Pređi na sadržaj

Švedski istorijski muzej

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Švedski istorijski muzej
Historiska museet ili Statens historiska museum
Švedski istorijski muzej
Osnivanje1866.
LokacijaStokholm
 Švedska Švedska
Broj predmeta10 miliona
Posetioci126 344 (2013)[1]
OsnivačBror Emil Hildebrand
DirektorKaterina Hauptman od 2018
Veb-sajthistoriska.se

Švedski istorijski muzej (šved. Historiska museet, Statens historiska museum) je muzej koji se nalazi u Stokholmu u Švedskoj i pokriva švedsku arheologiju i kulturnu istoriju od perioda mezolita do danas. Osnovan 1866. godine, deluje kao vladina agencija i ima zadatak da čuva švedske istorijske predmete, kao i da znanje o istoriji učini dostupnim javnosti.

Poreklo muzeja su kolekcije umetničkih i istorijskih predmeta koje su švedski monarsi okupljali od 16. veka. Ima niz stalnih izložbi i godišnje priređuje posebne izložbe vezane za aktuelne događaje.

Funkcija[uredi | uredi izvor]

Istorijski muzej deo je centralne muzejske agencije koja se naziva Statens historiska museer („Nacionalni istorijski muzeji“). Ostale institucije pod okriljem ove agencije su Kraljevski numizmatički muzej, Tumba Muzej i Švedska arheološka komisija.[2][3] Muzej je takođe jedan od pet takozvanih ansvarsmuseum („muzeji sa odgovornostima“) u Švedskoj. Zadatak mu je da koordinira aktivnosti između muzeja, pomaže drugim muzejima i razvija kontakte između muzeja i drugih delova švedske zajednice.[4]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Osnova za ono što je trebalo da postane Istorijski muzej i Nacionalni muzej bila je umetnička kolekcija kralja Gustava Vase iz 16. veka u zamku Gripsholm (Gripsholms slott). Kolekcija je rasla uz pomoć akvizicija, poklona i ratnog plena za vreme Švedskog carstva. Neke kolekcije su izgubljene tokom požara u zamku Tri krune. Tokom kasnijeg dela 18. veka, umetnine i starine kupovali su ambasadori i članovi kraljevske porodice i sakupljali ih u Stokholmskoj palati. Nakon smrti kralja Gustafa III 1792. godine, kolekcije su predate švedskoj vladi. Iste godine Kraljevski muzej otvoren je u palati. Bio je to jedan od prvih javnih muzeja na svetu.[5] 1846–47. godine muzej se preselio iz palate u kuću Riderštolpe (Ridderstolpe) na Hepsbronu (Skeppsbron), gde je boravio do 1865. godine i preseljenja u Nacionalni muzej.[6] Švedski arheolog Stig Velinder tvrdi da je Istorijski muzej u stvari osnovan 1847. godine.[7]

Današnji muzej osnovao je 1866. godine Bror Emil Hildebrand, koji je bio direktor i njegovih prethodnika u Stokholmskoj palati i kući Riderštolpe. Zbirke muzeja bile su izložene u prizemlju nedavno izgrađenog Nacionalnog muzeja.[8] Prostorije su ubrzo postale premale za oba muzeja. Kada su 1876. godine napravljeni planovi za novu zgradu Nordijskog muzeja,[9] predloženo je da zgrada treba da sadrži i kolekcije Istorijskog muzeja. Debata o smeštaju za Istorijski muzej nastavljena je decenijama dok Sigurd Kurman nije postao Čuvar drevnih spomenika (riksantikvarie) i šef Švedskog odbora za nacionalnu baštinu 3. jula 1923. Prebacio je to pitanje na konkretnije i trajnije rešenje.[10] Glavni cilj nove i dovoljno velike zgrade za muzej bio je uvođenje reda u kolekcije, obično zvanim „haos“, dok su se neobjavljeni istraživački radovi nazivali „sanduci“.[5]

