Donja Branjevina
Donja Branjevina je arheološki lokalitet koji se nalazi u neposrednoj blizini naselja Deronje u opštini Odžaci. Pripada kategoriji spomenika kulture od velikog značaja. Arheološka iskopavanja su veoma uspešno vođena u periodu od 1965. do 1995. godine.
Lokacija krije u sebi tajnu najstarije ratarske kulture u Evropi. Statueta iz ranog neolita (pre više od 7000 godina) „Crvenokosa boginja“, najznačajniji je pronalazak sa ovog nalazišta. Ističe se prvenstveno svojom monumentalnošću jer svojom visinom od 38 cm predstavlja pravog diva u odnosu na druge statuete sličnog tipa koje ne prelaze 15 cm. Svojom vrednošću i značajem statueta je postavila opštinu Odžaci na arheološku kartu Evrope.[1]
Opis nalazišta[uredi | uredi izvor]
Arheološko nalazište je otkriveno 1965. godine, entuzijazmom i angažovanjem arheologa amatera iz Odžaka, Sergeja Karmanskog,[2] Ivana Nemeša, i drugih. Nalazište je 1971. godine proglašeno spomenikom kulture i zaštićeno je. Statueta u obliku ženske figure, koja je kasnije nazvana Crvenokosa boginja otkrivena je 1989. godine. Iskopao ju je arheolog amater Milan Jović u sondi veličine 6 x 6 m, u centralnom delu neolitskog naselja. U periodu istraživanja otkriveno je još mnoštvo drugih, manjih figurina ljudi i životinja.
Međutim, nakon tih senzacionalnih otkrića (i uprkos njima) nalazište je bilo zapostavljeno i pušteno da zaraste u korov. Tek pre nekoliko godina, formiranjem Turističke organizacije opštine Odžaci i angažovanjem stručnih radnika odžačke muzejske jedinice prostor nalazišta je uređen, postavljena je tabla sa oznakama i zaštitna ograda.
Većina eksponata sa nalazišta čuva se u Muzejskoj jedinici u Odžacima. Originalna statueta Boginje se nalazi u sefu banke, a suveniri replike se mogu kupiti u prostorijama Turističke organizacije Odžaka.[3] Takođe se skultura može videti i na centralnom trgu Odžaka u obliku bronzanog spomenika, koji je podignut u znak sećanja na ovo veliko otkriće u toj opštini.
Istorijska pozadina[uredi | uredi izvor]
U periodu od kraja poslednjeg ledenog doba i početka holocena uslovi za nastanjenje ljudi u Odžačkoj okolini su bili pogodni. Georgafske odlike — tri morfološke celine aluvijalne ravni, aluvijalne terase i lesne terase — nudile su pogodnosti za nastanak prvih naselja, i pre oko 7000 godina, u vreme neolita kada se prve civilizacije doseljavaju na prostore Panonske nizije ovaj predeo naseljavaju ljudi. Prednost je bila i blizina voda slivnog područja Dunava sa značajnim ribolovnim i komunikacionim potencijalom, ali i okruženje bogato plodnim zemljištem, šumama i divljači.[4] O izgledu samog staništa nema detaljnijih potvrda. Otkriće jama stubova postavljenih u nizu i blatnog premaza ukazuje da su kao stanište mogla služiti jednostavne kolibe.[2]
Pronađen je veliki broj keramičkih posuda sa bogatom dekoracijom, obilje ritualnih predmeta i žrtvenika, raznovrsni koštani i kameni alati i nakit. Posebnu zanimljivost predstavlja kameno oruđe, pre svega zato što se izvor te sirovine za njihovu izgradlju nalazio daleko od samog naselja. Činjenica je da je kamen bio uvozna roba, čime bi se daljim proučavanjem ovog lokaliteta moglo doći do kontakta i puteva donošenja tih sirovina.[5]
Karmanski[6] je sloj u kome je boginja pronađena stavio u Starčevački kulturni horizont, ali nalizi većeg dela iskopanog materijala pokazuju da poslednji sloj na ovom nalazištu pripada kereškoj kulturi. Statueta boginje koja je proslavila nalazište se tipološki i kulturno više uklapa u tu stratigrafsku interpretaciju. Takođe su u istom sloju pronađeni i nalazi importa iz vinčanske kulture, na osnovu čega se može zaključiti da je Crvenokosa boginja nastala u vreme kontakta između nosilaca kereške kulture sa predstavnicima vinčanske kulture koji su prodirali u Panoniju.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Arheološko nalazište Donja Branjevina - Deronje Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. mart 2015) sajt Vojvodina Online. Pristupljeno [31. jul 2016]
- ^ a b Karmanski, S. (2005). Donja Branjevina: A Neolithic Settlement Near Deronje in the Vojvodina (Serbia). Svevo, Società per la Preistoria e Protostoria della Regione Friuli-Venezia Giulia, Trieste - ISSN 1124-156X. str. 49—57. Spoljašnja veza u
|publisher=(pomoć) - ^ Članak u listu Dnevnik Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. avgust 2016) Pristupljeno [31. jul 2016]
- ^ Josip Pleša, 1976 pp. 9–14.
- ^ Dragana Antonović, Industrija glačanog kamena sa Donje Branjevine i njeno mesto u neolitu naše zemlje, Glasnik Srpskog arheološkog društva 2002 pp. 18:25-43
- ^ Lidija Balj (2008): Crvenokosa boginja kao simbol, Rad Muzeja Vojvodine br. 50. str. 9 UDC: 903.25 (497.113 Odžaci) „634“
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Karmanski, S. (2005). Donja Branjevina: A Neolithic Settlement Near Deronje in the Vojvodina (Serbia). Svevo, Società per la Preistoria e Protostoria della Regione Friuli-Venezia Giulia, Trieste - ISSN 1124-156X. str. 49—57. Spoljašnja veza u
|publisher=(pomoć) - Ranđel Janićijević: Crvenokosa Boginja, Čigoja, Beograd, 2001.
