Vladimir Perić Valter

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
vladimir perić valter
Vladimir Perić Valter
Lični podaci
Datum rođenja(1919-12-28)28. decembar 1919.
Mesto rođenjaPrijepolje, Kraljevstvo SHS
Datum smrti6. april 1945.(1945-04-06) (25 god.)
Mesto smrtiSarajevo, DF Jugoslavija
Profesijačinovnik
Delovanje
Član KPJ odoktobra 1940.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba
U toku NOBsekretar Mesnog komiteta KPJ za Sarajevo
Heroj
Narodni heroj od22. jula 1949.

Vladimir Perić Valter (Prijepolje, 28. decembar 1919 — Sarajevo, 6. april 1945) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.

Kao učenik Trgovačke akademije u Beogradu priključio se omladinskom revolucionarnom pokretu. Nakon mature upisao je Ekonomsko-komercijalnu visoku školu, istovremeno radeći u Hipotekarnoj banci, gde je postao aktivan u sindikatu bankarskih službenika. Oktobra 1940. primljen je u članstvo KP Jugoslavije. Zbog aktivnog učešća u radu sindikata, januara 1941. premešten je u Sarajevo.

Nakon okupacije Jugoslavije, jula 1941. postao je član Mesnog komiteta KPJ u Sarajevu, radeći na organizaciji prikupljanja pomoći za Narodnooslobodilački pokret (NOP). Marta 1942. je prešao na oslobođenu teritoriju istočne Bosne, gde je delovao najpre u Prvom, a potom Trećem istočnobosanskom udarnom bataljonu. Avgusta 1942. postao je zamenik političkog komesara bataljona u Šestoj istočnobosanskoj brigadi, sa kojom je učestvovao u borbama u istočnoj Bosni i Sremu.

Od novembra 1942. do jula 1943. delovao je kao partijski instruktor u Tuzli, gde je radio na organizovanju i sređivanju organizacija KPJ i SKOJ, kao i organizovanju partizanskog pokreta u rudarskom basenu. Nakon kratkog boravka na oslobođenoj teritoriji istočne Bosne, Pokrajinski komitet KPJ za BiH ga je septembra 1943. uputio u Sarajevo, gde je preuzeo dužnost sekretara Mesnog komiteta KPJ. Kao iskusan ilegalac, ali i dobar poznavalac terena uspeo je da oživi ilegalni partizanski pokret i organizovanjem raznih akcija pruži značajnu pomoć partizanskim jedinicama, koje su delovale u okolini Sarajeva.

Uspešno je u gradu organizovao mrežu partizanske obaveštajne službe, koja je radila do oslobođenja grada. Ustaška policija je u nekoliko navrata pokušavala da otkrije i uništi ilegalne punktove i sarajevsku ilegalnu organizaciju, ali joj to nije polazilo za rukom. Kao jedan od najistaknutijih i najhrabrijih partizanskih obaveštajaca, koji je svojom inteligencijom i pronicljivošću uspevao da nadmudri neprijatelja, Valter je još za života postao legendarna ličnost. Nekoliko puta je napuštao Sarajevo i odlazio na oslobođenu teritoriju i u Vrhovni štab NOV i POJ, gde je primao specijalne zadatke. Poginuo je u završnim borbama za oslobođenje Sarajeva, kada je s grupom boraca čuvao električnu centralu, koju su ustaše nameravale da unište prilikom povlačenja. Za narodnog heroja proglašen je 22. jula 1949. godine.

