Špijunski film
Špijunski film je izraz koji se koristi za filmski žanr čija su specifičnost zaplet i/li likovi vezani uz špijunažu, u pravilu vezanu uz odnose među različitim državama. Špijunski filmovi se najčešće smeštaju u širi žanrovski okvir trilera, a zavisno od perspektive, konteksta i šireg pristupa mogu takođe pripadati i širim žanrovskim okvirima, odnosno sadržavati elemente drame, komedije, kriminalističkog, pustolovnog ili ratnog filma.
Špijunski film je jedan od najstarijih filmskih žanrova, koji se još u nemoj eri, odnosno još u prvim decenijama filmske delatnosti počeo profilirati, najčešće kao posebna podvrsta kriminalističkog filma. Tome su u značajnoj meri poticaj dali razni špijunski skandali u doba takozvane „Belle epocquea” (kao Drajfusova afera i slučaj pukovnika Redla), a još više Prvi svetski rat tokom koga su maštu javnosti počele zaokupljati priče o egzotičnim špijunkama kao što su Mata Hari i Mademoiselle Docteur. Jedan od najvažnijih špijunskih filmova bio je Spione, nemi nemački film Fric Langa iz 1928. godine, čije će fiktivne motive kasnije kopirati brojni drugi autori.
Dodatni poticaj špijunskom žanru dao je i Drugi svetski rat, tokom koga se počinje belžiti i prvo nastojanje pojedinih vlada da kroz nacionalne kinematografije koriste špijunski žanr za vlastite političke ciljeve; to se pre svega odnosi na motiv špijunaže kao ugrožavanja nacionalne sigurnosti, odnosno špijunski filmovi služe kao sredstvo da se javnost upozori i podstakne na prijavljivanje sumnjivih i potencijalno „subverzivnih” elemenata u društvu. Jedan od primera je pružila američka kontraobaveštajna služba FBI koja je pod vodstvom Džona Edgar Huvera blisko sarađivala sa Holivudom u njegovom klasičnom periodu, te se kao primer takve radnje navodi Kuća u 92. ulici iz 1945. godine, film temeljen na stvarnim događajima vezanim za razbijanje nemačke obaveštajne mreže.
Špijunski filmovi su vrhunac popularnosti dobili u doba Hladnog rata, koji je, sa jedne strane njihovu temu učinio aktualnom, ali i zbog svoje globalne prirode omogućio da im se radnja odvija na najrazličitijim lokacijama širom sveta. U brojnim slučajevima su te lokacije bile atraktivne ili egzotične, odnosno dobra prilika da se špijunski žanr kombinuje sa akcijom. Najuspešniji izdanak te formule bila je serija o britanskom tajnom agentu Džejmsu Bondu započeta sa filmom Doktor No 1962. godine. Nju su slijedile brojne imitacije, koje su sredinom 1960-e dobile i specifičan oblik u žanru eurospy filmova. U nekim slučajevima su se špijunski zapleti vrteli oko zavera apokaliptičkih razmera i planova, odnosno takvi filmovi su sadržavali futurističku tehnologiju čineći ih hibridom sa žanrom science fictiona, te je tako sredinom 1960-ih nastao hibridni žanr spy-fi.
Od sredine 1960-ih se, pak, počinju snimati špijunski filmovi koji obaveštajnu delatnost nastoje prikazati na realističan, odnosno ne-romantičan način. Tome je poseban doprinos dala proza bivšeg britanskog obaveštajca Džona la Karea i njene ekranizacije u kojima su obaveštajci prikazani kao skromni i nimalo glamurozni birokrati, a njihova delatnost kao monotona, frustrirajuća i često nezahvalna. Kraj Hladnog rata je početkom 1990-ih doveo do prestanka snimanja špijunskih filmova, pre svega onih radnjom smeštenom u današnjicu. Novi zamah takvim filmovima je od početka 2000-ih dao Rat protiv terorizma, koji je pažnju javnosti ponovno skrenuo na rad obaveštajnih službi. Tome se, između ostalog, pripusuje i uspeh filmske serije o Džejsonu Bourneu koja se uz seriju o Bondu danas smatra najuspelijim primerom žanra.