Švedska vlada je 1929. predložila da se muzeju mogu dodeliti bivše vojne kasarne i konjušnice u ulici Sturgatan. 1930. godine održano je arhitektonsko takmičenje za predloženo pretvaranje bloka u odgovarajući smeštaj za muzej.[11] Nije proglašen nijedan pobednik, već su elementi iz predloga za drugo mesto, koji su dali arhitekti Bengt Romare i Džordž Šerman sa inženjerom Jesta Nilsonom, postali polazna osnova za preuređenje područja. Dizajn novog muzeja razvili su u saradnji sa Kurmanom, Nacionalnim odborom za imovinu i Odborom za nacionalnu baštinu.[12]

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Istočna štala

1932. švedska vlada je odobrila sredstva za izgradnju službenih zgrada za otvaranje radnih mesta tokom depresije. Neke od njih korišćene su za izgradnju muzeja 1934–39. Planovi za muzej nisu dovršeni do 1936.[12]

Spoljašnjost[uredi | uredi izvor]

Glavna zgrada, koju su projektovali Romare i Šerman 1935–1940, odražava ambivalentnost između preovlađujućeg modernog stila epohe i istorijskog konteksta koji je dat ne samo zahtevima za kontekstom, već i kasarnama i stajama iz 19. veka južno od muzeja koje je dizajnirao Fredrik Blom i građenim u etapama 1805–1818, počevši godinu dana nakon što je vlada prisvojila zemlju.[11] Kasarne su u neoklasicističkom stilu, a ponavljajuće fasade su nekada bile izložene Ladugårdslandsviken-u koji je bio deo glavne luke Stokholma do 19. veka,[13] dok glavna zgrada čini kompaktni blok povučen od ulice ostavljajući otvoren prostor ispred zgrade.[14]

Muzej se sastoji od četiri dvo- i trospratne zgrade slične blokovima koje okružuju unutrašnje dvorište, dajući mu izgled tvrđave. Fasada je stroga i ukrašena skulpturama Brora Marklunda (dodato 1959. godine) i reljefima umetnika Roberta Nilsona. U dvorištu pored bazena nalazi se skulptura Karla Frisendala vodenog duha Näcken.[11][12]

Skulpture i vrata Brora Marklunda

Većina ukrasa muzeja izabrana je nizom konkursa.[12] 1938. Marklund je pobedio na konkursu za stvaranje glavnog ulaza u muzej. Trebalo mu je trinaest godina da napravi vrata, nazvana Vrata istorije (Historiens Portar). Završena su i svečano otvorena 1952. Vrata je finansirala fondacija filantropa Eve Bonier.[15]

Vrata su visoka 4,5 m i teška oko 1 tonu svako krilo. Izrađena su od bronze, prvo su izlivena u livnici Hermana Bergmana, a zatim ih je urezao Marklund.[15]

Kroz niz od deset polja, vrata prikazuju istoriju Švedske od kamenog doba do srednjeg veka. Levo krilo vrata predstavljapagansku eru sa Odinom kao centralnom figurom, dok desna vrata prikazuju Ansgara i hrišćansku eru. Uočeno odstupanje od istorijske teme je prikaz standardne boce pilsnera (piva) iz 1950-ih na krajnjoj desnoj strani desnih vrata. Uobičajeni predmet kod radnika koji su izlivali vrata i izgradili muzej. Marklund je urezao bočicu i to je jedini deo bronzane površine koji su ljudi dodirivanjem uglačali do sjaja.[15]

Enterijer[uredi | uredi izvor]

Zlatna ogrlica iz Ferjestadena, jedan od predmeta u Zlatnoj sobi

Unutrašnjost muzeja je velika, sa prostorom za stalne i posebne izložbe. Stalne postavke poređane su hronološkim redosledom u sobama prema unutrašnjem dvorištu, sa predhrišćanskim kolekcijama u prizemlju i kolekcijama od oko 800. na spratu. Hale se neprestano dopunjavaju i prilagođavaju novoj tehnologiji i za smeštaj novih izložbi. Ulazna sala je obnovljena 1994. godine kako bi se stekao moderan utisak o srednjovekovnoj viteškoj dvorani. Pod je postavljen kamenom, a izložene grede u plafonu su od betona.[12]

