16. krajiška motorizovana brigada
| 16. Krajiška motorizovana brigada | |
|---|---|
 Grb 16. krajiške motorizovane brigade | |
| Postojanje | 1942—1996. Mesto formiranja: Lamovita |
| Formacija | brigada |
| Jačina | 12.000[1] prosečno: 4.500-5.000[2] |
| Deo | Vojske Republike Srpske |
| Nadimak | 16. garava |
| Angažovanje | |
| Odlikovanja |  |
| Komandanti | |
| Komandant | Milan Čeleketić |
| Komandant 2 | Novica Simić |
| Komandant 3 | Vukadin Makagić |
| Komandant 4 | Vlado Topić |
16. Krajiška motorizovana brigada iz Banje Luke je bila jedinica Prvog krajiškog korpusa Vojske Republike Srpske. Ovo je bila najjača jedinica VRS.
Istorija nastanka brigade[uredi | uredi izvor]
16. Krajiška brigada je osnovana 1942. godine u selu Lamovita kod Prijedora pod nazivom Krajiška udarna proleterska brigada. Kasnije, 1950ih godina, brigada se obnavlja u Travniku, da bi se nešto kasnije premestila u Banju Luku pod nazivom 16. puk.
Godine 1985. 16. puk prerasta u 16. brigadu, a taj naziv će nositi do kraja rata u bivšoj SFRJ.
Struktura brigade[uredi | uredi izvor]
Brigada je kroz ceo ratni put imala sledeći formacijski sastav:
- Izviđačka četa
- Četa vojne policije
- Četa veze
- 1. Motorizovani bataljon
- 2. Motorizovani bataljon
- 3. Motorizovani bataljon
- Oklopni bataljon
- Mešoviti protivoklopni artiljerijski bataljon
- Artiljerijski bataljon (Haubice 122 mm)
- Laki bataljon PVO
- Inžinjerski bataljon
- Pozadinski bataljon
- Vod ABHO
Ratni put[uredi | uredi izvor]
Rat u Slavoniji[uredi | uredi izvor]
Mobilizacija ljudstva je izvršena u periodu od 13. juna do 15. avgusta 1991. godine. Zborna mesta su bila sela Mašići, Šibića Han, Berek gde su održane pripremne vežbe za predstojeći rat.
Godine 1991, 16. septembra, jedan deo brigade prelazi reku Savu kod Gradiške i priključuju se 329. oklopnoj brigadi JNA (kasnije 1. oklopna brigada). U prvom naletu vojnici 16. brigade oslobađaju sela Donji Varoš, Gornji Varoš, Novi Varoš i izbijaju na auto-put Bratstvo i jedinstvo. Sutradan uz nekoliko ranjenih gine prvi vojnik 16. brigade Bojan Majstorović.
Posle nekoliko dana ostatak brigade prelazi Savu i u naletu oslobađaju naselja na pravcu Kosovac - Gornji Bogićevci, Novi Varoš - Donji Bogićevci, a potom i sela Gornji Rajić, Roždanik, Jazavica, Voćarica, Paklenica, i deo Starog Grabovca.
Pod komandom tadašnjeg komandanta Milana Čeleketića 16. brigada oslobađa 65 km² teritorije Zapadne Slavonije, koje je uglavnom naseljavalo srpsko stanovništvo.
Rat u BiH[uredi | uredi izvor]
U proleće 1992. godine deo brigade se vraća u Banju Luku, a nekoliko četa odlazi na Vlašić. Krajem maja iste godine izvršena je nova mobilizacija ljudstva na Manjači i brigadi je dodato 1.500 ljudi. Kasnije manji deo odlazi u Republiku Srpsku Krajinu, a veći deo odlazi u Posavinu i učestvuje na probijanju Koridora. Sredinom juna 1992. godine 16. brigada osvaja sela od Doboja do Modriče (Johovac, Galići, Gornja Foča, Karamatići, Lušići, Vukovac (deo) i Živkovo Polje (deo)). U popodnenim časovima 26. juna 1992. godine, borci 16. brigade oslobađaju selo Miloševac, da bi nešto kasnije 2. četa kapetana Dmitra Zarića probila poslednja neprijateljska uporišta i spojila se sa jedinicama Istočno-bosanskog korpusa. Na taj način uspostavljen je koridor (poznat i kao put života) između Krajine i Srbije.
