziciju najvišeg autoriteta nacije u književnim i lingvističkim pitanjima. Akademija je u prvoj deceniji 19. veka bila izložena žestokim napadima predstavnika novih književnih pokreta, pa je u narednoj deceniji smanjila svoje aktivnosti. Tek 1834. Akademija je dobila snažnog i preduzimljivog vođu, Bernarda fon Beskova, koji je preuzeo mesto sekretara i tokom njegovog mandata Akademija je ponovo ojačana, a njen ugled u široj javnosti je porastao. Nakon smrti fon Beskova 1868, Akademija je uglavnom radila bez sekretara sve do 1884. Krajem devetnaestog veka švedska književnost je počela da cveta i pojavilo se nekoliko velikih pesnika. Međutim, mlađa generacija pisaca nije na Akademiju gledala blagonaklono, a tadašnji sekretar nije bio impresioniran novim književnim pokretima.
Na prelazu u dvadeseti vek Akademija je, posle izvesnog prvobitnog oklevanja, prihvatila zadatak koji nije bio deo njene nadležnosti i koji će joj oduzeti mnogo vremena i energije — dodelu Nobelove nagrade za književnost. Početkom 20. veka na čelo Akademije došao je novi sekretar, čiji je mandat podstakao preokret i naknadnu modernizaciju Akademije. Među Osamnaestoricu je primljeno nekoliko pobornika novih književnih pravaca, a izabrana je i prva žena. Ovaj trend se nastavio tokom celog 20. veka. Švedska akademija danas postoji kao svestrana institucija koja ne samo da neguje nasleđe prošlosti, već je i u toku sa savremenim razvojem.[3]
10 kraljevskih Akademija Švedske[uredi | uredi izvor]
- Kraljevska akademija lepih umetnosti (The Royal Academy of Fine Arts)
- Švedska kraljevska akademija nauka (The Royal Swedish Academy of Sciences)
- Švedska kraljevska akademija književnosti, istorije i antikviteta (The Royal Swedish Academy of Letters, History and Antiquities)
- Švedska kraljevska muzička akademija (The Royal Swedish Academy of Music)
- Kraljevsko društvo pomorskih nauka (The Royal Society of Naval Sciences)
- Švedska akademija (The Swedish Academy)
- Švedska kraljevska akademija ratnih nauka (The Royal Swedish Academy of War Sciences)
- Švedska kraljevska akademija za poljoprivredu i šumarstvo (The Royal Swedish Academy of Agriculture and Forestry)
- Švedska kraljevska akademija inženjerskih nauka (The Royal Swedish Academy of Engineering Sciences)
- Kraljevska akademija za švedsku narodnu kulturu Gustafus Adolfus (The Royal Gustavus Adolphus Academy for Swedish Folk Culture)[4]
O Akademiji[uredi | uredi izvor]
Akademiju čini 18 članova, poznatih kao Osamnaestorica (šved. De Aderton), sa doživotnim mandatom. Osamnaestoricu čine istaknuti švedski pisci, lingvisti, teoretičari i istoričari književnosti i istaknuti pravnici. Radno telo Akademije je Nobelov komitet, čiji članovi se biraju sa trogodišnjim manmdatom.[5]
Cilj kome Švedska akademija teži definisan je kao rad na „čistoti, snazi i veličanstvenosti“ švedskog jezika. Ovaj cilj Akademija postiže kroz aktivnosti poput izrade rečnika i gramatike švedskog jezika, dodeljivanja nagrada švedskim autorima na godišnjim takmičenjima i izrada jubilarnih kovanica u čast eminentnih Šveđana. Akademija dodeljuje više od 10 književnih nagrada, ali konkursi za poeziju se ne održavaju često.[1] Akademija pruža podršku piscima, prevodiocima, književnim kritičarima, istraživačima, nastavnicima i bibliotekarima kroz dodeli brojnih nagrada i stipendija. Takođe dodeljuje sredstva za realizaciju različitih projekata kulturnim organizacijama širom Švedske. Preko sajta Banka švedske književnosti (šved. Litteraturbanken) na kom se mogu naći digitalne verzije švedskih klasika,[6] kao i kroz svoje publikacije Akademija doprinosi da švedsko književno nasleđe bude slobodno dostupno. Među najpoznatijim zadacima koji su povereni Akademiji je da nominuje dobitnike Nobelove nagrade za književnost.[2]
Sastanci Akademije[uredi | uredi izvor]
Švedska akademija organizuje javne i privatne sastanke. Javni sastanak se održava svake godine 20. decembra, kada Akademija održava svoju Veliku ceremoniju. Privatni sastanci se održavaju jednom nedeljno, osim tokom božićnog raspusta i letnjih meseci, kada Akademija ne radi. Sastanci su neophodni kako bi se mogao koordinisati rad Akademije i donositi zajedničke odluke. Na njima se podnose izveštaji različitih komiteta, donose se odluke o dobitnicima nagrada i stipendija, kao i o književnim publikacijama i različitim inicijativama. Na njima se takođe odlučuje i o izboru novih članova. Završni sastanak godine, godišnja Velika ceremonija, razlikuje se od privatnih sastanaka. Tada se predstavlja rezime cele radne godine i nema mogućnosti za diskusiju. Na Velikoj ceremoniji prisustvuje pokrovitelj Akademije i to je jedina prilika u godini tokom koje je moguć prijem novoizabranih članova.[7]
Nobelova nagrada za književnost[uredi | uredi izvor]
Od 1902. godine Švedska akademija dodeljuje Nobelovu nagradu za književnost, kako je to u svom testamentu tražio Alfred Nobel.[1] Ovo Akademiji daje važnu međunarodnu ulogu u promociji vrhunske književnosti i obogaćivanju čitalačkog iskustva.[2]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Muzej Nobelove nagrade
- Norveški Nobelov komitet
- Norveški Nobelov institut
- Nobelova fondacija
- Švedska kraljevska akademija nauka
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g „Swedish Academy”. britannica. Pristupljeno 12. 10. 2023.
- ^ a b v „About the Swedish Academy”. svenskaakademien.se. Pristupljeno 12. 10. 2023.
- ^ „Historical Overview”. svenskaakademien.se. Pristupljeno 12. 10. 2023.
- ^ Sheats 2023, str. 1
- ^ „The Swedish Academy”. nobelprize.org. Pristupljeno 12. 10. 2023.
- ^ „Om Litteraturbanken”. litteraturbanken.se. Pristupljeno 12. 10. 2023.
- ^ „Meetings”. svenskaakademien.se. Pristupljeno 12. 10. 2023.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Sheats, Therese (2023). Ten Royal Academies (PDF). Elisabeth Alsheimer Evenstedt. ISBN 978-91-88135-49-0. Pristupljeno 12. 10. 2023.
- „Statutes of the Swedish Academy (Statut Švedske akademije)” (PDF) (na jeziku: engleski). Swedish Academy. 11. 9. 2018. Pristupljeno 12. 10. 2023.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Litteraturbanken” (na jeziku: švedski). Pristupljeno 12. 10. 2023.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Akademske | |
| Ostale | |
