Korisnik:Ivan25/Bgd
Beograd je glavni i najveći grad Srbije. Jedan je od najstarijih gradova u Evropi. Prva naselja na teritoriji Beograda datiraju iz praistorijske Vinče, 4.800 godina pre nove ere. Sam Beograd su osnovali Kelti u 3. veku pre n. e, pre nego što je postao rimsko naselje Singidunum.[1][2] Slovensko ime „Beligrad“ (slov. Bjelgrad) prvi put je zabeleženo 878. godine, u čemu je sadržan utisak izgleda tadašnje tvrđave. Beograd je glavni grad Srbije od 1405. godine i bio je prestonica raznih južnoslovenskih država od 1918. pa do 2003, kao i Srbije i Crne Gore od 2003. do 2006.[3]
Grad leži na ušću Save u Dunav u centralnom delu Srbije, gde se Panonska nizija spaja sa Balkanskim poluostrvom. Broj stanovnika u Beogradu prema popisu stanovništva iz 2011. je iznosio 1.154.589 dok je u široj okolini živelo 1.639.121 .[4] Najveći je grad na teritoriji bivše Jugoslavije i po broju stanovnika četvrti u jugoistočnoj Evropi posle Istanbula, Atine i Bukurešta.
Istorija naziva[uredi | uredi izvor]
| ime | objašnjenje |
|---|---|
| Singidūn(on) | keltsko ime grada |
| Singidūnum | romanizovano keltsko ime |
| Београд, Beograd | slovensko ime; prvi put se javlja 878. u pismu pape Jovana VIII caru Borisu bugarskom |
| Bijograd | Po Vukovu rečniku (1818.)[5] |
| Biograd na Dunavu | naziv u Crnoj Gori i Dalmaciji |
| Alba Graeca | latinizovano ime grada |
| Alba Bulgarica | latinizovano ime grada tokom bugarske vladavine |
| Fehérvár | mađarsko ime |
| Weißenburg | nemačko ime |
| Castelbianco | italijansko ime |
| Nandoralba | u srednjovekovnoj Mađarskoj do 14. veka |
| Nándorfehérvár | u srednjovekovnoj Mađarskoj |
| Landorfehérvár | u srednjovekovnoj Mađarskoj |
| Veligradon | vizantijsko ime |
| Veligradi, Βελιγράδι | grčko ime |
| Dar Ul Jihad | osmanlijsko ime, znači Kuća rata |
| Belgrat | tursko ime |
| Prinz Eugen Stadt | nacističko ime |
| Белград | ruski, bugarski, makedonski naziv. |
Geografija[uredi | uredi izvor]
Beograd se nalazi na 116,75 metara nadmorske visine, i to na koordinatama 44°49'14" severno i 20°27'44" istočno. Istorijsko jezgro Beograda (današnja Beogradska tvrđava) nalazi se na desnoj obali Save. U sastavu Beograda su Novi Beograd i Zemun koje su na levoj obali reke Save, pa time i u srednjoj Evropi. Grad leži na ušću Dunava i Save. Urbana površina grada iznosi 359,92 kvadratnih kilometara. Beograd se nalazi na raskrsnici zapadne i istočne evropske kulture.[6]
Istorija[uredi | uredi izvor]
U strogom centru Beograda, ispod današnje palate Albanija, pronađeni su, tokom njene gradnje, 1938. godine skeleti neandertalca koji je poginuo u borbi sa mamutom čiji je skelet nađen u blizini[7], što govori o naseljenosti prostora današnjeg Beograda još u praistorijsko doba. Kasnije se na prostoru Balkana, pre oko 7.000 godina, razvila Vinčanska kultura, pa se njeni ostaci mogu pronaći i u okolini Beograda kod istoimenog naselja, po kome je cela kultura dobila ime[1]. Naseljen u trećem veku p. n. e. od strane Kelta, taj prostor ubrzo prelazi u ruke Rimljana i postaje naseobina Singidunum.[2] Za vladavine cara Dioklecijana, tokom progona hrišćana, u Singidunumu se pominju prvi hrišćanski mučenici.[8] Jedni od najstarijih po imenu poznatih hrišćanskih stradalnika u ovom gradu su Ermil i Stratonik. Podelom rimskog carstva ostaje pod kontrolom Vizantije.
Lokalna samouprava[uredi | uredi izvor]
Beograd ima status posebne teritorijalne jedinice u Republici Srbiji, sa svojim posebnim organima lokalne samopurave.
