Manuʻa ostrva
 Manuʻa ostrva, 1890-1910 | |
 | |
| Geografija | |
|---|---|
| Lokacija | Tihi okean |
| Ukupno ostrva | 3 glavna ostrva |
| Površina | 59 km2 |
| Najviši vrh | 931 |
| Administracija | |
Manuʻa okrug | |
Američka Samoa | |
Manuʻa ostrva,[1][2][3] ili Manuʻa tele (samoanski: Manuʻa tele), u sastavu Samoanskih ostrva, sastoje se od tri glavna ostrva: Ta'u, Ofu i Olosega.[4][5][6] Poslednja dva su sada povezana mostom preko plitkog prolaza Asaga širokog 137 metara. Ostrva se nalaze oko 110 kilometara istočno od Tutuile i deo su Američke Samoe, nekorporisane teritorije Sjedinjenih Država; njihova površina je 56 km2 sa populacijom od 1 400. Taʻu je sa svojih 44 km2 najveće ostrvo, i ima najvišu tačku Manuʻa od 931 metara. Politički, ostrva čine Okrug Manuʻa, jedan od tri administrativna dela Američke Samoe.
Vekovima je Manu'a bio politički centar za region pre uspona pomorskog carstva Tu'i Tonga i prebacivanja vlasti sa istočnih na zapadna ostrva Samoe.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Sva tri ostrva su visoka ostrva: vulkanski ostaci izlaze iz mora 14° južno od ekvatora. Ostrva su uzvišena i planinska.[7] Za razliku od većine mesta na svetu, stanovništvo ovih ostrva se decenijama kontinualno smanjuje. U 1930-tim oko 20% stanovništva Američke Samoe je živelo na Manuʻa ostrvima. 1980-ih, tamo se nalazilo samo 6%. Iseljavanje je posledica nedostatka ekonomskih mogućnosti i želje mladih da učestvuju u modernijem načinu života koji se nudi na Tutuili (Kancelarija za turizam, 2005). Sva zemlja Manuʻa je u zajedničkom vlasništvu samoanskih porodica Manuʻa. To uključuje zemljišta Nacionalnih parkova koja su samo iznajmljena Sistemu američkih nacionalnih parkova na 50 godina.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Samoanske usmene istorijske tradicije navode da je Manu'a bilo glavno sedište velikog polinezijskog carstva koje je obuhvatalo čitav samoanski arhipelag i druga obližnja ostrva poput Tonge i Fidžija.[8] Tradicionalna prestonica Manuʻa je selo Taʻu na ostrvu Ta'u.
Tui Manu'a[uredi | uredi izvor]
Suveren Manuʻa se zvao Tui Manuʻa, praotac mnogih visokih titula Samoa i jedini deo Samoa koji nije bio podvrgnut Tongan upravi, zahvaljujući svom svetom statusu u obe kulture. Poslednji Tui Manuʻa bio je Tuimanuʻa Elisara (ili Tui Manu'a Elisala) iz ranog 20. veka. Tuimanuʻa Elisara umro je 2. jula 1909. godine. Titula Tui Manuʻa tehnički još uvek postoji iako nema vlasnika titule; Tuimanuʻa Elisara je želeo pre svoje smrti da ta titula umre sa njim. Stav vlade SAD u to vreme bio je da se njegova titula promeni u Okružni guverner po isticanju američke zastave u Taʻu 5. juna 1900. (Kancelarija guvernera. 2004). Međutim, titule i imovina nisu izbrisani kada su ostrva postala američka teritorija, a naslov i imanja Tuimanuʻa ostaju pod starateljstvom Anoalo klana (muška strana Tuimanuʻa linije).
Ovo su poznati Tui Manu'a: 41 uzastopna generacija nosilaca titula u rasponu od preko 2000 godina. Napomena: ovo nisu svi nosioci naslova.
01) Tui Manu'a Satiailemoa
02) Tui Manu'a Tele ili Fitiaumua
03) Tui Manu'a Maugaotele
04) Tui Manu'a Tae O Tagaloa ili Folasa
05) Tui Manu'a Fa'aeanu'u ili Fa'atutupunu'u
06) Tui Manu'a Saoioiomanu
07) Tui Manu'a Saopu'u
08) Tui Manu'a Saoloa
09) Tui Manu'a Tu'ufesoa
10) Tui Manu'a Letupua
11) Tui Manu'a Saofolau
12) Tui Manu'a Saoluaga
13) Tui Manu'a Lelologatele
14) Tui Manu'a Alia Matua
15) Tui Manu'a Alia Tama
16) Tui Manu'a Ti'aligo
17) Tui Manu'a Fa'aeanu'u II
18) Tui Manu'a Puipuipo
19) Tui Manu'a Siliaivao
20) Tui Manu'a Manufili
21) Tui Manu'a Fa'atoalia Manu-O-Le-Fale-Tolu
22) Tui Manu'a Segisegi
23) Tui Manu'a Siliave
24) Tui Manu'a Pomelea
25) Tui Manu'a Lite ili Tui Aitu
26) Tui Manu'a Toalepa'i
27) Tui Manu'a Seuea
28) Tui Manu'a Salofi
29) Tui Manu'a Levaomana ili Lemamana
30) Tui Manu'a Taliutafa Pule
31) Tui Manu'a Ta'alolomanu Moaatoa
32) Tui Manu'a Tupalo
33) Tui Manu'a Seiuli
34) Tui Manu'a U'uolelaoa
35) Tuga Manu'a Fagaese
36) Tui Manu'a Tauveve
37) Tui Manu'a Tauilima
38) Tui Manu'a Alalamua
39) Tui Manu'a Makerita
40) Tui Manu'a Elisala - Zvanično poslednji Tui Manu'a koji je umro 1909
41) Tui Manu'a Kilisi Taliutafa - Oživeo je titulu Tui Manu'a 1924. godine, ali nikada nije u potpunosti stupio na dužnost.