Inspirisan njegovim doživljajima, reditelj Hajrudin Krvavac je 1972. snimio film Valter brani Sarajevo, sa Velimirom Batom Živojinovićem u glavnoj ulozi. Ovaj partizanski film doživeo je veliku slavu, a posebno je popularan u Kini, gde ga je videlo više miliona gledalaca.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 28. decembra 1919. u Prijepolju.[1] Bio je najstarije dete u porodici gostioničara Miloša Perića i Labuđe, rođene Bogdanović, koji su pored njega imali sina Spasoja i dve ćerke — Nadu i Milicu. Godine 1928. umro mu je otac, a ni majka mu nije bila dobrog zdravlja, pa je 1939. i ona umrla. U rodnom gradu, Vladimir je završio osnovnu školu i nižu gimnaziju, a dalje školovanje je nastavio na Trgovačkoj akademiji u Novom Sadu, a potom u Državnoj trgovačkoj akademiji[a] u Beogradu, koju je završio 1938. godine. Zbog lošeg materijalnog stanja, bio je prisiljen da se sam izdržava i školuje, a po završetku škole, septembra 1938. zaposlio se kao službenik u Državnoj hipotekarnoj banci u Beogradu. Uporedo sa zaposlenjem započeo je studije na Ekonomsko-komercijalnoj visokoj školi (preteča današnjeg Ekonomskog fakulteta) u Beogradu. Studije nije završio, zbog početka rata aprila 1941. godine.[3][4]

Kao učenik Trgovačke akademije u Beogradu, pristupio je omladinskom revolucionarnom pokretu i bio jedan od najaktivnijih učenika. Učestvovao je u radu đačkih društava i organizacija, a bio je i predsednik đačke literarne družine „Napredak”. Nakon zaposlenja uključio se u rad sindikalne organizacije Saveza bankarskih, osiguravajućih, trgovačkih i industrijskih činovnika (SBOTIČ), a na Višoj školi je delovao u studentskim organizacijama, koje su bile pod idejno-političkim uticajem ilegalnog Saveza komunističke omladine (SKOJ). Kao veoma aktivan, oktobra 1940. je primljen u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). U KPJ ga je primio Ljupčo Arsov, sekretar prve partijske ćelije u Državnoj hipotekarnoj banci, koja je formirana septembra iste godine. Zbog aktivnog učešća u akciji za povećanje plata bankarskih službenika, koju je tokom 1939. i 1940. vodio SBOTIČ, Vlado je početkom januara 1941, na zahtev Centralne direkcije Državne hipotekarne banke, po hitnom postupku premešten iz Beograda u Sarajevo.[5]

Tokom službovanja u Državnoj hipotekarnoj banci u Beogradu, radio je kao honorarni nastavnik pri Stručnoj produžnoj školi na Savincu. Dodatni rad mu je omogućavao da materijalno pomaže brata i sestre, ali i da se oduži majčinoj rodbini koja ga je materijalno pomogla tokom školovanja, nakon smrti oca. Pored delovanja u sindikalnim i studentskim organizacijama, politički je delovao i u Prijepolju, gde je dolazio za vreme školskih raspusta i kasnije godišnjeg odmora. Poznavao je društvene i ekonomske prilike u gradu, pa mu nije bilo teško da bude u toku zbivanja, ali je najviše delovao u radu omladinskih organizacija, sportskih i kulturno-prosvetnih društava. Svojim delovanjem, dao je veliki doprinos razvoju revolucionarnog omladinskog pokreta, a bio je inicijator formiranja čitalačke grupe pri Kulturno-prosvetnom društvu „Gajret”. Na sastancima ove čitalačke grupe često su se razmenjivale razne zabranjene knjige i brošure, marksističke i revolucionarne tematike.[5][6]

Dolazak u Sarajevo i početak rata[uredi | uredi izvor]

Zgrada Centralne banke BiH u Sarajevu, u kojoj se nalazila filijala Hipotekarne banke

Odmah po dolasku u Sarajevo, početkom januara 1941, Perić se povezao sa sarajevskom partijskom organizacijom i bio uključen u partijsku ćeliju, u kojoj su uglavnom delovali bankarski službenici. Kao veoma sposoban partijski radnik, ubrzo mu je povereno rukovođenje partijskim aktivom bankarskih službenika. U Sarajevu su ga zatekli martovski događaji, Aprilski rat, kao i okupacija zemlje i proglašenje ustaške Nezavisne Države Hrvatske (NDH). Usled novonastale situacije, krajem juna 1941. prestao je da radi u Filijali hipotekarne banke u Sarajevu, jer je bio stavljen na raspolaganje Centralnoj direkciji u Beogradu. Kako se već uključio u partijski rad na pripremama ustanka, nije se vratio u Beograd, već je ostao u Sarajevu. Zbog pojačanog terora okupatora i ustaša, mnogi sarajevski komunisti bili su primorani da napuste grad, kako ne bi bili uhapšeni od policije ili pripadnika fašističkih organizacija, pa su njihova mesta u partijskoj organizaciji preuzimali manje poznati članovi partije. Do kraja jula 1941. Vlado je bio sekretar partijske ćelije KPJ u Skenderiji, nakon čega je postao član Mesnog komiteta KPJ za Sarajevo. Istovremeno je postao i član Gradskog odbora Narodne pomoći, a već u oktobru 1941. je rukovodio radom ovog odbora.[6]

