Belobreška
Belobreška Belobreșca | |
|---|---|
| Administrativni podaci | |
| Država |  Rumunija |
| Okrug | Karaš-Severin |
| Opština | Požežena |
| Stanovništvo | |
| — (2011) | 567 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 47′ 16″ S; 21° 30′ 49″ I / 44.787778° S; 21.513611° I |
| Vremenska zona | UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST) |
| Aps. visina | 97 m |
  Belobreška Belobreška na karti Rumunije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 327301 |
| Pozivni broj | 0255 |
| Registarska oznaka | CS |
Belobreška (rum. Belobreşca) je naselje u opštini Požežena, koja pripada okrugu Karaš-Severin u Rumuniji. Naselje je značajno po prisutnoj srpskoj nacionalnoj manjini u Rumuniji.
Položaj naselja[uredi | uredi izvor]
Selo Belobreška se nalazi uz Dunav, u rumunskom delu Đerdapa (kod mesnih Srba poznat kao Banatska klisura). Iznad naselja izdižu se Banatske planine.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Po "Rumunskoj enciklopediji" mesto se prvi put pominje nakon oslobođenja Banata od Turaka. Tu je 1717. godine zapisano 22 doma. Ubrzo je izvršena kolonizacija Nemaca, koji su se 1738. godine tokom rata odselili. Na njihovo mesto su došli preko Dunava izbegli Srbi, koji su velika većina do naših dana. Carski revizor Erler 1774. godine pogrešno konstatuje da je Belobreška militarsko naselje pretežno naseljeno Vlasima, nalazi se u Rakaždijskom okrugu, Novopalanačkog distrikta.[1]
Pretplatnici jedne srpske knjige bili su 1840. godine u Belobreški, paroh pop Toma Bogdanović i učitelj Gavril Filipović.[2]
Godine 1905. Belobreška je mala opština u Novomoldavskom srezu. Tu živi 1.029 stanovnika u 162 doma, i svi su srpski. Od javnih zdanja pominju se srpska pravoslavna crkva i komunalna škola. U mestu funkcionišu pošta i brzojav. Parohijske filijale su Divić i Suška. Divić je mala opština, ima 741 stanovnika u 105 kuća. Sve su Srbi i posed je sav njihov. Suška je takođe mala opština, sa 585 stanovnika u 143 doma. Ali ovde ne žive samo Srbi; njih ima 285 sa 71 kućom. Njena opština daje parohijsku sesiju od 34 kj. zemlje za izdržavanje paroha.[3]
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Po poslednjem popisu iz 2002. godine selo Belobreška imalo je 656 stanovnika.[4] Poslednjih decenija broj stanovnika opada. Selo je od davnina bilo bilo pretežno srpsko, što je sačuvano do danas. Nacionalni sastav na pojedinim popisima bio je sledeći:
| Godina popisa | 1910. god. | 1992. god. | 2002. god. |
| Ukupno st. | 1.047 | 712 | 656 |
| Srbi | 990 (94,6%) | 622 (87,4%) | 565 (86,1%) |
| Rumuni | 7 (55,7%) | 83 (11,7%) | 86 (13,1%) |
| ostali | 30 (2,9%) | 7 (1,0%) | 5 (0,8%) |
Religija[uredi | uredi izvor]
Pravoslavno parohijsko zvanje je osnovano 1770. godine, a crkvene matične knjige se vode od 1778. godine. To naselje ima 1846. godine 459 pravoslavnih stanovnika. U mestu je pravoslavna Vaznesenska crkva, pri kojoj služe parosi Toma Bogdanović i Toma Lazić. Narodnu školu 1846. godine pohađa 50 učenika, kojima predaje učitelj Nikola Lazić. Mesnoj školi pripadale su i dve škole - filijale, iz mesta Divič (sa 400 duša) i Suška (sa 459 duša). U Diviču je bilo 35 đaka sa učiteljem, đakonom Konstantinom Kojićem. A u Suški ima 40 učenika a učitelj im je bio Jovan Vujić.[5] Po podacima Mitropolije karlovačke 1865. godine Belobreška ima 1200 pravoslavnih stanovnika Srba, sa jednom parohijom pete platežne klase.[6]
