Štamparija u manastiru Mrkšina crkva
 stranica knjige Beogradsko četvorojevanđelje, štampane 1562 | |
| Status | Neaktivna |
|---|---|
| Osnivač | jeromonah Mardarije |
| Matična država |  Osmansko carstvo |
| Sedište | Kosjerić |
| Ključni ljudi | jeromonah Mardarije |
Štamparija Mrkšina crkva je bila štamparska kuća osnovana 1562. godine u manastiru Mrkšina crkva u Kosjeriću.[1] Štamparija je počela sa radom neposredno nakon gašenja Beogradske štamparije i izdala je dve knjige — Četvorojevanđelje (1562) i Triod Cvetni (1566).[2] Postojala je sve do 1567. godine, dok je Osmanlije nisu srušili zajedno sa manastirom.
Lokacija[uredi | uredi izvor]
Danas nema podataka o tačnom mestu gde se nalazila štamparija. Postoji nekoliko teorija o lokaciji manastira i štamparija, ali dolazano je da su se oni nalazili u Kosjeriću.[3] Jedne od mogućih lokacija su iznad sedišta opštine Kosjerić i kod ušća reka Skrapež i reke Kladorobe.[4]
Štampanje[uredi | uredi izvor]
Knjige koje su pravljene u štampariji Mrkšina crkva je štampao i dorađivao jeromonah Mardarije.[5] Po izvorima, Mardarije je bio inspirisan knezom Radišom Dmitrovićem i Trojanom Gundulućem, koji su radili u Beogradskoj štampariji.[6] Jevanđelje velikog formata kao minej (sa "predislovljem Teofilakta bugarskog arhiepiskopa") iz Bogorodičine crkve u Sarajevu, nastalo je "trudom i podvigom" kneza Radiše Dmitrovića, a štampao je jeromonah Mardarije (iz Mrkšinog manastira) 4. avgusta 1552. godine u Beogradu. Bilo je to za vreme velikog Amur sultana Sulejmana.[7] Nakon zatvaranja Beogradske štamparije, Mardarije je premestio štampariju iz Beograda, u manastir Mrkšina crkva, a u njoj su štampane dve knjige :
- Četvorojevanđelje, 1562. godine i
- Triod Cvetni, 1566. godine.
Knjiga Triod Cvetni je bila prepoznatvljiva jer je u njoj Mardarije figuralne motive prestavio ornamentima. Ova knjiga je odštampana 1. septembra 1566. godine od strane Mardarija, sveštenika Živka i đaka Radula.[8] Ovo je bila ujedno i poslednja štampana knjiga u štampariji Mrkšina crkva.[9]
Uništenje štamparija[uredi | uredi izvor]
Osmanlije su 1567. godine zapalili crkvu i štamparsku kuću, a monasi su odatle otišli u manastir Rača, baš kao i monasi iz štamparske kuće Ružno, koji su od Osmanlija tamo pobegli 1537. godine. Od tada sve do 1831. godine u Srbiji nisu postojale štamparije.[10]
Sačuvani spisi[uredi | uredi izvor]
Dva primerka Četvorojevanđelja koja su štampana u manastiru Mrkšina crkva su sačuvana u manastiru Sveta Trojica u Pljevljima, jedan primerak u manastiru Ždrebaonik u Danilovgradu i dva u Cetinjskom manastiru.[11]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Plavšić, Lazar (1959). Srpske štamparije: od kraja XV do sredine XIX veka. Udruženje grafičkih preduzeća Jugoslavije. str. 126. „ŠTAMPARIJA MANASTIRA MRKŠINA CRKVA”
- ^ Proceedings in history. Odeljenje za društvene nauke, Matica srpska. 1979. str. 221. „Mrkšina Crkva 1562–1566”
- ^ Uzicki zbornik. 1989. str. 114. „Svi koji su do sada o tome pisali slažu se samo u jednom, da je Mrkšina crkva bila negde oko Kosjerića.”
- ^ Zbornik Matice srpske za književnost i jezik. Matica srpska. 1991. str. 513.
- ^ Uzicki zbornik. 1989. str. 114.
- ^ Srpsko geografsko društvo (1922). Glasnik Srpskog geografskog društva: Bulletin de la Société serbe de geographie. Srpsko geografsko društvo. str. 189. „Sva tri, pak, zapisa utvrđuju : da je jeromonah Mardarije, osnivač štamparije, bio jedan od kaluđera velike glave i istrajne ...”
- ^ "Zastava", Novi Sad 1883. godine
- ^ Archivum philologicum et linguisticum. Matica srpska. 1968. str. 273.
- ^ Medaković, Dejan. Izabrane srpske teme: studije i prilozi. Beogradski izdavačko-grafički zavod. str. 119. „Nešto docnije, 1562-65, srećemo još jednom njegovo ime u štampariji Mrkšine crkve.”
- ^ Brastvo. Društvo sv. Save. 1930. str. 77. „Da su kaluđeri manastira Rujna, posle 1537, a Mrkšine Crkve posle 1566 god. napustili svoje manastire, ...”
- ^ Starine Crne Gore. Obod. 1963. str. 10. „Iz štamparije Mrkšine crkve iz 1562. godine sačuvana su dva Četvorojevanđelja u manastiru Sv. Trojice kod Pljevalja, jedno u manastiru Ždrebaoniku i dva u Cetinjskom ...”
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Medaković, Dejan (1958). Grafika srpskih štampanih knjiga XV-XVII veka. Beograd: Naučno delo.
- Medaković, Dejan (1993). „Stare srpske štamparije”. Istorija srpskog naroda. knj. 3, sv. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 425—440.
- Plavšić, Lazar (1959). Srpske štamparije od kraja XV do sredine XIX veka. Beograd: Udruženje grafičkih preduzeća Jugoslavije.
- Đorđe Vuković: „Prvi beogradski štampar: Monah Mardarije iz Mrkšine crkve”, str. 57-58, Pravoslavni misionar, sveska 364, novembar/decembar 2018, ISSN 0555-0122.