Kao rukovodilac Narodne pomoći uspešno je organizovao sakupljanje pomoći u novcu, namirnicama, odeći i obući, oružju, municiji, vojnoj opremi i dr, koja je slata partizanskim odredima na slobodnoj teritoriji, kao i deljena porodicama čiji su članovi otišli u oružanu borbu, bili ubijeni ili odvedeni u koncentracione logore. Shvatajući veliki značaj prikupljanja pomoći, vešto je uspevao da organizuje skladišta, ali i da osmisli načine prenošenja kroz grad i prebacivanja na slobodnu teritoriju. Kako bi se izbegli pretresi stanova i hapšenja, svi članovi uključeni u rad na skupljanju pomoći morali su raditi sa velikom opreznošću i odgovornošću, zbog čega su birani samo provereni aktivisti. Pored rada u Narodnoj pomoći, Vlado je kao član Mesnog komiteta, imao i druge zadatke — organizovao je prihvatanje pojedinih partijskih rukovodilaca, koji su preko Sarajeva putovali u druge delove zemlje. U toku jeseni i zime 1941, ilegalnim kanalima su kroz Sarajevo prolazili najistaknutiji rukovodioci Narodnooslobodilačke borbe — Edvard Kardelj, Ivo Lola Ribar, Rade Končar i dr. Obilazio je partijske ćelije po Sarajevu i pomagao im u radu, prihvatao i upućivao kurire, koji su dolazili ili odlazili u partizanske odrede i dr. U toku ilegalnog rada, od leta 1941. do proleća 1942, koristio je nadimke „Petruškin”, „Ivica” i „Popaj”.[7][8]

U partizanima u istočnoj Bosni[uredi | uredi izvor]

Odlukom Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu, Vlado Perić je marta 1942. napustio Sarajevo i prešao na oslobođenu teritoriju istočne Bosne. Bilo je predviđeno da bude raspoređen u Okružni komitet KPJ za Zenicu, ali se polovinom meseca našao u Štabu Prvog istočnobosanskog udarnog bataljona.[b] Početkom aprila 1942. ovaj bataljon je došao na teren Ozrenskog partizanskog odreda, gde je među ustanicima, kao i u drugim delovima istočne Bosne, došlo do sukoba između četnika i partizana. Četnici su 18. aprila napali bataljon, koji je bio primoran da se zajedno sa manjim brojem boraca dotadašnjeg Ozrenskog odreda, povuče u zenički kraj. Ovde je Vlado 24. aprila 1942. primio dužnost partijskog rukovodioca (zamenik političkog komesara) Trećeg udarnog bataljona,[v] koji je kasnije ušao u sastav Grupe udarnih bataljona, od kojih je avgusta 1942. formirana Šesta istočnobosanska udarna brigada.[7][11]

Pištolj marke „Valter P38” od koga se Vlado nikada nije odvajao i po kome je dobio nadimak Valter

