Gradina (Novi Rakovac)

Gradina je višeslojni arheološki lokalitet koji se nalazi u selu Rakovac, (opština Beočin), na Fruškoj gori i pripada kategoriji spomenika kulture od velikog značaja. Sistematska arheološka iskopavanja ovog nalazišta vršena su od 1963. do 1978. godine i sa prekidima još uvek traju.

Najstariji slojevi na lokalitetu pripadaju starijem gvozdenom dobu i u njima su otkriveni ostaci zemljanog utvrđenja.

U sloju koji pripada rimskom periodu otkriveni su ostaci hipokausta i pokretan materijal.

Tokom sistematskog istraživanja Gradine otkrivene dve faze srednjovekovne crkve. Prvoj fazi pripada romanička crkva sa polukružnim apsidama i kriptom. Drugoj fazi pripada gotička crkva, koja je delimično izgrađena na osnovi starije, sa trostranom apsidom sa kontraforima.

U 15. veku se na ovom prostoru nalazio manastir opasan bedemom i šancem, koji je tokom 16. veka uništen.

Arheološki lokalitet Gradina - Dombo - Manastir Svetog Đorđa[uredi | uredi izvor]

Na lokalitetu Gradina pronađeni su ostaci srednjovekovnog manastirskog kompleksa Svetog Đorđa. Izgradnja bazilike je verovatno započeta početkom 12. veka. Hram je u arhitektonskom pogledu bio trobrodna bazilika sa templonom vizantijske ikonografije kao njenim središnjim i vizuelno jedinstvenim elementom.^[1] Istovremeno sa manastirom podignuta je i parohijska crkva. S obzirom da je na vlasti u Ugarskoj početkom 12. veka bio kralj Koloman, koji je vodio politiku koegzistencije sa Vizantijom, primetan je uticaj vizantijske arhitekture. Verovatno su za podizanje prvobitnog templona, istovremeno sa izgradnjom bazilike angažovani majstori/umetnici/arhitekte sa prostora Vizantije.^[2] U manastiru su bili grčki/vizantijski monasi, održavan je istočni obred, i on je svakako bio u nadležnosti pravoslavne Sremske episkopije.^[3]U manastirskom kompleksu se formirala i nekropola datovana u 12. vek na osnovu novca pronađenog u grobovima.^[4]

U prvoj četvrtini 13. veka manastir i parohijsku crkvu je preuzeo monaški red Benediktinaca. Po preuzimanju manastira napravljene su izmene: podizanje drugog templona, intervencije u enterijeru, dogradnja/obnova zvonika.^[2] Novoosnovana opatija pripojena je verovatno pečujskoj nadbiskupiji, a nešto kasnije sremskoj biskupiji.^[5]Manastir Svetog Đorđa i parohijska crkva Svih Svetih po prvi put se spominju u izvorima 1237. godine. Oba sveta mesta su razrušena tokom najezde Tatara, i zatim obnovljena u gotskom stilu.

Među posebno dragocene nalaze sa lokaliteta Gradina-Dombo ubrajaju se vizantijske ikone od livene bronze iz 12. veka - ikona Hrista na prestolu, Bogorodice Zastupnice, Svetog Đorđa, Bogorodice na prestolu i Svetog Nikole i Svetog Vasilija. Ikone se nalaze na stalnoj postavci Muzeja Vojvodine u Novom Sadu.