Pređi na sadržaj

Tomizam

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Toma Akvinski (oko 1225–1274)

Tomist je pristalica tomizma, doktrine Tome Akvinskoga (1225—1274), koji je, kao nominalista i aristotelovac, bio najveći katolički teolog i filozof. Njegovo glavno delo je Summa philosophica. U filozofiji, Akvinskijeva sporna pitanja i komentari o Aristotelu su verovatno njegovi najpoznatiji radovi.

U teologiji, njegov rad Summa Theologica je jedan od najuticajnijih dokumenata u srednjovekovnoj teologiji i nastavlja da bude centralna referentna tačka za filozofiju i teologiju katoličke crkve. U encikličnoj Doctoris Angelici iz 1914. godine[1] Papa Pije X napomenuo je da se učenja crkve ne mogu razumeti bez osnovnih filozofskih osnova Akvinskih glavnih teza:

Kapitalne teze u filozofiji svetog Tome ne smiju se svrstati u kategoriju mišljenja o kojima se na ovaj ili onaj način može raspravljati, već se moraju smatrati temeljima na kojima počiva čitava nauka o prirodnim i božanskim stvarima; ako se takvi principi jednom uklone ili na bilo koji način naruše, mora nužno slediti da studenti svetih nauka ultimatno neće moći da u potpunosti shvatite značenje reči kojima učenje crkve predlaže dogme božanskog otkrivenja.[2]

Drugi vatikanski sabor opisao je Akvinskijev sistem kao „mnogogodišnju filozofiju”.[3]

Tomistička filozofija[uredi | uredi izvor]

Pregled[uredi | uredi izvor]

Toma Akvinski se pridržavao i praktikovao princip da istinu treba prihvatiti bez obzira gde je nađena. Njegove doktrine su proisticale iz grčkih, rimskih, islamskih i jevrejskih filozofa. Specifično, on je bio realista (tj. za razliku od skeptika, verovao je da svet može biti poznat onakav kakav jeste). Često je potvrđivao Aristotelove stavove nezavisnim argumentima, i u velikoj meri je sledio aristotelovsku terminologiju i metafiziku. On je napisao opširne komentare o Aristotelu i s poštovanjem ga je nazivao jednostavno „filozofom”.[4]

Takođe se pridržavao nekih neoplatonskih principa, na primer, da je „apsolutno tačno da prvo postoji nešto što je u suštini postojanja i u osnovi dobro, što mi nazivamo Bogom, ... [i da se] sve može nazvati dobrim i bićem, utoliko što ono u njemu učestvuje određenom asimilacijom ...”[5]

24 Tomističke teze[uredi | uredi izvor]

Dekretom Postquam sanctissimus od 27. jula 1914. godine,[6] Papa Pije X je deklarisao da 24 teze koje su formulisali „učitelji iz različitih institucija ... jasno sadrže principe i važnija razmišljanja” Akvinskog. Glavni doprinosioci službenom saopštenju crkve o „24 teze” tomizma uključuju dominikanskog filozofa i teologa Eduara Igona s Papinskog univerziteta Svetog Tome Akvinskog, Angelicum i jezuitskog filozofa i teologa Gvida Matiusija s Papinskog gregorijanskog univerziteta.

Metafizika[uredi | uredi izvor]

Akvinski navodi da su fundamentalni aksiomi ontologije princip neprotivrečnosti i princip kauzalnosti. Prema tome, svako biće koje nije u suprotnosti sa ova dva zakona bi teoretski moglo postojati,[7] čak i kada bi pomenuto biće bilo bestelesno.[8]

Predikacija[uredi | uredi izvor]

Akvinski je primetio tri oblika deskriptivnog jezika prilikom predikiranja: jednoznačan, analogni i dvosmislen.[9]

  • Jednoznačnost je upotreba deskriptora u istom smislu kada se primenjuje na dva objekta ili grupe objekata. Na primer, kada se reč „mleko“ primenjuje na mleko koje proizvode krave i bilo koji drugi sisar.
  • Analogija se javlja kada deskriptor promeni neko, ali ne svo njegovo značenje. Na primer, reč „zdrav” je analogna po tome što se odnosi i na zdravu osobu ili životinju (one koji uživaju u dobrom zdravlju) i na neku hranu ili piće (ako je to dobro za zdravlje).
  • Dvosmislenost je potpuna promena značenja deskriptora i predstavlja neformalnu zabludu. Na primer, kada se reč „obala“ primenjuje na obale reka i finansijske obale, savremeni filozofi govore o dvosmislenosti.