Borci Trećeg bataljona su krajem aprila, u blizini sela Nemila, kod Zenice, uništili dve železničke kompozicije, ali ih je u daljim akcijama protiv okupatora omela serija četničkih pučeva u gotovo svim partizanskim odredima u istočnoj Bosni, u kojima su stradali mnogi istaknuti članovi KPJ i njihovi simpatizeri. Uoči Đurđevdana 1942. talas četničkih pučeva zahvatio je i zenički kraj. Tri od četiri čete Trećeg bataljona prešle su na stranu četnika i u noći 6/7. maja u selu Bijela Voda, kod Sokoca, izvršile napad na Štab bataljona i četvrtu četu. U teškoj borbi, četnici su uspeli da ubiju dvadesetak partizana, dok su ostale razoružali, a potom pustili u strahu od partizanskih snaga, koje su sa Romanije došle u zenički kraj. Opkoljen u Štabu bataljona, Vlado je pucajući iz mašinke uspeo da se probije iz obruča, ali je potom upao u zasedu u kojoj je bio teško ranjen i zarobljen. Zatvoren je zajedno sa ostalim partizanima, ali je vest o dolasku „ogromne partizanske vojske” sa Romanije (radilo se o 200 boraca Majevičkog bataljona) pokolebala četnike i oni su pustili zarobljene partizane. Iako ranjen, Vlado je uspeo da izdrži dugo kretanje od Bijelih Voda do Kamenice, gde je od preostalih boraca ponovo formiran Treći bataljon, u kome je zadržao funkciju zamenika političkog komesara. U Kamenici su se tada, zajedno sa Grupom udarnih bataljona, nalazili članovi Glavnog štaba NOP odreda BiH i Pokrajinskog komiteta KPJ za BiH, kao i članovi Operativnog štaba za istočnu Bosnu.[g][13][11][12]

Izuzev neuspelog napada na Vlasenicu, sve do formiranja Šeste istočnobosanske brigade, bataljoni su se nalazili u Šekovićima na odmoru, gde je najveći deo vremena bio posvećen organizacionom sređivanju, ali i ideološko-političkom i kulturno-zabavnom radu. Kao zamenik političkog komesara, odnosno partijski rukovodilac bataljona, ali i iskusan partijski radnik, Vlado je rukovodio ideološko-političkim radom. Uspevao je sa lakoćom da okupi ljude i sa njima organizuje politički rad, ali i da uspostavi kontakt sa narodom i pozive ga da se priključi Narodnooslobodilačkom pokretu (NOP). Kada je od Grupe udarnih bataljona 2. avgusta 1942. formirana Šesta istočnobosanska udarna brigada, postao je zamenik političkog komesara Trećeg bataljona, u čijem su se Štabu nalazili: komandant Vojislav Ilić, politički komesar Zlatko Trpković, zamenik komandanta Nikola Prodanović, intendant Fadil Pašić i referent saniteta Ethem Hamo. U svim četama i Štabu bataljona nalazile su se partijske ćelije čijim je radom rukovodio Bataljonski partijski biro, čiji je sekretar bio zamenik političkog komesara Vlado Perić. On je po funkciji bio član Brigadnog partijskog biroa, na čijem je čelu bio zamenik političkog komesara brigade Hasan Brkić Aco.[14][15]

Šesta istočnobosanska brigada je tokom avgusta i septembra 1942, vodila borbe protiv nemačkih, ustaško-domobranskih i četničkih snaga na Trebavi, Konjuhu i Majevici, a početkom oktobra se glavnina brigade prebacila preko Save u Srem, dok je na Majevici ostao jedan bataljon. Zajedno sa Fruškogorskim partizanskim odredom, brigada je vodila borbe protiv nemačkih i ustaško-domobranskih snaga kod Kuzmina, Vrbanje i u Bosutskim šumama. Početkom novembra 1942. brigada se zajedno sa Sremskim partizanskim odredom vratila u Bosnu, gde je razbila četničke snage na Majevici, u Semberiji i Trebavi, istovremeno vodeći borbe protiv ustaško-domobranskih posada na komunikaciji Tuzla—Lopare—Brčko.[16][15]

Boravak u okupiranoj Tuzli[uredi | uredi izvor]