Nakon toga 16. brigada učestvuje u oslobađanju srpskih teritorija u Posavini, da bi od 3. do 17. jula 1992. godine oslobodila 13 sela (122 km² teritorije) i izbila na reku Savu (što je i bio cilj štaba VRS).
Posle izbijanja na reku Savu 16. brigada učestvuje u odbrani na relaciji Donji Svilaj - Obodni Kanal, a delovi brigade ratuju kod Oštre Luke, na Gradačačkom ratištu i očuvanju koridora. Tokom toga vremena dolazi do smene komandanta brigade, potpukovnika Milana Čeleketića zamenjuje pukovnik Novica Simić. Ubrzo potom komanda unapređuje pukovnika Simića u generala, da bi na zahtev komande bio postavljen za komandanta Istočno-bosanskog korpusa Vojske Republike Srpske. Novi komandant 16. brigade postaje potpukovnik Vukadin Makagić.
Od polovine avgusta do početka novembra 1992. godine, jedinice 16. brigade pod komandom pukovnika Slavka Lisice učestvuju u oslobađanju Broda. U ponoć 6. oktobra jedinice 16. brigade ulaze u Brod i izbijaju na reku Savu.
Nakon oslobađanja Broda najveći deo brigade se vraća na položaje na relaciji Donji Svilaj - Brusnica, a nepunih mesec dana kasnije pripadnici 16. brigade odlaze na Oraško ratište. Kasnije, krajem decembra, 16. brigada dobija novog komandanta potpukovnika Vladu Topića i učestvuje na Brčanskom ratištu na odbrani koridora zajedno sa Istočno-bosanskim korpusom Vojske Republike Srpske na čijem čelu se nalazio njihov bivši komandant general-major Novica Simić. Od početka 1993. do leta iste godine, 16. brigada oslobađa 13 naseljenih mesta i za 33 km² proširuje koridor (u sklopu operacije Sadejstvo). Posle toga jedinice odlaze na kraći odmor, a kasnije se premeštaju na dobojsko-teslićko ratište. Ova brigada učestvuje u operaciji Drina, početkom 1994. godine.
Nakon pada niza krajiških opština u septembru 1995. godine (HV/ARBiH operacija Maestral), u sklopu operacije Vaganj, brigada zajedno sa 43. prijedorskom, 6. sanskom, 5. kozarskom, 65. zaštitnim pukom i drugi jedinicama vraća 5. korpus na reku Unu.[3] Pred ulazak u Bosansku Krupu, brigada je premeštena u rejon Manjače gde dobija zadatak da u sadejstvu sa drugim jedinicama (Srpska Garda, Druga krajiška brigada i brigada Specijalne policije MUPa RS) potisne 5. korpus ARBiH iz okoline Mrkonjić grada i oslobodi Ključ. Za samo tri dana (3-6. oktobar), 16. krajiška dolazi nadomak Ključa, kada se Glavni Štab odlučuje da vrati brigadu na dobojsko ratište.[3]
Ratni put ove jedinice je trajao 1.727 dana. Brigada je u periodu od 1992. do 1995. izgubila 437 borca, oko 2.000 je ranjeno, a 11 se vode kao nestali.[4]
Odlikovanja[uredi | uredi izvor]
Brigada je odlikovana Ordenom Nemanjića, najvećim vojnim priznanjem Republike Srpske, za zasluge u ratu 1992—1995.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Vojska Republike Srpske
- Prvi krajiški korpus Vojske Republike Srpske
- Operacija Koridor
- Novica Simić
- Hiljadu ratnih dana šesnaeste
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Dvadeset godina od formiranja Krajiških brigada”. Radio-televizija Republike Srpske. 16. 9. 2011. Pristupljeno 17. 9. 2011.
- ^ Analiza aktivnosti po elementima borbene gotovosti u 1992. godini. Komanda Prvog Krajiškog korpusa. ICTY, P05433
- ^ a b Balkan Battlegrounds Vol.1, str. 389
- ^ „Obilježeno 26 godina 16. Krajiške motorizovane brigade”. Radio-televizija Republike Srpske. 16. 9. 2017. Pristupljeno 17. 9. 2017.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Radio-televizija Republike Srpske: Obilježeno 26 godina 16. Krajiške motorizovane brigade, 16. 9. 2017. (jezik: srpski)