Prvi opis pravoslavne crkve potiče iz 1757. godine. Radilo se o hramu od pletera posvećenom prazniku Vaznesenja Gospodnjeg ili Spasovdanu, koji je podignut 1749. godine. Gradnja novog prostranog hrama od kamena okončana je 1797. godine. Bila je to najveća građevina u Dunavskoj klisuri tada. Veliki radovi u unutrašnjosti hrama 1937. godine, rezultirali su uklanjanjem starog zidanog templa. Novu drvenu ikonostasnu pregradu rezao je Josif Bosiok, a oslikao ikone na njemu 1958. godine meštanin Franc Vajnhepl.[7] Iz starog hrama sačuvane su pojedinačne ikone starih zografa. U novije vreme zidni živopis je uradio Radenko Jakšić iz Šapca.[8] U Belobreški je 1905. godine srpska crkvena opština sa redovnom skupštinom pod predsedništvom Andreje Despotovića. Parohija je pete platežne klase, bez parohijskog doma, a parohijska sesija iznosi 27 kj. zemlje. Paroh je pop Aleksandar Tošković, rodom iz Vračevgaja, a u mestu služi već 33 godine.[9]
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Belobreška škola je od 1879. godine komunalna. Ima jedno školsko zdanje građeno 1848. godine. Početkom 20. veka predsednik Školskog odbora je Kosta Pavlović, a staratelji Živa Stojković i Jovan Piri. Učiteljica 1905. godine je Ilona Divid rodom iz mesta. Služi u rodnom selu od 1900. godine, stalno je nameštena sa dekretom. Redovnu nastavu pohađa 110 đaka, a u poftornu školu ide 53 učenika starijeg uzrasta.[9]
U Novom Sadu su 1825. godine tamošnji gimnazisti četvrtog razreda izvodili kao družina, pozorišne predstave. To je pokrenuo Nićifor Atanacković, za vreme letnjih ferija, a među mladim glumcima nalazio se Jovan Krestić iz Belobreške.[10] Pretplatnik srpske knjige iz Belobreške bio je 1844. godine pop Toma Bogdanović, za sina učenika preparanta. Pop Toma je to bio i 1830. godine.[11]
U Belobreški je 1934—1935. godine bila aktivna Narodna knjižnica i čitaonica. Održavala je ova kontakte sa srpskim institucijama u Kraljevini Jugoslaviji, i tražila od njih pomoć u srpskoj literaturi. U mestu je 10. avgusta 1944. godine pod nerazjašnjenim okolonostima ubijen istaknuti stanovnik pravnik Žarko Despotović. U centru mesta, mu je uz druge žrtve rata, podignut spomenik.
Nastojanjem Saveza Srba u Rumuniji, u Belobreški je otvoren "Srpski kulturni centar" - za usmeravanje književnih i uopšte kulturnih nastojanja Srba u Banatskoj klisuri, na svom maternjem jeziku.
Poznate ličnosti[uredi | uredi izvor]
- Slavomir Gvozdenović, rumunski i srpski književnik i političar
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Belobreški
- Opština Požežena
- Klisursko-poljadijski Srbi
- Srbi u Rumuniji
- Banatska klisura
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003. godine
- ^ Dimitrije Mihailović: "Venac iskrene ljubavi Svetomira i Zorice", Novi Sad 1840.
- ^ Mata Kosovac: Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ „Recensământul Populaţiei şi al Locuinţelor”. Arhivirano iz originala 2012-09-18. g. Pristupljeno 2011-12-08.
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ "Srpski letopis", Pešta 1866. godine
- ^ Miloš Popović: "Versko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001. godine
- ^ Stevan Bugarski, Ljubomir Stepanov: "Istorijski i kulturni spomenici Srba u rumunskom Banatu", Temišvar 2008. godine
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ "Pozorišno uređenje", Novi Sad 1874. godine
- ^ Atanasije Nikolić: "Ljuba Milanova; jedna romantičarska povjest", Budim 1830. godine
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Primăria Pojejena Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. mart 2019) (jezik: rumunski)
- Etnička slika naselja habzburškog dela Rumunije 1880-2002. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. oktobar 2022) (jezik: mađarski)