Ubrzo po povratku Šeste istočnobosanske udarne brigade iz Srema, početkom novembra 1942, Pokrajinski komitet KPJ za Bosnu i Hercegovinu je Vladu Perića poslao u okupiranu Tuzlu, sa zadatkom da u svojstvu partijskog instruktora rukovodi Mesnim komitetom KPJ i učvrsti i razvije partijske organizacije, pripremi širu mobilizaciju novih boraca i dr. Tokom boravka u Tuzli, koristio je ilegalni nadimak „Braco”, a najpre je stanovao kod porodice pokojnog profesora Radeta Jovanovića, a potom kod nekoliko porodica u tuzlanskom predgrađu Tušanj. Brzo je uspeo da se upozna sa stanjem u tuzlanskoj partijskoj organizaciji, ali i raspoloženjem u gradu. Kako bi prevazišao određene slabosti u radu partijske organizacije, zalagao se da se veći broj članova Saveza komunističke omladine (SKOJ), koji su se isticali svojim radom, primi u Komunističku partiju (KPJ) čime je došlo do jačanja partijske organizacije. Uporedo se zalagao za prijem novih omladinca u članstvo SKOJ-a, nakon čega je došlo do širenja i jačanja skojevske organizacije. Služeći se svojim iskustvom u ilegalnom radu, davao je korisne savete koji su doprineli da članovi KPJ i SKOJ postanu aktivniji u radu, posebno u izvršenju složenih zadataka, a da pritom izbegnu opasnosti od hapšenja. Svojim hladnokrvnim držanjem ulivao je ljudima pouzdanje i hrabrost prilikom izvršenja zadataka i uvek se brinuo za konspiraciju, trudeći se da od nje ne pravi mistifikaciju.[17][15][13]

Borci Trećeg korpusa NOVJ u oslobođenoj Tuzli, oktobra 1943.

Posebno je radio na razvijanju aktivnosti na prikupljanju obaveštajnih podataka — o brojnom stanju i snazi neprijatelja, naoružanju i rasporedu nemačkih, ustaških i domobranskih jedinica u Tuzli i okolnim mestima, kao i njihovim planovima. Ove i druge podatke, redovno je po specijalnim kuririma slao Oblasnom komitetu KPJ za istočnu Bosnu i Pokrajinskom komitetu KPJ za Bosnu i Hercegovinu. Dobijeni obaveštajni podaci poslužili su partizanskim štabovima u razradi plana za oslobođenje Tuzle, krajem septembra i početkom oktobra 1943. godine. Uspeo je da uspostavi i održava veze sa partijskim organizacijama u Sarajevu, Gračanici, Doboju, Kladnju i drugim mestima. Vlado se brinuo da se održi, od ranije ustaljena, praksa redovnog obaveštavanja članstva o događajima u svetu, kao i o uspesima Narodnooslobodilačke vojske (NOVJ), Crvene armije i drugih saveznika. Na ovaj način, preko članova KPJ i SKOJ, o uspesima borbe protiv okupatora obaveštavane su šire narodne mase.[18][13]

Bio je veoma energičan i zahtevao je da sastanci Mesnog komiteta KPJ i Mesnog komiteta SKOJ budu kratki i konkretni, ne samo radi bezbednosti, već jer je smatrao da ljudi treba da budu što kraći i konkretniji. Uvek je napominjao da komunisti treba da budu ljudi od akcije i zahtevao da svi članovi i aktivisti što više uče i čitaju marksističku i drugu literaturu. Posebno im je preporučivao dela iz istorije, kao i klasike svetske i domaće književnosti. U toku boravka u Tuzli, imao je nekoliko opasnih situacija, iz kojih je uspeo da se izvuče zahvaljujući svojoj snalažljivosti i prisebnosti. Ustaše i Nemci često su vršili noćne pretrese kuća u pojedinim delovima Tuzle, uključujući i deo grada gde je živeo. Ipak nijednom tokom njegovog sedmomesečnog boravka u Tuzli, nisu uspeli da iznenade ilegalnu organizaciju i uhapse ga. Ponekad je bio obaveštavan u poslednji čas, ali je uvek uspevao da se prebaci u drugi deo grada i izbegne hapšenje. Najveća opasnost zapretila mu je jedne večeri kada je pošao na sastanak u centar grada. U trenutku dok je prelazio glavnu ulicu, Nemci i ustaše su blokirali centar grada i izvršile masovnu raciju. U masi od nekoliko stotina ljudi, koji su se zatekli na ulici, bio je i Vlado, ali je nakon dolaska grupe zatečenih građana na Solni trg uspeo da izbegne legitimisanje, a samim tim i hapšenje. Nakon ovog slučaja, drugovi su mu radi njegove bezbednosti nabavili isprave na ime Stjepana Bajčetića, natporučnika domobranstva.[19][20]