SAD cesija[uredi | uredi izvor]
Manu'a grupa je sada deo američkog protektorata Američka Samoa. Nakon potpisivanja Tutuila 1901. godine, Manu'a je na kraju primorana da prihvati američku vlast Aktom o sukcesiji, potpisanim od strane Tui Manu'a (vrhovni šef Manuʻa, 16. jula 1904. u rezidenciji Tuimanuʻa pod imenom Faleula u mestu zvanom Lalopua (iz službenih dokumenata vlade Tuimanuʻa, 1893; Kancelarija guvernera, 2004). Posle cesije je usledila Trojna Konvencija 1899, koja je odvojila istočna ostrva Samoa (uključujući Tutuila i Manuʻa grupu) od zapadnih ostrva Samoa (uključujući ʻ Upolu i Savaiʻi).
1903. godine, Manu'a je imala ukupno oko 2.000 stanovnika.[9] Uragan Manu'a iz 1915. godine posebno je značajan iz dva razloga. To je bilo prvi put da je američki Kongres glasao za slanje finansijske pomoći Američkoj Samoi, i prvi put je američki Crveni krst dao donaciju Američkoj Samoi.[10]
Društvo i kultura[uredi | uredi izvor]
Za istoriju Manu'a govori se u samoanskoj govornoj tradiciji da sadrži poreklo samoanske i polinezijske kulture, a za genealogiju Polinezijaca istočno od Samoe kaže se da vodi poreklo iz Manu'a. U tradicionalnom verovanju sunce izlazi nad Samoa u Saua na ostrvu Taʻu gde se pretpostavlja da je uvek žut od sunca koralni greben, a zalazi na Falealupou, najzapadnijem selu na ostrvu Savaiʻi u Samoa. Ovo putovanje sunca snažno je povezano sa tradicionalnim verovanjima i definiše jednoobraznost kulturnog identiteta na obe Samoe. Izraz Fa'asamoa opisuje "Samoanski put", ili tradicionalni samoanski način života.
Ekonomija[uredi | uredi izvor]
Danas, mnoge porodice Manuʻa se oslanjaju na prihod od članova porodice koji rade u Tutuili i u Sjedinjenim Američkim Državama. Lokalna ishrana je uglavnom zdravija nego u Tutuili, sa manje oslanjanja na uvoznu konzerviranu hranu iz Amerike i Novog Zelanda, a veće oslanjanje na lokalni ribolov i poljoprivredu.
Jezik[uredi | uredi izvor]
Narod Manuʻa govore samoanski jezik i koriste "t".
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Srednja škola na Taʻu zove se Manuʻa srednja škola, služi svima na Manuʻa. Većina studenata koji žele visoko obrazovanje idu na Američki Samoa Koledž u Tutuili ili Nacionalni univerzitet Samoa na ʻUpolu ili dalje na Univerzitet Havaja i drugde.[traži se izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ https://www.britannica.com/place/Manua-Islands Britannica.com. Manua Islands. Retrieved July 4, 2020.
- ^ https://www.nps.gov/npsa/learn/historyculture/nameeson-land.htm U.S. National Park Service. National Park of American Samoa. Names Upon the Land. Retrieved July 4, 2020.
- ^ https://www.lonelyplanet.com/american-samoa/manua-islands Lonely Planet. Manu'a Islands. Retrieved July 4, 2020.
- ^ Hills, J.W. (2010). O upu muamua i le Tala i le Lalolagi mo e ua faatoa aʻoaʻoina u lea mataupu: Elementary Geography. Nabu Press. Page 62. ISBN 9781147952896.
- ^ Gupta, Alok K. (1998). Igneous Rocks. Allied Publishers. Page 382. ISBN 9788170237846.
- ^ Shaffer, Robert J. (2000). American Samoa: 100 Years Under the United States Flag. Island Heritage. Page 210. ISBN 9780896103399.
- ^ Hills, J.W. (2010). O upu muamua i le Tala i le Lalolagi mo e ua faatoa a'oa'oina u lea mataupu: Elementary Geography. Nabu Press. Page 62. ISBN 9781147952896.
- ^ „Journal of the Polynesian Society: An Experiment In Tongan History, By E. E. V. Collocott, P 166-184”. jps.auckland.ac.nz. Arhivirano iz originala 11. 04. 2021. g. Pristupljeno 18. 09. 2020.
- ^ Hills, J.W. (2010). O upu muamua i le Tala i le Lalolagi mo e ua faatoa a'oa'oina u lea mataupu: Elementary Geography. Nabu Press. Page 64. ISBN 9781147952896.
- ^ Shaffer, Robert J. (2000). American Samoa: 100 Years Under the United States Flag. Island Heritage. Page 145. ISBN 9780896103399.
- McMullin, Dan. 2005. "The Passive Resistance of Samoans to US and Other Colonialisms", article in Sovereignty Matters [1], University of Nebraska Press.
- Office of the Governor. 2004. Manuʻa ma Amerika. A brief historical documentary. Manuʻa Centennial. 16 July 1904. 16 July 2004. Office of the Governor, American Samoa Government. 20 p.
- Office of Tourism. 2005. The Manuʻa Islands. Office of Tourism, Dept. of Commerce, Government of American Samoa (pamphlet).
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Samoa News: Manu'a celebrates 105 years under the U.S. Flag
- Tui Manu´a ruled Tonga Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. april 2021)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