Zlatna soba[uredi | uredi izvor]

Ispod centralnog dvorišta je betonski podrum poznat kao Zlatna soba,[12] gde je izložen veliki broj predmeta od zlata i srebra.[11] Izgrađena je 1994. godine i plaćena donacijom fondacije Knuta i Alise Valenberg. Dizajnirao je arhitekta Leif Blomberg, podseća na mistično kultno mesto sa prikazom Mimirovog bunara u sredini izložbene sobe. Pod i stubovi u sobi su od krečnjaka i dijabaza, a dekor je izrađen od kovanog gvožđa. Pristup mu je kroz podzemni prolaz iz ulaznog hola.

Soba sadrži oko 3000 predmeta izrađenih od ukupno 52 kg zlata i više od 200 kg srebra.[16] Samo uz povećanu sigurnost koju je pružao betonski trezor, većina zlatnih predmeta mogla je biti izložena široj javnosti.[17]

Zbirke[uredi | uredi izvor]

Deo tapiserije Skog

Kada je Kurman prvobitno dizajnirao način na koji će kolekcije biti izložene, ideje je pozajmljivao sa savremenih izložbi, industrijskih sajmova i izloga. Ideja je bila primamiti i edukovati posetioce, što je naišlo na skepsu naučnika koji su muzej smatrali uglavnom naučnom institucijom.[12] To je jedan od najvećih muzeja u Švedskoj sa više od 10 miliona artefakata,[18] registrovanim pod oko 34.000 inventarnih brojeva,[4] i jedna od najvećih kolekcija antikviteta u Evropi. Izloženo je oko 6.200 predmeta. U 2011. godini podaci o 480.000 predmeta u muzeju bili su dostupni putem mrežne baze podataka. 65.000 ovih predmeta ilustrovano je crtežima ili fotografijama. Baza podataka takođe je sadržala informacije o 55.900 mesta u Švedskoj gde su pronađeni arheološki nalazi i približno 267.300 nalaza kostiju (ukupne težine oko 111 t). Baza podataka se neprestano proširuje i ažurira.[19]

Kolekcija Vikinga sastoji se od predmeta iz oko 800–1050, uključujući oružje, sanduk Mestermir, arheološke nalaze iz trgovačkog centra iz doba Vikinga, Birke, UNESKO-ve svetske baštine na Bjorkeu, verske predmete, strane predmete donete sa putovanja i plena iz drugih delova sveta kao i hiljade nalaza vezanih za svakodnevni život tokom tog perioda.[20]

Najzapaženiji predmeti u kolekciji Zlatne sobe su ogrlice iz oko 350–500. godine, izrađene od zlata od rimskih novčića.[21] U sobi se nalaze i nakit od vikinškog srebra, kivoti sa draguljima iz srednjeg veka, novčići, ceremonijalni mačevi i ratni plen. Za veliki broj sačuvanih predmeta izrađenih od plemenitih metala zaslužan je zakon koji je objavljen u 17. veku, u kome se navodi da će svi takvi nalazi stari 100 godina ili više i bez vlasnika biti otkupljeni od strane vlade i poslati u istorijski muzej. Zakon je i dalje na snazi.[16]

Zbirka švedske crkvene umetnosti u muzeju je opsežna i vodi poreklo od 12. veka do protestantske reformacije. Sadrži predmete kao što su drvene skulpture, oltarne slike i raspeća.[22] Među njima su kivot svete Elizabete i Viklau Madona, jednu od najbolje očuvanih drvenih skulptura iz Evrope iz 12. veka.[23]

Tekstilna dela iz srednjeg veka čuvaju se u Tekstilnoj komori. Predmeti su uglavnom tekstil koji koriste crkve ili sveštenici i episkopi. Najstariji i najzapaženiji predmet je tapiserija crkve Skog iz 13. veka. Pronađena je 1912. godine, omotana oko venčane kape.[24] Druga tapiserija je tapiserija Gredinge.[25]