Dalje, upotreba „definicije“ koju daje Akvinski je rod bića, plus razlika koja ga izdvaja od samog roda. Na primer, aristotelovska definicija „čovek” je „racionalna životinja”; njen rod je životinja, a ono što čoveka razlikuje od drugih životinja je njegova racionalnost.[10]

Postojanje[uredi | uredi izvor]

Vidi još: Postojanje § Tomistička analogna predikacija bića

[E]gzistencija je dvojaka: jedno je suštinsko postojanje ili supstancijalno postojanje stvari, na primer čovek postoji, a ovo je postojanje simpliciter. Drugo je slučajno postojanje, na primer čovek je beo, a ovo je postojanje secundum quid.

— De Principiis Naturæ, 1.

U tomističkoj filozofiji, definicija bića je „ono što jeste“, koje se sastoji od dva dela: „koje“ se odnosi na njegovu vrednost (doslovno „šta“), a „jeste“ se odnosi na njegov esse (latinski infinitivni glagol „biti“)..[11] „Kuiditi” je sinonim za suštinu, formu i prirodu; dok se „esse” odnosi na princip postojanja bića. Drugim rečima, biće je „suština koja postoji.“[12]

Biće se deli na dva načina: ono što je u sebi (supstancije), i ono što je u drugom (slučaj). Supstance su stvari koje postoje same po sebi ili same po sebi. Slučajnosti su osobine koje se odnose na druge stvari, kao što su oblik ili boja: „[S]lučajnosti moraju uključiti u svoju definiciju subjekt koji je izvan njihovog roda.“[13] Pošto postoje samo u drugim stvarima, Akvinski smatra da je metafizika prvenstveno proučavanje supstanci, jer su one primarni način postojanja.[14]

Katolička enciklopedija precizira Akvinskovu definiciju dobrote kao „ono što je izraženo njenom definicijom.“[15] Kvalitet ili oblik stvari je ono što čini objekat onim što jeste: „[K]roz formu, koja je ono što jeste stvarnost materije, materija postaje nešto aktuelno i nešto pojedinačno“,[16] a takođe, „forma čini da materija postoji“.[17] Dakle, ona se sastoji iz dva dela: „prve materije“ (materija bez forme),[18] i supstancijalni oblik, zbog čega supstanca ima svoje karakteristike. Na primer, za životinju se može reći da je biće čija je materija telo, a duša[19] supstancijalni oblik.[20][21] Zajedno, oni čine njegovu vrednost/suštinu.

