Karaška županija
| Karaška županija Comitatus Krasoviensis | |
|---|---|
| 11. vek / 18. vek—16. vek / 19. vek | |
 Položaj županije u 14. veku | |
| Regija | Srednja Evropa |
| Zemlja | Kraljevina Ugarska |
| Događaji | |
| Status | Bivša županija |
| Istorija | |
• Uspostavljeno | 11. vek / 18. vek |
• Ukinuto | 16. vek / 19. vek |
Karaška županija ili Krašovska županija (lat. Comitatus Krasoviensis, mađ. Krassó vármegye) je bila županija, odnosno upravna jedinica Kraljevine Ugarske. Postojala je tokom dva odvojena istorijska perioda, prvobitno od 11. do 16. veka, a zatim ponovo od 1778. do 1881. godine. Naziv je dobila po reci Karaš, odnosno po utvrđenom gradu Krašovu (današnje Karaševo).
Istorija[uredi | uredi izvor]
U srednjem veku obuhvatala je južne delove današnjeg Banata, uključujući i grad Vršac.[1] Sredinom 16. veka, ovo područje ulazi u okvir Kneževine Transilvanije, koja na tim prostorima uspostavlja Lugošku i karansebešku banovinu. Sredinom 17. veka, celokupan prostor dolazi pod direktnu osmansku vlast i postaje deo Temišvarskog pašaluka.
Uspostavljanjem habzburške vlasti tokom Austrijsko-turskog rata (1716-1718), formira se Tamiški Banat, koji je bio podeljen na distrikte. Tek nakon ukidanja ove teritorije obnavlja se nekadašnja Karaška županija (1778), ali sa drugačijim granicama u odnosu na svoj srednjovekovni opseg, pošto je obnovljena županija obuhvatala tek deo svojih starih južnih oblasti, kojima su pridodati i neki severoistočni krajevi. Od 18. veka, većinu stanovnika na području ove županije činili su Rumuni. U periodu od 1849. do 1860. godine, teritorija ove županije nalazila se u sastavu Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata. Karaška županija je 1881. godine spojena sa susednom Severinskom županijom u novu Karaško-severinsku županiju.
Erdšomljo i Mezešomljo[uredi | uredi izvor]
Na području ove županije nalazila su se dva grada, čiji su stari mađarski nazivi bili izvedeni iz iste osnove Somlyó / Šomljo (srp. Шемљуг), što je vremenom dovelo do nastanka raznih istoriografskih i kartografskih nedoumica, koje su razrešene tek putem kasnijih naučnih istraživanja. Prvi grad se nazivao Erdšomljo (mađ. Érdsomlyó) ili skraćeno Eršomljo (mađ. Érsomlyó), što je značilo Šomljo u gori (Šemljug u gori), a reč je o danšnjem Vršcu (Srbija). Drugo mesto se nazivalo Mezešomljo, odnosno Mezošomljo (mađ. Mezősomlyó), što je značilo Šomljo u polju (Šemljug u polju), a reč je o starom utvrđenom gradu kod današnjeg Velikog Šemljuga (Rumunija). Razrešenjem tih pitanja postavljena je osnova za ispravljanje ranijih pogrešnih predstava o istoriji pomenutih mesta, koja su pripadala srednjovekovnoj Karaškoj županiji.[2][3][4][5][6][7]
Srbi u Karaškoj županiji[uredi | uredi izvor]
Još od srednjovekovnog perioda, na području ove županije živeli su i Srbi, čija su doseljavanja intenzivirana tokom 15. veka, usled osmanskih prodora u južne srpske oblasti. Već tokom prve polovine 16. veka, šire područje u zahvatu Dunava, Tise i Moriša bilo je pretežno srpsko, usled čega su osmanske vlasti, čak i pre konačnog osvajanja (1551-1552), čitav taj prostor označavale kao Srpski vilajet (tur. Sırf Vilâyeti). Za vreme osmanske vlasti, taj prostor je u crkvenom pogledu pripadao Vršačkoj eparhiji, koja se nalazila u sastavu Srpske patrijaršije.[8][9][10][11][12]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Krstić 2010b, str. 77-102.
- ^ Krstić 2016, str. 27-55.
- ^ Krstić 2010a, str. 65-90.
- ^ Krstić 2010b, str. 77-82.
- ^ Krstić 2011, str. 193-212.
- ^ Krstić 2019.
- ^ Krstić 2020, str. 157-188.
- ^ Ivić 1929.
- ^ Popović 1955.
- ^ Krešić 2012, str. 129-143.
- ^ Lemajić 2013, str. 7-27.
- ^ Krstić 2022, str. 49-60.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Ivić, Aleksa (1929). Istorija Srba u Vojvodini od najstarijih vremena do osnivanja potisko-pomoriške granice (1703). Novi Sad: Matica srpska.
- Krešić, Ognjen (2012). „Petrovićev sandžak” (PDF). Istorijski časopis. 61: 129—143.
- Krstić, Aleksandar (2006). „Iz istorije srednjovekovnih naselja jugozapadnog Banata (15. vek - prva polovina 16. veka)”. Zbornik Matice srpske za istoriju. 73: 27—55.
- Krstić, Aleksandar (2010a). „Banat u srednjem veku”. Banat kroz vekove: Slojevi kultura Banata: Zbornik radova. Beograd: Vukova zadužbina. str. 65—90.
- Krstić, Aleksandar R. (2010b). „Vršac u srednjem veku. I deo: Od ranog srednjeg veka do kraja 14. stoleća” (PDF). Istorijski časopis. 59: 77—102.
- Krstić, Aleksandar R. (2011). „Vršac u srednjem veku. II deo: Od početka 15. do sredine 16. stoleća” (PDF). Istorijski časopis. 60: 193—212.
- Krstić, Aleksandar R. (2019). Između brega i rita: Er(d)šomljo-Vršac u srednjem veku. Beograd: Centar za napredne srednjovekovne studije.
- Krstić, Aleksandar R. (2020). „Istorija jedne kartografske zablude - Eršomljo (Vršac) na starim geografskim kartama” (PDF). Istorijski časopis. 69: 157—188.
- Krstić, Aleksandar R. (2022). „Srbi u Banatu tokom 15. i 16. veka: Istoriografski rezultati i mogućnosti za buduća istraživanja” (PDF). Attendite: Glasnik Istorijskog arhiva u Kikindi. 18: 49—60.
- Lemajić, Nenad (2013). „Srpsko stanovništvo Banata i Pomorišja u XV i XVI veku” (PDF). Srednjovekovna naselja na tlu Vojvodine: Istorijski događaji i procesi. Sremska Mitrovica: Istorijski arhiv Srem. str. 7—27.
- Popović, Dušan J. (1955). Srbi u Banatu do kraja osamnaestog veka: Istorija naselja i stanovništva. Beograd: Naučna knjiga.
- Popović, Dušan J. (1957). Srbi u Vojvodini. knj. 1: Od najstarijih vremena do Karlovačkog mira 1699. Novi Sad: Matica srpska.