Izložbe[uredi | uredi izvor]

Prva sveobuhvatna izložba u muzeju otvorena je 17. aprila 1943. Zvala se Deset hiljada godina u Švedskoj i sastojala se od izložbi od kamenog doba do srednjeg veka.[26] Muzej je od tada nekoliko puta menjao i prepravljao stalne postavke, a imao je i nekoliko novih posebnih izložbi na godišnjem nivou. One su često povezane sa nekom temom o kojoj se trenutno raspravlja ili je na neki drugi način aktuelna. Neke od posebnih izložbi bile su:

  • Luksuzni proizvodi i jedinstveni portreti, 1997, izvoz iz Rimskog carstva u Skandinaviju.[27]
  • Snežana i ludilo istine, 2004, umetnička instalacija koja je dovela do međunarodne polemike.[28]
  • Sačuvajte istoriju!, 2009, o tome kako globalno zagrevanje i zagađenje uništavaju kulturno nasleđe.[29]
  • Bez granica - globalno putovanje otkrića, 2011. o tome kako su se različite kulture susretale i uticale jedna na drugu tokom istorije.[30]
  • Tri veka prijateljstva Rusije i Holandije, 2013, sa predmetima koji su pozajmljeni iz muzeja, arhiva i biblioteka u Rusiji i Holandiji.[31]
  • Skrivene priče, 2015, izložba protkana stalnim postavkama sa beleškama i pričama koje ističu seksualnost i rodni identitet pružajući alternativni pogled na istoriju.[32]

2010. godine otvorena je nova stalna izložba pod nazivom Švedska istorija. Istaknuti su lični predmeti povezani sa prekretnicama i ključnim momentima u švedskoj istoriji tokom poslednjih 1000 godina.[33] 2011. godine muzej je stvorio prvu izložbu po sistemu „ključ u ruke“ Zovemo ih Vikinzi u saradnji sa austrijskim muzejima. Izložba iz dva dela prikazuje druge aspekte života Vikinga osim stereotipa varvarskih pljačkaša. 2015, obišala je brojna mesta u Evropi i Severnoj Americi.[34][35]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Gvozdeni šlem sa brodskog pogreba iz 7. veka
    Gvozdeni šlem sa brodskog pogreba iz 7. veka
  • Srednjovekovna krstionica iz crkve Nas
    Srednjovekovna krstionica iz crkve Nas
  • Kamen sa runskim tekstom iz crkve Nas, Vestergotland
    Kamen sa runskim tekstom iz crkve Nas, Vestergotland
  • Praistorijski kamen koji prikazuje figure iz nordijske mitologije
    Praistorijski kamen koji prikazuje figure iz nordijske mitologije
  • Drveni kivot iz crkve Eriksberg, Vestergotland
    Drveni kivot iz crkve Eriksberg, Vestergotland
  • Krstionica iz crkve Starkar, Vestergotland
    Krstionica iz crkve Starkar, Vestergotland
  • Krstionica crkve Hedesunda, kraj 13. veka
    Krstionica crkve Hedesunda, kraj 13. veka
  • Švedski istorijski muzej, unutrašnje dvorište, 2017
    Švedski istorijski muzej, unutrašnje dvorište, 2017
  • Švedski istorijski muzej, srebrni predmeti iz kolekcije, 2017
    Švedski istorijski muzej, srebrni predmeti iz kolekcije, 2017
  • Švedski istorijski muzej, zlatni predmeti iz kolekcije, 2017
    Švedski istorijski muzej, zlatni predmeti iz kolekcije, 2017
  • Švedski istorijski muzej, trezor, 2017
    Švedski istorijski muzej, trezor, 2017
  • Švedski istorijski muzej, crkveni predmeti iz kolekcije, 2017
    Švedski istorijski muzej, crkveni predmeti iz kolekcije, 2017
  • Švedski istorijski muzej, označavanje godina tokom istorije, duž staze na podu, 2017
    Švedski istorijski muzej, označavanje godina tokom istorije, duž staze na podu, 2017
  • Švedski istorijski muzej, Buda
    Švedski istorijski muzej, Buda