Sve stvarne stvari imaju transcendentalna svojstva bića: jedinstvo, istinu, dobrotu (to jest, sve stvari imaju konačni uzrok i stoga svrhu) itd.[22]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Archived copy”. Arhivirano iz originala 31. 8. 2009. g. Pristupljeno 4. 11. 2009.  Accessed 25 October 2012
  2. ^ Pope Pius X, Doctoris Angelici, 29 June 1914.
  3. ^ Second Vatican Council, Optatam Totius (28 October 1965) 15.
  4. ^ E.g., Summa Theologiæ, Q.84, art.7. Arhivirano 2009-10-29 na sajtu Wayback Machine, where the sed contra is only a quote from Aristotle's De anima.
  5. ^ „Summa, I, Q.6, art.4”. Newadvent.org. Arhivirano iz originala 4. 12. 2011. g. Pristupljeno 20. 11. 2011. 
  6. ^ Postquam sanctissimus Arhivirano 2007-08-10 na sajtu Wayback Machine, Latin with English translation
    See also P. Lumbreras's commentary on the 24 Thomistic Theses Arhivirano 2011-06-05 na sajtu Wayback Machine.
  7. ^ De Ente et Essentia, 67–68. Arhivirano 26 novembar 2009 na sajtu Wayback Machine "Although everyone admits the simplicity of the First Cause, some try to introduce a composition of matter and form in the intelligences and in souls... But this is not in agreement with what philosophers commonly say, because they call them substances separated from matter, and prove them to be without all matter."
  8. ^ „Summa contra Gentiles, II, chp. 91”. Op-stjoseph.org. Arhivirano iz originala 28. 2. 2009. g. Pristupljeno 20. 11. 2011. 
  9. ^ Sproul, R.C. (1998). Renewing Your Mind: Basic Christian Beliefs You Need to KnowNeophodna slobodna registracija. Grand Rapids, MI: Baker Books. str. 33. ISBN 978-0-8010-5815-8. 
  10. ^ „De Ente et Essentia, 37”. Op-stjoseph.org. Arhivirano iz originala 26. 11. 2009. g. Pristupljeno 20. 11. 2011. 
  11. ^ De Ente et Essentia, 83. Arhivirano 26 novembar 2009 na sajtu Wayback Machine "And this is why substances of this sort are said by some to be composed of "that by which it is" and "that which is," or as Boethius says, of "that which is" and "existence.""
  12. ^ Summa, I, Q.3, art.4. Arhivirano 9 novembar 2011 na sajtu Wayback Machine "Therefore, if the existence of a thing differs from its essence, this existence must be caused either by some exterior agent or by its essential principles."
  13. ^ „De Ente et Essentia, 17”. Op-stjoseph.org. Arhivirano iz originala 26. 11. 2009. g. Pristupljeno 20. 11. 2011. 
  14. ^ „De Ente et Essentia, 110”. Op-stjoseph.org. Arhivirano iz originala 26. 11. 2009. g. Pristupljeno 20. 11. 2011.  "And because accidents are not composed of matter and form, their genus cannot be taken from matter and their difference from form, as in the case of composed substances."
  15. ^ „Aveling, Francis. "Essence and Existence." The Catholic Encyclopedia. Vol. 5. New York: Robert Appleton Company, 1909. 4 Nov. 2009”. Newadvent.org. 1. 5. 1909. Arhivirano iz originala 11. 10. 2011. g. Pristupljeno 20. 11. 2011. 
  16. ^ „De Ente et Essentia, 18”. Op-stjoseph.org. Arhivirano iz originala 26. 11. 2009. g. Pristupljeno 20. 11. 2011. 
  17. ^ Summa, I, Q.75, art.5. Arhivirano 19 januar 2012 na sajtu Wayback Machine The meaning of this sentence can be altered depending on how the Latin word used in this sentence, "materiæ", is translated into English. An alternate rendering of this sentence is "The form causes matter to be what it is.
  18. ^ „De Ente et Essentia, 40”. Dhspriory.org. Arhivirano iz originala 19. 12. 2011. g. Pristupljeno 20. 11. 2011. 
  19. ^ The Aristotelian and Thomist definition of the "soul" does not refer to spirit, but is perhaps better translated as "life force." Hence, plants have souls in the sense that they are living beings. The human soul is unique in that it has consciousness. Cf. De anima, Bk. I.
  20. ^ „De Ente et Essentia, 14”. Op-stjoseph.org. Arhivirano iz originala 26. 11. 2009. g. Pristupljeno 20. 11. 2011. 
  21. ^ De Principiis Naturæ, 5. Arhivirano 16 septembar 2009 na sajtu Wayback Machine "But, just as everything which is in potency can be called matter, so also everything from which something has existence whether that existence be substantial or accidental, can be called form; for example man, since he is white in potency, becomes actually white through whiteness, and sperm, since it is man in potency, becomes actually man through the soul."
  22. ^ „De veritate, Q.1”. Op-stjoseph.org. Arhivirano iz originala 24. 4. 2009. g. Pristupljeno 20. 11. 2011. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Tomizam na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Томизам&oldid=27548441”