Aprila 1943. odlukom Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu kooptiran je za člana Oblasnog komiteta KPJ za istočnu Bosnu, nakon čega je povučen na slobodnu teritoriju, gde je do početka septembra 1943. ostao na Majevici. Nakon što je upućen na ilegalni rad u Sarajevo, Vlado je ponovo svratio u Tuzlu, gde je završio neke poslove i pribavio dokumenta za putovanje. Ovde ga je 8. septembra 1943. zatekla vest o kapitulaciji Italije, nakon čega je ubrzo otišao u Sarajevo.[19][13] U toku drugog boravka u Tuzli, zajedno sa rukovodstvom Mesnog komiteta KPJ radio je na pripremi organizacije za delovanje u toku operacije za oslobođenje Tuzle, koja je tada bila već uveliko planirana. Posebni zadaci bili su delovanje na pripadnike Hrvatskog domobranstva, da ne pružaju otpor u toku napada na grad, kao i okupljanje novih boraca koji bi stupili u partizanske jedinice. Rezultat ovih priprema, bio je da se oko 2.000 domobrana predalo u toku partizanskog napada na Tuzlu, a nakon oslobođenja, preko 3.500 novih boraca je stupilo u NOV i POJ. Nakon oslobođenja, 4. oktobra 1943. Tuzla je narednih 40 dana, do 11. novembra, bila centar slobodne partizanske teritorije u istočnoj Bosni i tada najveći oslobođeni grad u Jugoslaviji.[21]

Rad u okupiranom Sarajevu[uredi | uredi izvor]

U leto 1943, dok je boravio na oslobođenoj teritoriji na Majevici, Vlado je od Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu dobio zadatak da ode u Sarajevo i preuzme dužnost sekretara Mesnog komiteta KPJ. Njegova želja je bila da se nakon povratka iz Tuzle vrati u Šestu istočnobosansku udarnu brigadu, ali je od nje odustao kada su ga drugovi iz rukovodstva detaljnije upoznali sa situacijom u Sarajevu. Naime, sarajevska partijska organizacija se usled strahovitog okupatorsko-kvislinškog terora, nakon dve velike provale izvršene početkom i krajem 1942. i hapšenja i ubijanja više stotina ilegalaca, nalazila u toliko lošem stanju da su Ustaška nadzorna služba i Gestapo smatrali da su „paralizovali” komunistički pokret u Sarajevu.[22][23] Vlado je u Sarajevo došao sredinom 1943. i tada je dobio novo ilegalno ime „Valter”. Tokom boravka u gradu, više puta je menjao stanove, ali je najčešće boravio u stanu Smilje i Alije Kurtović, u Abdićevoj ulici broj 9.[d] U podrumu kuće nalazilo se sklonište u kome se Valter skrivao prilikom policijskih racija, a domaćin Alija, koji je bio penzionisani oficir Jugoslovenske vojske, po zadatku Mesnog komiteta KPJ, aktivirao se u Hrvatskom domobranstvu, što mu je omogućilo da se lakše kreće po gradu i obavlja dužnost Valterovog kurira. Vlado je iz kuće obično odlazio ujutro, a vraćao se kasno uveče. Kretao se obazrivo, u uniformi domobranskog natporučnika, jer su u blizini kuće u kojoj je živeo, stanovali nemački i ustaški oficiri, a jedno vreme i šef ustaškog vojnog redarstva.[25]

Nemački vojnici u okupiranom Sarajevu 1943.