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Press release (7. 1. 2014). „Landets museer behöll sin starka roll under 2013” [Sweden's museums kept their strong position during 2013] (PDF). www.sverigesmuseer.se. Riksförbundet Sveriges museer. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 07. 2014. g. Pristupljeno 3. 11. 2015. 
  2. ^ „National Historical Museums”. www.shmm.se. Statens historiska museer. Arhivirano iz originala 21. 6. 2006. g. Pristupljeno 4. 11. 2015. 
  3. ^ „Nu byter vi namn och skepnad!” [We are changing our name and form!]. www.arkeologerna.com. Arkeologerna. Pristupljeno 4. 11. 2015. 
  4. ^ a b „Task and responsibilities”. www.shmm.se. Statens historiska museer. Pristupljeno 4. 11. 2015. 
  5. ^ a b „Ett historiskt museum och hur det har format Sverige” [A history museum and how it has shaped Sweden] (PDF). www.shmm.se. Statens historiska museer. Arhivirano iz originala (PDF) 28. 3. 2016. g. Pristupljeno 4. 11. 2015. 
  6. ^ Hildebrand, Bengt (1971—1973). „Bror Emil Hildebrand”. Svenskt biografiskt lexikon (na jeziku: Swedish). 19. Stockholm: National Archives of Sweden. str. 38. Pristupljeno 4. 11. 2015. 
  7. ^ Welinder, Stig (1994). Strindberg som arkeologikritiker [Strindberg as an archeology critic]. Stockholm: Almqvist & Wiksell International. str. 151. ISBN 91-22-01648-1. 
  8. ^ Fimmerstad, Lars (6. 5. 2010). „Nationalmuseum för europeisk konst” [A national museum for European art]. www.stockholmshistoria.com. Ur Stockholms historia. Pristupljeno 4. 11. 2015. 
  9. ^ Andrén, Erik (1967). Nordiska museet – arkitekttävlingen och museibygget [Nordic Museum – the design competition and the building of the museum]. Stockholm: Fataburen. str. 31—42. 
  10. ^ Åman, Anders (2008). Sigurd Curman : riksantikvarie – ett porträtt [Sigurd Curman : national antiquarian – a portrait]. Stockholm: Kungl. Vitterhets historie och antikvitets akademien i samarbete med bokförlaget Atlantis. ISBN 9789173532204. 
  11. ^ a b v g „Historiska museet i Stockholm” [Swedish History Museum in Stockholm]. www.sfv.se. National Property Board of Sweden. Pristupljeno 12. 10. 2015. 
  12. ^ a b v g d đ e Arvidsson, Catrine (2000). „Historiska museet – En trettiotalsborg vid Narvavägen” [Swedish History Museum – A 1930s fortress at Narvavägen] (PDF). www.sfv.se. National Property Board of Sweden. Arhivirano iz originala (PDF) 5. 3. 2016. g. Pristupljeno 12. 10. 2015. 
  13. ^ „Epoker”. www.stockholmshamnar.se. Ports of Stockholm. Pristupljeno 5. 11. 2015. 
  14. ^ Johan Mårtelius (1999). „Norra innerstaden”. Guide till Stockholms arkitektur (2nd izd.). Stockholm: Arkitektur Förlag AB. str. 54. ISBN 91-86050-41-9. 
  15. ^ a b v Nilsson, Stafan. „En pilsner i porten” [A pilsner at the gate] (PDF). www.sfv.se. National Property Board of Sweden. Arhivirano iz originala (PDF) 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 6. 11. 2015. 
  16. ^ a b „Guldrummet” [The Gold Room]. www.historiska.se. Historiska Museet. Pristupljeno 8. 11. 2015. 
  17. ^ „Historiska museet”. www.sfv.se. National Property Board of Sweden. Arhivirano iz originala 5. 3. 2016. g. Pristupljeno 3. 11. 2015. 
