Pređi na sadržaj

Apiterapija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Apiterapija
Klasifikacija i spoljašnji resursi
SpecijalnostTradicionalna medicina
MKB-9-CM99.9
MeSHD000529

Apiterapija od (lat reči apis - pčela) je komplementarna naučna disciplina tradicionalne medicine, najvećim delom, nastala na viševekovnom iskustvu iz naroda. Ona u sebi objedinjuje preventivne i terapijske metode koje se zasnivaju na primeni pčelinjih proizvoda: cvetnog praha, matičnog mleča, meda, propolisa, pčelinjeg otrova (Apis mellifera) i voska u svrhu očuvanja i unapređenja čovekovog zdravlja.[1]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Primena pčelinjih proizvoda u preventivne i terapijske svrhe postoji od postanka čovek. O tome da je čovek oduvek koristio med kao hranu i lek, govore brojni crteži po zidovima pećinama i sačuvani pisani dokumenti. Sačuvani dokumenti drevnih civilizacija Egipta, Grčke i Rima upućuju da je čovek još tada cenio lekovita svojstva meda.[2]

Med je u grčkoj mitologiji bio sin atinskog kralja Egeja i čarobnice Medeje. Prema jednom predanju, kada je Medeja proterana iz Atine, otišla je sa sinom u Aziju, gde je on postao eponimni heroj Međana, koji je osvojio mnoge zemlje. Život je izgubio prilikom pohoda na Indiju. Prema drugom predanju, on je sam stigao u Kolhidu u vreme kada je Pers preoteo presto Ejetu. Znajući za proročanstvo da će Pers nastradati od potomaka svog brata, Med se lažno predstavio kao Hipot, sin korintskog kralja Kreonta. Ipak, nije uspeo da prevari Persa i on ga je bacio u tamnicu. Iz tamnice ga je spasila njegova majka, Medeja, koja se predstavila kao Artemidina sveštenica i dala mu oružje kojim je ipak ubio Persa.[3] Med je bio jedan od Hironovih učenika, a poginuo je kada je napao Indiju. Prema nekim izvorima njegov otac je možda bio Jason,[4] a kao njegovi roditelji se pominju i Dionis i nimfa Alfesibeja.[3] Neki autori su ga nazivali i Poliksen ili Medej. O njemu su pisali mnogi autori; Apolodor, Diodor, Hesiod i drugi.[4]

  • Hipokrat (460-377 god. p. n.e.) navodi med kao antibiotik, antiseptik, ekspektorans.
  • Aristotel (384-322. p. n. e.) pripisuje lekovita svojstva svim pčelinjim proizvodima
  • Galen (130-210) koristio je med kao lek.
  • Avicena je med koristio za lečenje rana. O lekovitim svojstvima meda on u svojim delima navodi „okrepljuje dušu, pomaže varenje, oštri um, obnavlja pamćenje“.

Istorija apiterapije u 19. i 20. veku otkriva brojne studije sprovedene u oblasti apiterapije, a posebno u oblasti primene pčelinjeg otrova. Tako je zahvaljujući naporima austrijskog lekara Filipa Terca, koji je rezultate svojih istraživanja objavio 1888. pod nazivom „Izveštaja o svojevrsnoj vezi između uboda pčela i reumatizma“, započela primena pčelinjeg otrova u lečenju reumatičkih bolesti.

Bodog Bek (1871–1942) mađar rodom iz Budimpešte, po dolasku u SAD sledi iskustva Terca i među prvima počeo je sa primenom apiterapije u Sjedinjenim Američkim Državama. On je dugi niz godina sa osobljem bolnice Svetog Marka u Njujorku primenjivao pčelinji otrov u lečenju reumatičkih bolesti, posle ličnog lošeg iskustva sa reumatskom groznicom. Dr Bek, kao i mnogi lekari pre i posle njega, pokušavao je da metoda lečenja pčelinjim otrovom postane priznata od strane medicinske struke, ali bez uspeha. Kao i dr Terc, koji se smatra „ocem“ terapije pčelinjim otrovom, tako ni Bek nije uspeo da stvori bilo kakavo interesovanje u medicinskoj praksi za prihvatanje primene pčelinjeg otrova u terapiji. Bek je takođe bio i veliki zagovornik upotrebe meda u lečenju, i u cilju popularizacije njegove primene napisao je knjigu „Med i vaše zdravlje“, koju je objavio 1938. godine.[5]