Nakon kapitulacije Italije, a posebno nakon Drugog zasedanja AVNOJ-a, bilo je potrebno intenzivno politički delovati među gradskim stanovništvom i nastojati — da što veći broj ljudi stupi u jedinice Narodnooslobodilačke vojske (NOVJ), da se što više materijalno pomogne Narodnooslobodilački pokret i da se stvaraju organi narodne vlasti i masovnih antifašističkih organizacija. U Sarajevu su se tada nalazile jake okupatorske i kvislinške snage, ovde su se pripremali i razrađivali razni planovi vojnih i političkih akcija protiv partizana, pa je bilo veoma značajno mesto za prikupljanje obaveštajnih informacija o okupatorskim planovima i akcijama, kao i drugim dešavanjima.[23] Kao iskusan partijski radnik, najpre je radio na tome da što pre sredi stanje u partijskoj organizaciji i da organizuje mrežu pripadnika Narodnooslobodilačkog pokreta. Aktivirao je preostale članove KPJ i formirao nove partijske ćelije primanjem u članstvo već proverenih aktivista koji su se dokazali u ilegalnom radu. Formirao je Mesno poverenstvo KPJ za Sarajevo, u koje je uključio najaktivnije članove partije zatečene u gradu. Istovremeno je radio na učvršćivanju novih kanala i veza preko kojih je održavao kontakt sa slobodnom teritorijom, partijskim rukovodstvima u okolini Sarajeva, Oblasnim komitetom KPJ za istočnu Bosnu, Pokrajinskim komitetom KPJ za Bosnu i Hercegovinu i Centralnim komitetom KPJ, kao i štabovima partizanskih odreda i jedinica NOV i POJ, koje su delovale u okolini Sarajeva. Obaveštavao ih je o stanju organizacije i merama koje će preduzeti, o namerama neprijatelja, o prilikama u gradu i dr.[26]

Spomen-bista Vladimira Perića Valtera u Sarajevu, u blizini mesta gde je poginuo

Shvatajući značaj održavanja veza za obaveštajni rad, umeo je da obezbedi i po nekoliko paralelnih veza, u slučaju da jedna od njih zataji. Nastojeći da se obaveštenja i poruke što brže prenose, uspeo je da obezbedi radio-stanicu i savlada sve tehničke i druge poteškoće, nakon čega je bila uspostavljena radio-veza sa Vrhovnim štabom NOV i POJ i Centralnim komitetom KPJ, kao i Štabovima korpusa i divizija NOVJ. Jedno vreme je bio i šifrant, pa je depeše sastavljao sam. Znajući važnost neposrednih razgovora i kontakata sa predstavnicima Centralnog, Pokrajinskog i Oblasnog komiteta, ali i vojnih štabova, nalazio je načine da u neprijateljskim oficirskim uniformama, sa njihovim ispravama i vozilima, ode do slobodne teritorije i podnese izveštaj ili se dogovori o daljim zadacima. Insistirao je na neposrednom rukovođenju partijske organizacije, pa je umesto iz sigurnog skloništa i preko nekoliko saradnika, organizacijom rukovodio lično. Ostvario je brojne neposredne kontakte sa članovima KPJ i aktivistima Narodnooslobodilačkog pokreta i na taj način direktno dobijao obaveštenja i informacije, na osnovu kojih je usmeravao ljude i davao im zadatke. Ovaj način rada mnogo je doprineo popravljanju stanja u partijskoj organizaciji i jačanju njenog ugleda među građanima Sarajeva. Uočavao je raspoloženje stanovništva — razna kolebanja i strahovanja, ali i težnje da se neprijatelju pruži otpor. Široko se povezujući sa ljudima, preko organizacije ili direktno, uspeo je da se što veći broj građana poveže sa Narodnooslobodilačkim pokretom, pa je već polovinom 1944. imao uvid i uticaj u svim sredinama, pa i u neprijateljskim ustanovama.[27]

Gotovo do kraja rata, do 6. aprila 1945. godine, stajao je na čelu svih akcija ilegalne organizacije u Sarajevu. Poginuo je u završnim borbama za oslobođenje grada. Valter je s grupom boraca čuvao električnu centralu koju su ustaše htele da unište prilikom povlačenja. U ovim borbama, minobacačka granata prekinula je životni put Vladimira Perića.[1]

Narodni heroj[uredi | uredi izvor]

Sahranjen je u Grobnici narodnih heroja u spomen-parku Vraca, ispod planine Trebević, kod Sarajeva.

Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine FNR Jugoslavije broj 193/49. od 22. jula1949.[đ] za osvedočena herojska dela na bojnom polju posmrtno je odlikovan Ordenom narodnog heroja. Istim Ukazom, zajedno sa njim, za narodne heroje proglašeni su Boriša Kovačević i Miljenko Cvitković.[29][30][31]

Osnovna škola u Prijepolju nosi njegovo ime.