  18. ^ „Sök” [Search]. www.historiska.se. Historiska museet. Pristupljeno 10. 11. 2015. 
  19. ^ „Vikingar” [Vikings]. www.historiska.se. Historiska museet. Pristupljeno 10. 11. 2015. 
  20. ^ Andersson, Kent (2011). Guldålder : svenska arkeologiska skatter [A golden age: Swedish archeological treasures]. Uppsala: Baldersson. ISBN 978-91-978024-3-7. 
  21. ^ „Medeltida konst” [Medieval art]. www.historiska.se. Historiska museet. Pristupljeno 10. 11. 2015. 
  22. ^ „Viklau kyrka” [Viklau Church] (PDF). Church of Sweden. Arhivirano iz originala (PDF) 03. 07. 2020. g. Pristupljeno 30. 6. 2020. 
  23. ^ „Textilkammaren” [The Textile Chamber]. www.historiska.se. Historiska museet. Arhivirano iz originala 20. 10. 2015. g. Pristupljeno 11. 11. 2015. 
  24. ^ „Textilier”. www.historiska.se. Swedish History Museum. Arhivirano iz originala 08. 04. 2019. g. Pristupljeno 26. 12. 2015. 
  25. ^ Svanberg, Fredrik (2012). Samlingar och samlande på Historiska museet [Collections and collecting at the History Museum] (PDF). Stockholm: Royal Swedish Academy of Letters, History and Antiquities. str. 208. ISBN 978-91-7402-413-5. Arhivirano iz originala (PDF) 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 24. 11. 2020. 
  26. ^ Alton, Peder (11. 11. 1997). „Utställning: Lyxprodukter och unika porträtt. Historiska museet visar romarrikets export till Skandinavien” [Luxury products and unique portraits. The History Museum shows exports from the Roman Empire to Scandinavia]. www.dn.se. Dagens Nyheter. Arhivirano iz originala 06. 03. 2016. g. Pristupljeno 11. 11. 2015. 
  27. ^ Kihlström, Staffan (17. 1. 2004). „Ambassadör förstörde konst” [Ambassador destroyed art]. www.dn.se. Dagens Nyheter. Pristupljeno 12. 10. 2015. 
  28. ^ Curman, Sofia (24. 3. 2009). „Ny utställning om klimathotet mot kulturarvet” [New exhibition about the threat to cultural heritage posed by global warming]. www.dn.se. Dagens Nyheter. Pristupljeno 11. 11. 2015. 
  29. ^ Lundell, Linnéa. „Gränslöst– en global utställning på Historiska museet” [Boundless – a global voyage of discovery at the National Historical Museum] (PDF). www.diva-portal.org. Uppsala University. Pristupljeno 11. 11. 2015. 
  30. ^ Apresian, Armen. „Tre sekel av vänskap mellan Ryssland och Holland på utställning på Historiska museet”. www.sputniknews.com. Rysslands röst. Pristupljeno 11. 11. 2015. [mrtva veza]
  31. ^ Hill, Siri (30. 7. 2015). „Hur många transmän gömde sig i armén?” [How many trans men hid in the army?]. www.sverigesradio.se. Sveriges Radio. Pristupljeno 11. 11. 2015. 
  32. ^ Hagerman, Maja (28. 5. 2010). „"Sveriges historia" på Historiska museet i Stockholm” [Sweden's history at the History Museum in Stockholm]. www.dn.se. Dagens Nyheter. Pristupljeno 11. 11. 2015. 
  33. ^ „We Call Them Vikings”. www.historiska.se. Historiska museet. Pristupljeno 11. 11. 2015. 
  34. ^ „We call them Vikings”. www.museumspartner.com. Museumspartner GmbH. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 11. 11. 2015. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Шведски_историјски_музеј&oldid=27051865”