Velike zasluge za popularizaciju apiterapije u SAD ima i Čarlsa Mraz (1905-1999), pčelar iz Vermonta, koji je dobro poznavao Beka i sa njim sarađivao dugi niz godina. Godine 1928. nakon preseljenja u Vermont, Čarls je osnovao pčelinjak (koji je ubrzo u Novoj Engleskoj postao najveći pčelinjak), i firmu koja je uspešno poslovala više od 60 godina. Čarls, je neprekidno putovao u Južnu i Centralnu Ameriku, Evropu, Aziju i na Bliski istok, i kao konsultant promoviso pčelarske metode i tehnologije. Godine 1992. dobio je priznanje od strane američke pčelarske Federacije kao jedan od pet najuglednijih pčelara u SAD, u komercijalnom pčelarstvu. Čarls je bio kolumnista i pisac koji je pisanjem o medu i njegovim proizvodima dao značajan doprinos negovanju tradicija u oblasti pčelarstva. Neki od članova odbora američkog društva za apiterapiju, kao i brojni drugi članovi ovog društva, su obučeni ili se obučavaju inspirisani osnovnim teoretskim i praktičnim postavkama Čarlsa Mraza.[5]

Apiterapija ubodom pčela[uredi | uredi izvor]

Pčelinji ubod kože pacijenta tokom apiterapije.

Apiterapija upotrebom uboda pčela primenjuje se za lečenje specifičnih hroničnih inflamatornih poremećaja uključujući:[1]

  • reumatizam
  • neurološke poremećaje,
  • vaskularne poremećaje,
  • gastrointestinalne poremećaje
  • alergijske poremećaje (ovaj modalitet se ne sme mešati sa specifičnom imunoterapijom otrovom - himenopterapijom za desenzibilizaciju pacijenata koji su doživeli anafilaksiju od uboda ovih insekata).[6][7]

Ova terapija je nastala iz anegdotskih izveštaja o ubodima pčela kojima su lečeni bronhitis i artritis. Režim lečenja se sastojao od uboda pčela i unosa pčelinjen otrova (Apis mellifera) živih pčela jednom dnevno ili tri puta nedeljno primenjenih na kičmu, verovatno u korelaciji sa zahvaćenim zglobom ili duž akupunkturnih „okidačkih“ tačaka. Zatim se na ovim tačkama vrši pritisak palcem do tačke bola. Posle prvih nedelja lečenja, neki pacijenti su doživeli pogoršanje svoje bolesti u takozvanoj reaktivnoj fazi, koja se smatra suštinskom i odražava aktivaciju imunog sistema. Kada se postigne specifičan (neidentifikovan) nivo rezistencije, terapija se obično prekida. Lečenje je bilo individualizovano u skladu sa kliničkim odgovorom i prekinuto ako je nastupila anafilaksa.[6]

Tridesetih godina 20. veka, komercijalni oblici pčelinjeg otrova u obliku injekcije (Apiven, Venapis, Liovac , Iminin, Apikosan) postali su dostupni, sa 0,1 mg čistog suvog pčelinjeg otrova, što je jednako jednom ubodu pčele.[7]

Sastav otrova pčele (Apis mellifera)[8]
Vrsta jedinjenja Jedinjenje Količine otrova u % Količina perisekata (nmol)
Mali molekuli Histamin 0,66–1,6 5–10
Dopamin 0,13–1,0 2.7–5.5
Noradrenalin 0,1–0,7 0,9–4,5
Peptid Mellitin 40–50 10–12
Melitin-F 0.01 0,0003
Apamin 3 0,75
Peptid 401 2 0.6
Secapin 0.5 0.13
Tertiapin 0.1 0.03
Prokamin A, B 1.4 2.0
Enzimi Fosfolipaza A2 10–12 0.23
Hijaluronidaza 1–2 0.03
Kisela fosfomonoesteraza 1.0 —
α-d-glukozidaza 0.6 —
Lizofosfolipaza 1.0 0.03

Aktivna istraživanja u Sjedinjenim Američkim Državama i drugim zemljama prestala su početkom 1950-ih sa pojavom efikasnih antibiotika i kortikosteroida.

S početka 21. veka kada je došlo do oživljavanja studija o korisnim efektima uboda pčela ovaj učinak pripisan je frakcija rastvorljivoj u vodi, i njenoj interakciji sa metaloproteinazama i melitinom (melitininom) , koji inhibira ciklooksigenazu (COKS-2) i proizvodnju superoksida od strane neutrofila, oba glavna igrača u održavanju i pojačavanju zapaljenja u zglobovima tokom reumatoidnog artritisa. Ovaj antiinflamatornim agens za koji se zna da je 100 puta jači od kortizona pokazo se efikan u suzbijanju proizvodnje citokina.[1]

U kliničkoj praksi, tokom primene ove metoda javljali su se neželjeni efekti kao što je anafilaksa (kao jedan od glavnih problema) i rizik od razvoja drugih komplikacija (kao što je hepatotoksičnost).[7] Prema tome kako je utvrđeno da melitin pokazuje hemolitičke i citotoksične aktivnosti protiv ćelija sisara, treba ga modifikovati pre nego što se može bezbedno razviti u lek.

