Vizantijski vojni priručnici
| Vizantijska vojska | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Rani period (395-610) | ||||||||
|
||||||||
| Srednji period (610-1081) | ||||||||
|
||||||||
| Kasni period (1081-1453) | ||||||||
|
||||||||
Vizantijska vojna literatura doživela je najveći procvat u 6. veku, u delima Orbikija, Prokopija i Mavrikijevom Strategikonu. Posle trovekovnog prekida, zablistala je još jednom u delu Taktika, Lava Mudrog. Dela kasnijih pisaca bile su većinom kompilacije starijih autora.
Vizantijska taktika[uredi | uredi izvor]
Postepeno propadanje klasične rimske vojske, čije su čvrste pešadijske formacije u borbi bliskim oružjem mogle odoleti konjanicima, postalo je očigledno posle bitke kod Hadrijanopolja (378), gde je elitna rimska pešadija na čelu sa carem Valensom uništena od varvarske konjice pri napadu na gotski utvrđeni logor. Posle toga, na bojištu preovladava konjica i bacačko oružje. To se ogleda i u vizantijskoj vojnoj literaturi 6. veka, u čijim se delima zapaža tešnja veza sa praksom nego u prethodnom periodu.[1]
U Orbikijevom delu o ratnoj veštini (grč. Σπιτήδενμα), posvećenom caru Anastasiju I (491-518), govori se o kvadratnim borbenim porecima pešadije, zaštićenim sa svih strana pobodenim kopljima radi zaštite od konjice. U Istoriji ratova (lat. De bellis), delu od 8 knjiga, istoričar Prokopije (umro 565) dao je pregled ratova Vizantije protiv Persijanaca, Vandala i Gota, sa kritičkim razmatranjima o efikasnosti strelaca-konjanika, mestu i uptrebi rezerve u bici, borbenom rasporedu konjice. Nauka o ratu Vizantijskog Anonima raspravlja o ratu kao društvenoj funkciji, o nauci o ratu kao delu nauke o državi, dok je ratna veština deo veštine vođenja državne politike.[1]
Strategikon, delo koje se pripisuje vizantijskom caru Mavrikiju (582-602), najbolje je svedočanstvo vizantijskog vojnog uređenja krajem 6. veka, naročito o borbenim postupcima. Delo je, ujedno, najbogatiji izvor o životu Slovena na levoj obali Dunava krajem 6. i početkom 7. veka. U rukopisima Marka Grka, daju se uputstva za izradu grčke vatre i za barut. U Vizantiji nastaje, zatim, trovekovni prekid.[1]
Taktika[a] Lava VI Mudrog (886-912), najznačajnije vojno delo čitavog milenijuma, rekapitulacija je antičkih pisaca, s osvrtom i na ratnu veštinu tog vremena. U njoj se ogleda defanzivna politika i strategija tadašnje Vizantije. U 19. glavi nalaze se načela pomorske taktike, uputstva za vođenje pomorske bitke i primenu grčke vatre. Vojno-teorijska dela, Strategikon i Knjiga o Ceremonijama Konstantina VII Porfirogenita (913-959), jesu uglavnom, rađena na osnovu radova Mavrikija i Lava VI, dok su u Poliorketici[b] od Herona data neka pravila o utvrđivanju i tvrđavskoj vojni starijih grčkih pisaca. U Pravilu o graničnom ratu Nićifor II Foka (963-969) iznosi taktičke postupke u odbrambenim ratovima Vizantije protiv susednih naroda. Za njegove vladavine izrađen je i Vojni leksikon. Značajno je i delo Aleksijada od Ane Komnine, oko 1100, u kojem je prikazana taktika vizantijskih pomorskih snaga, upotreba grčke vatre, a naročito taktika u bici kod Drača 1081.[1]