Vranjska gradska pesma
| Vranjska gradska pesma | |
|---|---|
 Trg oslobođenja u Vranju, između 1878. and 1918. godine | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Grad Vranje, Južna Srbija |
| Zajednica | Lokalna zajednica Vranja |
| Predlagač | Radnički univerzitet u Vranju, Grad Vranje, Kulturno-umetničko društvo „Sevdah” |
| Datum upisa | 18. 6. 2012 |
| Veb sajt | http://nkns.rs/cyr |
Vranjska gradska pesma je tradicionalna gradska pesma koja je nastala i koja se peva u Vranju. Peva se od druge polovine XIX veka do danas i u a cappella i u vokalno-instrumentalnim aranžmanima. Vranjska gradska kao izvođačka praksa razvijena je među brojim muzičarima, pevačima i instrumentalistima na području Vranja. Uvrštena je u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije od 2012. godine.[1]
Karakteristike[uredi | uredi izvor]
Sadržina pesme se odnosi na konkretna mesta, ličnosti i događaje u samom gradu. Setnim, tihim i mirnim stihovima opisuje život, običaje i ljubavi koje su se rađale i nestajale, a laganim i sporim ritmovima budi najdublje osećaje.[2]
Melodijsku liniju odlikuje pokretljivost, sklonost ka naglim, ali nežnim skokovima i suptilna ornamentika. Metro-ritmičku osnovu čine ravnomerni i mešoviti taktovi i ritam rubato. Estetski imperativ je suptilnost pevačevog glasa i predanost sadržaju pesme, uz visoke moralne nazore koje pevač proiznosi kao ličnost.[1]
Ono po čemu su specifične i naširoko prepoznatljive je gospodska i mirna atmosfera u kojoj se pevaju. Spori ritmovi i muzičko tkivo su kombinacija zapadnih i otomanskih lestvica, što je još jedna posebnost ove stare gradske pesme. Da bi se vranjska pesma donela na pravi način, veoma je važno kako je pevač koji je interpretira doživljava. Obzirom da se znaju okolnosti u kojima je gotovo svaka pesma nastala, bitno je da je pevač oseća. Samo se tako verodostojno može preneti slušaocima ono što se u pesmi želi reći.
Manifestacija[uredi | uredi izvor]
U Vranju se od 2019. godine održava manifestacija Vranjska gradska pesma. Povod je bio 50 godina od smrti Stane Avramović Karaminge, čuvena vranjanske pevačice.[2]
Značaj[uredi | uredi izvor]
Preko Vranjske gradske pesme, tj. tekstova ovih pesama, stičemo jasan uvid u vranjsku gradsku kulturu, te naročito neke njene posebne aspekte, kao što su: igra, govor, tradicionalna svadba, slave itd.
Očuvanjem Vranjske gradske pesme, čuva se i tradicionalna odeća, karakteristična za Vranje i njegovu okolinu.
Vrlo često i detaljno spominju se delovi ambijenta i arhitekture. Vranjska gradska pesma nam tako održava sećanje na kulturu i urbani kontekst u kome su živeli stanovnici grada Vranja u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka. Negovanjem Vranjske gradske pesme tako ujedno negujemo i karakterističan vranjski dijalekat.[3]
Vranjske narodne pesme nekada su pevali Stana Avramović Karaminga, Staniša Stošić, Vasilija Radojčić. Danas ih od zaborava čuvaju Branimir Stošić Kace, Ivana Tasić, Čeda Marković…
Inspiracija za pisanje i pevanje vranjskih gradskih pesama nalazi se u narodu, običajima i istinitim životnim pričama. Upravo su svakodnevni razgovori, srećne i nesrećne ljubavi, prijateljstva i specifičnost ovog podneblja, inspirisali generacije pevača da ih pretoče u tihe, nežne i melodične stihove.
„Dimitrijo, sine Mitre” „Sadila moma lojze sa belo grojze”, „Magdo, mori, Magdo”, „Petlovi pojev, Morava”, „Kaži Suto, kaži dušo”, „Tolja amamdžija” samo su neke od čuvenih vranjskih pesama.
Vranje je grad koji je naširoko poznat po muzici, pesmi i igri. Pored gradske pesme po kojima se proslavio Staniša Stošić, veoma popuran je i vranjski melos, koji je najvernije preneo čuveni književnik Bora Stanković kroz svoje romane „Nečista krv” i „Koštana”. Vranje je poznato i po sjajnim trubačima, od kojih je najpoznatiji bio orkestar Bakije Bakića, a narodna igra specifična za Vranje je veseli vranjski čoček.[4]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Dimitrijo, sine Mitre
- Starogradska muzika
- Tradicionalna muzika
- Nematerijalno kulturno nasleđe
- Spisak elemenata nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Vranjska gradska pesma”. nkns.rs. Pristupljeno 17. 5. 2019.
- ^ a b „Vranjska gradska pesma u čast Stane Karaminge”. rtv-vranje.rs. Arhivirano iz originala 17. 05. 2019. g. Pristupljeno 17. 5. 2019.
- ^ „Vranjska gradska pesma i širi kulturni kontekst (2)”. vranjenews.rs. Pristupljeno 17. 5. 2019.
- ^ „Vranjska gradska pesma”. serbia.com. Pristupljeno 31. 5. 2019.