Stavovi i smernice za korišćenje pčelinjih proizvoda u lečenju[uredi | uredi izvor]

U popularnoj literaturi i sličnim priručnicima: često su opisivani korisni efekti meda i drugi proizvodi pčela, uz navođenje naučno nepotvrđenih činjenica ili bez navođenja autora koji su sproveli istraživanja i utvrdili čudotvorne efekte pčelinjih proizvoda na zdravlje ljudi, ili su davani saveti o načinu korišćenja meda i drugih proizvoda pčela, doze i recepti bez ikakve naučne potvdre, odnosno pretkliničkih i kliničkih ispitivanja.

Kako apiterapija u sebi sadrži primenu mnogih dijetetskih proizvoda ili suplemenata na bazi meda i drugih proizvoda pčela, stvorenih izvan farmaceutske industrije, a koji se preporučuju ili primenjuju od strane osoba nemedicinske struke, bez jasnih naučnih dokaza, nazivi dodatni ili alternativni način lečenja, pseudonauka su izrazi koje dosta često koristi egzaktna medicine pri opisivanju ove metode u praksi. Zato se veoma čestu u profesionalnoj literaturi, naročito medicinskoj, pčelinji proizvodi gotovo univerzalno odbacuju kao nekorisni, a njihova primena u lečenju naziva „nadrilekarstvom“.[9]

Neki od glavnih razloga za opšte ignorisanje i polarizaciju stavova među stručljacima raznih profesija, o bilo kakvom biološki korisnom potencijalu pčelinjih proizvoda, od strane egzaktne medicinske u mnogim zapadnim zemljama bili su:[10]

  • nedostatak dobro osmišljenih testova za određivanje efikasnosti pčelinjih proizvoda,
  • nedostatak jenobraznosti većine pčelinjih proizvoda,
  • teškoće u upotrebi ili propisivanju pčelinjih proizvoda,
  • opšta odbojnost prema nekoj supstanci koja nije fabrički proizvedena od dobro poznatih supstanci,
  • teškoće farmaceutskih kompanija da patentiraju i osiguraju profitabilnost pčelinjih proizvoda
  • česte dezinformacije i bezobzirna propaganda u popularnoj štampi i literature u kojoj se prenaglašeno i neumereno piše o učincima pčelinjih proizvoda.

Neki od proizvoda u apiterapiji gotovo nikada ne prouzrokuju „štetu“, i mogu imati pozitivne učinke u ublažavanju simptoma, dotle drugi mogu da budu „opasni“. Ako se u apiterapiji koriste pažljivo odabrani i provereni proizvodi pčela (npr. u lečenju raka ili nekih drugih stanja) isti mogu imati pozitivan uticaj na ublažavanje pojedinih simptoma i sam tok bolesti.[11][12][13]

Kod osoba, koje poseduju ekstremne alergijske reakcije na pčelinji ubod, ili druge proizvode pčela, u najtežim slučajevima posledice mogu da budu kobne-fatalne. Napad astma i moguća smrt može nastati nakon upotrebe matičnog mleča. Osobe sa oslabljenim imunskim sistemom trebalo bi da budu oprezne kod konzumiranjem meda, jer on u sebi može sadržati bakterije ili gljivice, koje kod ovih osoba mogu izazvati infekciju.[14]

Takođe mogući efekti pčelinjeg otrova u trudnoći nisu dobro proučeni. Žene koje su trudne ili dojilje, obavezno treba da se konsultuju sa svojim lekarem pre nego počnu sa primenom apiterapije.[14]

Kod lečenja pojedinih bolesti oslanjanje isključivo na ovu vrstu tretmana treba izbegavati, jer odlaganje primene metoda konvencionalne medicinske nege može ostaviti ozbiljne i trajne posledice po zdravlje. Zato apiterpiju treba uvek koristi uz prethodnu konsultaciju sa lekarem, i u principu uvek zajedno sa metodama konvencionalne medicine.[14]

Zato da bi apiterapiji imala svoje pravo mesto u lečenju, i bila prihvaćena od strane medicinske nauke treba prevazići brojne poteškoće i ispuniti brojne uslove od kojih su najznačajniji:

  • permanenntno sprovoditi, na naučnoj osnovi zasnovana, istraživanja u cilju pribavljanja doka o korisnim efekatima pčelinjih proizvoda i mogućnostima njihove primene u farmaceutskoj industriji i medicini,
  • školovanje zdravstvenih radnika u oblasti apiterapije,
  • edukacija pčelara o njihovoj odgovornosti u proizvodnji i stavljanju u promet pčelinjih proizvoda,
  • edukacija stanovništva - korisnika pčelinjih proizvoda o značaju i načinu primene pčelinjih proizvoda.

