Narodna biblioteka Kruševac
Narodna biblioteka u Kruševcu je matična opštinska biblioteka, koja pod ovim nazivom postoji od 1956. godine. Preteča biblioteke je Čitalište, osnovano 8. februara 1857. godine. Iz sačuvane prepiske između „Visokoslavnog popečiteljstva“ i Načelništva okružja Kruševačkog vidi se da je akciju pokrenulo nekoliko viđenijih Kruševljana, i da je te godine upisano 50 čitalaca. Čitale su se novine i časopisi.[1]
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Čitalište[uredi | uredi izvor]
Grupa građana Kruševca novembra 1856. obratila se ministru prosvete sa molbom da se osnuje „prosvetno zavedenije pod imenom „Kasina“. Čitalište je osnovano 8. februara 1857. godine. Ne zna se koliko je dugo radilo Čitalište s obzirom da se januara 1869. godine ponovo osniva Čitaonica. „Izvešće“ iz godine 1875. navodi naslove časopisa koji su se mogli čitati: Zastava, Težak, Javor, Nova škola; na ruskom jeziku Ruski mir i češki Svetozar[2]. I ova čitaonica je prestala sa radom neke od narednih godina. Godine 1979. otvara se nova čitaonica pod nazivom Čitaonica kruševačka. Početkom 1881. godine osnova se Čitaonica koja ima 74 člana i čiji članovi ulažu na održanje Čitaonice po 8 dinara godišnje. Od novina tu su se mogle čitati Srpske novine, Videlo, Novi vek, Škola, Samouprava, Zastava, Srpski list, Glas Crnogorca, Blgarski glas, Tribina, a od književnih časopisa: Javor, Porta, Pobratimstvo, Srpska zora i Starmali.
Gimnazijska biblioteka[uredi | uredi izvor]
Gimnazija je u Kruševcu otvorena 1865. godine, a već sledeće ona osniva svoju biblioteku[3]. Na osnovu izveštaja iz 1868/69 saznajemo da je biblioteka imala 105 knjiga[4]. U međuvremenu spojene, 1871. godine školska i varoška biblioteka se odvajaju. Sledeći izveštaji iz 1888. godine, govore da je vlast naredila da se, zbog unapređenje nastave, pod upravu Gimnazije stavi Gradska čitaonica i đačka knjižnica, koja broji 700 knjiga. Početkom 20. veka postoje kao zasebne nastavnička i đačka knjižnica.
Knjižnica trgovačke omladine[uredi | uredi izvor]
Knjižnica trgovačke omladine, je osnovana 1911. godine. Pominje se i 1919. kao zatvorena, staleška, a 1929. godine, usled iskazanih potreba građanstva, prerasla je u knjižnicu otvorenog tipa. Između dva rata imala je oko 1.000 knjiga i bila je uređena po svim tada važećim bibliotečkim pravilima. Korišćenje knjiga se plaćalo.
Kruševačka građanska čitaonica i knjižnica[uredi | uredi izvor]
Za prve tri decenije 20. veka gotovo nikakvih podataka nema o postojanju gradske biblioteke. Štampa beleži da je krajem februara 1930. u hotelu „Takovo“ održan sastanak osnivačkog odbora Kruševačke građanske čitaonice i knjižnice. Knjižnica i čitaonica tokom 30–tih godina HH veka bila je smeštena u zgradi Načelstva. U prvo vreme radila je od 8-12 pre podne i od 4-8 po podne, a pred početak Drugog svetskog rata nedeljom. Tokom Drugog svetskog rata sav fond Kruševačke građanske čitaonice i knjižnice raznesen je ili uništen – osim onih knjiga koje su ostale kod čitalaca.[5]
Frontovska biblioteka[uredi | uredi izvor]
Po oslobođenju organizacija Narodnog fronta, za potrebe „radnih ljudi i građana“, početkom 1945. godine, osnovala je Frontovsku biblioteku. Narodni front je preuzeo knjižni fond Trgovačke omladine i organizovao akciju sakupljanja knjiga od građana. Najveći broj pozajmljenih knjiga je posle rata vraćen biblioteci. Bio je to njen početni fond, zajedno sa knjigama Knjižnice Državne trgovačke akademije. Taj fond je smešten u trgovačku radnju „Braće Rajković“. Bibliotekari su posao obavljali volonterski. Od godine 1946. pa nadalje osnovano je više desetina narodnih knjižnica u selima kruševačkog kraja.[6].
Gradska biblioteka i čitaonica[uredi | uredi izvor]
Odluku o osnivanju Gradske biblioteke i čitaonice, odnosno promeni naziva, Gradski narodni odbor Kruševca doneo je 1. oktobra 1947. godine. Fond biblioteke je brojao 8.964 knjiga, i imala je upisanih 1.427 čitaoca. Iste godine biblioteka je izmeštena u Dom kulture a 1953. u ulicu Kursulinu broj 1.
Danas[uredi | uredi izvor]
Današnji naziv biblioteka dobija 1956. godine, 1960. godine proglašena je za opštinsku matičnu biblioteku, a sledeće godine za sresku matičnu biblioteku, što je ostala do danas. U to vreme nije bila na jedinstvenoj lokaciji već je bila smeštena na više mesta u gradu. Od 1967. godine nalazi se na delu prvog sprata, a kasnije na celom spratu i međuspratu Doma sindikata na Trgu kosovskih junaka u centru grada. Biblioteka je danas savremena i uspešna u ostvarivanju programskih zadataka i delovanju u svojoj sredini. O čemu svedoči preko 40 priznanja, diploma, pohvalnica, plaketa i nagrada, koje je društvena zajednica, uža i šira, dodelila Narodnoj biblioteci Kruševac. Izdvajaju se: Orden zasluga za narod sa zlatnom zvezdom, od Predsedništva SFRJ, 1982. godine; nagrada Milorad Panić Surep, Zajednice matičnih biblioteka Srbije, 1974. godine. i Vukova nagrada, od Kulturno-prosvetne zajednice Srbije, 1981. godine.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Desanka Stamatović, Tragom čitališta u Srbiji u XIX veku (Beograd : Narodna biblioteka Srbije, 1984), 173.
- ^ Ljubica Petković, Narodna biblioteka Kruševac (Kruševac: Narodna biblioteka, 2002), 16.
- ^ Narodna biblioteka Kruđevac, 120 godina bibliotekarstva u opštini, 30 godina rada Narodne biblioteke Kruševac (Kruševac: Narodna biblioteka, 1977), 11
- ^ Branko Peruničić, Kruševac u jednom veku (Kruševac: Istorijski arhiv, 1971)
- ^ Buda Ilić, Istorija Kruševca: 1371-1941 (Kruševac: Istorijski arhiv, 1971), 270.
- ^ Slobodan Simonović, Narodna biblioteka Kruševac (Kruševac: Narodna biblioteka, 2002), 51-57