Bellum Cibalense
 |
| Bellum Cibalense | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Ratova Konstantina prvog | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
| snage Konstantina Velikog | snage Licinija | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Konstantin Veliki | Licinije | ||||||
| Jačina | |||||||
| 20.000[traži se izvor] | 35.000[traži se izvor] | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| nepoznato | 20.000 | ||||||
Bellum Cibalense (316. god) je naziv za prvi rat između rimskih careva-savladara Konstantina i Licinija. Sukob je dobio ime po najvećoj bitki koja je vođena u njegovo vreme, bitki kod grada Cibalae (danas Vinkovci u Republici Hrvatskoj) 8. oktobra 316. godine koja je završena neodlučnim ishodom.
Uzroci[uredi | uredi izvor]
Od 313. godine Rimsko carstvo je bilo podeljeno između dva avgusta Konstantina Velikog, koji je vladao zapadnim delom Carstva, i Licinijem, koji je vladao Istokom. Licinijev posed obuhvatao je i balkanske i podunavske provincije carstva, dok je Konstantinova najistočnija oblast bila Italija. U borbi sa ostalim rivalima (Maksencije, Maksimin Daja...), dva cara su od kraja 311./početka 312. godine sklopili savez. U Milanu su februara 313. ugovorili zajedničku tolerantnu politiku prema hrišćanima i Licinije je oženio Konstantinovu polusestru Konstanciju. Liciniju se u julu 315. godine rodio sin Licinije II čime su mu se otvorile dinastičke perspektive. O uzrocima rata ni antički izvori nisu saglasni. Konstantinov biograf Evsevije Cezarejski samo sumarno prikazuje uzroke u Licinijevoj zavisti i nezahvalnosti prema Konstantinu. Aurelije Viktor podvlači različitost njihovih karaktera, a Eutropije piše kako je upravo Konstantin "namerio da zavlada čitavim svetom" i napao Licinija bez obzira na rođačke veze.
Bilo kako bilo, Konstantin Veliki je predložio Liciniju da od Italije stvore tampon-zonu pod upravom novog cezara. Ovu ulogu Konstantin je namenio Basijanu, mužu svoje polusestre Anastasije. Licinije je pak poslao Basijanovog brata Senekiona da nagovori novopostavljenog cezara na pobunu protiv Konstantina. Basijanova pobuna je brzo savladana, a Senekion je pobegao Liciniju koji je odbio da ga izruči Konstantinu. Time je vladar Zapada dobio izgovor za otpočinjanje neprijateljstava.
Bellum Cibalense[uredi | uredi izvor]
Iz Italije Konstantin je sa 20.000 vojnika početkom oktobra upao na Licinijevu teritoriju. U blizini grada Cibale (današnji Vinkovci) došlo je 8. oktobra do sudara dve vojske. Licinijeva je bila brojno veća i brojala je 35.000 ljudi. Ipak, avgust istoka je u teškoj bici, koja je u vojnom pogledu završena sa neodlučnim ishodom, izgubio čak 20.000 pešaka, ali se sa sačuvanom konjicom povukao u svoju rezidenciju u Sirmijum (današnja Sremska Mitrovica). Odatle se Licinije, zajedno sa ženom, sinom i carskom riznicom, sklonio u Serdiku (današnju Sofiju). Nameravajući da brani preostalu Trakiju i pojača svoj ugled među tamašnjim trupama, Licinije je u Serdiki proglasio Aurelija Valerija Valensa, lokalnog pograničnog zapovednika (dux), za svog avgusta-savladara. Konstantin je u međuvremenu zauzeo Filipopolj (današnji Plovdiv) i tu je odbio Licinijeve mirovne predloge. Do nove bitke došlo je u okolini Hadrijanopolja (današnje Jedrene) na mestu poznatom kao Campus Mardiensis. Licinije je ponovo umakao i Konstantin je procenio da mu je pobeda na domak ruke. Smatrajući pogrešno da se Licinije i Valerije Valens povlače sa ciljem prebacivanja u Malu Aziju, Konstantin je ušao u Vizantion. Tu je saznao da se njegovi protivnici u stvari nalaze u zaleđu, u gradu Beroe Traiana Augusta (danas Stara Zagora). Pravilno procenjujući stratešku težinu svog položaja, Konstantin je ovoga puta prihvatio pregovore.
Posledice[uredi | uredi izvor]
Iako nije u potpunosti potučen na bojnom polju, Liciniju je bila jasna Konstantinova premoć. Pobedniku je predao dijaceze Panoniju i Meziju, ali je zadržao Trakiju, kao svoj jedini preostali posed u Evropi. Valerije Valens je žrtvovan kompromisu između dva cara. Sloga dva savladara je potvrđena izborom neutralnih ličnosti za konzule 317. godine. Najzad, u Serdiki je Konstantin, uz upadljivo odsustvo Licinija, 1. marta 317. godine proglasio za cezare svoje sinove Krispa i Konstantina II i svog sestrića, Licinijevog sina, Licinija Mlađeg.
Sloga između Konstantina i Licinija održana je do 320. kada ponovo počinje zaoštravanje odnosa. Licinije je najzad pobeđen i uklonjen 324. zajedno sa svojim sinom. Konstantin je time postao jedini vladar čitavog Rimskog carstva. U tom svetlu, Prvi rat između Konstantina i Licinija iz 316. godine, treba posmatrati kao važan korak u Konstantinovom osvajanju apsolutne vlasti.
Problemi datovanja[uredi | uredi izvor]
Kratka hronika Consularia Constantinopolitana (Fast Hydatii) je pogrešno datovala bitku kod Cibale 8. oktobra 314. godine, a samim tim i Prvi rat između Konstantina i Licinija za 314. godinu. Ovakva hronologija prihvaćena je u starijoj literaturi bezpogovorno iako je donela čitav niz teško rešivih istoriografskih pitanja (npr. Konstantinovo prisustvo Saboru u Arlu u Galiji koji je otvoren 1. avgusta 314. godine).
Međutim, numizmatičar Patrik Brun (P. Bruun) je 1953. pokazao da je tek 316. godine uklonjen Licinijev lik sa novca koji je Konstantin kovao u Arelatu. Ova nova hronologija je kasnija potkrepljena i novim materijalnim dokazima npr. na Konstantinovoj trijumfalnoj kapiji u Rimu, koja je inaugurisana 25. jula 315., u vreme proslave desetogodišnjice vladavine, Licinije se pojavljuje čak osam puta. Sve predstave Licinija na slavoluku ukazuju na slogu i ravnopravnost dva avgusta. Ukoliko je rat vođen 314, a konačni sporazum postignut tek 317., takve predstave na trijumfalnu kapiju teško da bi uopšte i bile postavljene. Licinijeve statue ne pokazuju ni tragove nasilnog uklanjanja ili rušenja, tako da se pretpostavlja da su bile deo originalne građevine. Daljom kritikom narativnih izvora Timoti Barns (T. Barnes) je utvrdio da se ni izvori ove vrste ne sukobljavaju sa numizmatičkim i drugim arheološkim izvorima, već naprotiv, da ih podupiru.