Galerija[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v „Handbook of Biologically Active Peptides | ScienceDirect”. www.sciencedirect.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-03-22. 
  2. ^ Mr Pantelija Pantelić, „Azbuka pčelarstva“, Beograd 2001.
  3. ^ a b Cermanović-Kuzmanović, A. & Srejović, D. 1992. Leksikon religija i mitova. Savremena administracija. Beograd.
  4. ^ a b Carlos Parada, 1997. Genealogical Guide to Greek Mythology Greek Mythology Link: Dictionary; Mecionice to Mineus
  5. ^ a b (jezik: engleski)Charles Mraz An Introduction To Bee Venom Therapy June 5, 1981 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. jul 2012)
  6. ^ a b Beeton, Christine (2013-01-01), Kastin, Abba J., ur., Chapter 64 - Targets and Therapeutic Properties (na jeziku: engleski), Academic Press, str. 473—482, ISBN 978-0-12-385095-9, Pristupljeno 2022-03-22 
  7. ^ a b v Bielory, Leonard; Terr, Abba I. (2014-01-01), Adkinson, N. Franklin; Bochner, Bruce S., ur., 101 - Unconventional Theories and Unproven Methods in Allergy (na jeziku: engleski), W.B. Saunders, str. 1616—1635, ISBN 978-0-323-08593-9, Pristupljeno 2022-03-22 
  8. ^ E. DavidMorganIan D.Wilson, 8.05 - Insect Hormones and Insect Chemical Ecology, Comprehensive Natural Products Chemistry Volume 8, 1999, Pages 263-375
  9. ^ Cassileth B. The Alternative Medicine Handbook. New York, NY: W. W. Norton & Co; 1998.
  10. ^ Valentina, Si-TEAM. „Apitherapy in Slovenia - The great healing power of the little bee”. www.worldbeeday.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-03-22. 
  11. ^ Chen CN, Wu CL, Lin JK. Propolin C from propolis induces apoptosis through activating caspases, Bid and cytochrome c release in human melanoma cells. Biochem Pharmacol. 2004 Jan 1;67(1):53-66.
  12. ^ Chen CN. Wu CL. Lin JK. Apoptosis of human melanoma cells induced by the novel compounds propolin A and propolin B from Taiwenese propolis. Cancer Letters. 245(1-2):218-31, 2007.
  13. ^ Li H, Kapur A, Yang JX, Srivastava S, McLeod DG, Paredes-Guzman JF, Daugsch A, Park YK, Rhim JS. Antiproliferation of human prostate cancer cells by ethanolic extracts of Brazilian propolis and its botanical origin. Int J Oncol. 2007;31:601-606.
  14. ^ a b v (jezik: engleski)The American Cancer Society Complete Guide to Complementary and Alternative Cancer Therapies, 2nd Edition. 2009. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. septembar 2012)

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Tradicionalna komplementrana i alternativna medicina
Popularna medicina Samolečenje • Lečenje domaćim lekovima • Narodna medicina
Tradicionalna medicina Ajurveda • Akupunktura • Akupresura • Duhovna energetska medicina • Joga • Tradicionalna kineska medicina • Orijentalna medicina • Kvantna medicina • Makrobiotika • Moksibustija • Primenjena kineziologija • Refleksologija • Segmentna terapija • Suđok • Tradicionalna domaća medicina • Tuina • Šiacu
Metode tradicionalne, komplementarne i alternativne medicine Apiterapija • Aromaterapija • Bioenergoterapija • Detekcija štetnih zračenja • Energetska terapija • Osteopatija • Hiropraktika • Homeopatija • Haloterapija • Herbalistika • Lečenje zvukom • Lečenje verom • Magnetoterapija Naturopatija • Kvantna medicina • Kristaloterapija • Lečenje svetlom • Fitoterapija • Porodični raspored • Reiki • Rolfing • Tai či čuan • Ći gong • Su Đok • Speleoterapija • Urinoterapija • Kiselo-alkalna dijeta • Hidroterapija debelog creva


Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Апитерапија&oldid=27820112”