Valter brani Sarajevo[uredi | uredi izvor]

Njegov život je inspirisao film Valter brani Sarajevo koji je snimljen 1972. u kome glavnu ulogu tumači Bata Živojinović, a 2010. je njegov filmski lik postao inspiracija za pesmu Vratiće se Valter grupe Dubioza kolektiv.

Godine 1992, pred samo izbijanje rata u BiH, antinacionalistički i antiratno raspoloženi demonstranti u Sarajevu budili su sećanje na Perića kao simbol međuetničke tolerancije[32], tako da su nosili nalepnice na kojima je pisalo Ja sam Valter. Takođe, jedno antiratno udruženje nosilo je ime po Vladimiru Periću Valteru.[33]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Državna trgovačka akademija u Cetinjskoj ulici, u Beogradu je od 1959. do 1992. nosila naziv Prva ekonomska škola „Vladimir Perić Valter”[2]
  2. ^ U Štabu Prvog udarnog bataljona bili su: komandant Vojo Ljujić, politički komesar Pašaga Mandžić Murat, zamenik komandanta Mitar Minić i zamenik komesara Derviš Numić.[9]
  3. ^ Pored Perića, u Štabu Trećeg bataljona bili su: komandant Melentije Bošnjak, politički komesar Josip Jovanović i zamenik komandanta Oskar Danon.[10]
  4. ^ U Kamenici su se tada nalazili istaknuti rukovodioci NOP u BiH, među kojima su bili: Svetozar Vukmanović Tempo, Rodoljub Čolaković, Uglješa Danilović, Avdo Humo, Rato Dugonjić, Todor Vujasinović i dr.[12]
  5. ^ Pre dolaska Valtera, u ovoj kući je kraja 1942. stanovao Adem Buć, narodni heroj.[24]
  6. ^ U knjizi Narodni heroji Jugoslavije iz 1975. i 1982. stoji pogrešan podatak da je proglašen 24. jula 1953.[28][1]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Narodni heroji 2 1982, str. 90.
  2. ^ „Prva ekonomska škola Beograd — istorijat”. www.prvaekonomska.edu.rs. n.d. 
  3. ^ Sarajevo 3 1979, str. 798.
  4. ^ Matović 1973, str. 18.
  5. ^ a b Sarajevo 3 1979, str. 799.
  6. ^ a b Sarajevo 3 1979, str. 800.
  7. ^ a b Sarajevo 3 1979, str. 801.
  8. ^ Matović 1973, str. 19.
  9. ^ Petovar & Trikić 1982, str. 103.
  10. ^ Petovar & Trikić 1982, str. 111.
  11. ^ a b Matović 1973, str. 20.
  12. ^ a b Petovar & Trikić 1982, str. 112.
  13. ^ a b v g Sarajevo 3 1979, str. 803.
  14. ^ Petovar & Trikić 1982, str. 122.
  15. ^ a b v Matović 1973, str. 21.
  16. ^ Leksikon NOR 2 1980, str. 1090.
  17. ^ Istočna Bosna 1971, str. 775—776.
  18. ^ Istočna Bosna 1971, str. 777.
  19. ^ a b Istočna Bosna 1971, str. 778—779.
  20. ^ Matović 1973, str. 25.
  21. ^ Matović 1973, str. 26.
  22. ^ Matović 1973, str. 24.
  23. ^ a b Sarajevo 3 1979, str. 804.
  24. ^ Matović 1973, str. 27.
  25. ^ Matović 1973, str. 27—28.
  26. ^ Sarajevo 3 1979, str. 806.
  27. ^ Sarajevo 3 1979, str. 807.
  28. ^ Narodni heroji 2 1975, str. 71.
  29. ^ „Sl. list FNRJ 101/49” (PDF). www.slvesnik.com.mk. 3. 12. 1949. str. 1364. 
  30. ^ Zbornik heroja 1957, str. 609.
  31. ^ Sarajevo 3 1979, str. 810.
  32. ^ Donia 2006, str. 200.
  33. ^ Hoare 2007, str. 363.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Владимир_Перић_Валтер&oldid=27551184”