Skupština grada[uredi | uredi izvor]
Skupština grada Beograda je predstavnički organ koji vrši osnovne funkcije lokalne vlasti utvrđene zakonom i Statutom grada. Skupština ima 90 odbornika koji se biraju na lokalnim izborima, na četiri godine. Skupština grada sastaje se po potrebi, a najmanje jednom u tri meseca.
Gradonačelnik[uredi | uredi izvor]
Gradonačelnik Beograda predstavlja i zastupa Grad i obavlja izvršnu funkciju u Gradu Beogradu.
Gradonačelnik se bira istovremeno kad i odbornici za Skupštinu grada neposrednim tajnim glasanjem na četiri godine. Gradonačelnik ne može biti odbornik Skupštine grada, niti obavljati drugu javnu funkciju.
Gradonačelnik Beograda, član Demokratske stranke, izabran na izborima 2012. godine je Dragan Đilas.
Gradske opštine[uredi | uredi izvor]
Gradska opština je deo teritorije Grada Beograda u kojoj se vrše određeni poslovi lokalne samouprave utvrđeni Statutom grada. Građani učestvuju u vršenju poslova gradske opštine preko izabranih odbornika u skupštini gradske opštine, putem građanske inicijative, zbora građana i referenduma, u skladu sa Ustavom, zakonom, Statutom grada i aktima gradske opštine.
| Ime | Površina (km²) | Stanovništvo (1991.) | Stanovništvo (2002.) | Stanovništvo (2011.) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Barajevo | 213 | 20.846 | 24.641 | 27.036 | |
| Voždovac | 148 | 156.373 | 160.768 | 157.152 | |
| Vračar | 3 | 67.438 | 58.386 | 55.463 | |
| Grocka | 289 | 65.735 | 75.466 | 83.398 | |
| Zvezdara | 32 | 135.694 | 132.621 | 148.014 | |
| Zemun | 150 | 141.695 | 152.950 | 166.292 | |
| Lazarevac | 384 | 57.848 | 58.511 | 58.224 | |
| Mladenovac | 339 | 54.517 | 52.490 | 53.050 | |
| Novi Beograd | 41 | 218.633 | 217.773 | 212.104 | |
| Obrenovac | 411 | 67.654 | 70.975 | 71.419 | |
| Palilula | 451 | 150.208 | 155.902 | 170.593 | |
| Rakovica | 31 | 96.300 | 99.000 | 108.413 | |
| Savski venac | 14 | 45.961 | 42.505 | 38.660 | |
| Sopot | 271 | 19.977 | 20.390 | 20.199 | |
| Stari grad | 5 | 68.552 | 55.543 | 48.061 | |
| Surčin | 288 | 34.463 | 38.695 | 42.012 | |
| Čukarica | 156 | 150.257 | 168.508 | 179.031 | |
| UKUPNO | 3.227 | 1.552.151 | 1.576.124 | 1.639.121 | |
| Izvor: Republički zavod za statistiku | |||||
Demografija[uredi | uredi izvor]
Prema popisu stanovništva iz 2002. godine, Beograd ima 1.576.124 stanovnika. Prema etničkim grupama, stanovnici Beograda su se izjasnili kao Srbi (1.417.187), Jugosloveni (22.161), Crnogorci (21.190), Romi (19.191), Hrvati (10.381), Makedonci (8.372) i Muslimani (4.617).[9]
Iako postoje nekoliko religioznih zajednica u Beogradu, taj sklop je relativno homogen. Pravoslavna zajednica je daleko najbrojnija sa 1.429.170 vernika. Takođe ima i 20.366 muslimana i 16.305 katolika. Postojala je i velika jevrejska zajednica, ali nakon nacističke okupacije 1941. i velike emigracije Jevreja u Izrael, njihov broj je opao na 415. U Beogradu takođe ima i 3.796 protestanata.[10]
Privreda[uredi | uredi izvor]
Beograd je ekonomski najrazvijeniji deo Srbije. Više od 30 % BDP u Srbiji dolazi iz Beograda, koji daje više od 30 % radne snage u Srbiji.[11] Tokom devedesetih godina 20. veka, grad je bio pod sankcijama Ujedinjenih nacija, kao i cela tadašnja SR Jugoslavija. Hiperinflacija jugoslovenskog dinara je takođe desetkovala privredu grada.
Privreda grada se oporavlja raste brzo od 2000. godine, nakon pada režima Slobodana Miloševića i ukidanja sankcija UN. Sedište Narodne banke Srbije je u Beogradu. Glavne kompanije u Beogradu, između ostalih su: Jat Ervejz, Telekom Srbija, Telenor Srbija, Delta Holding, i mnoge druge.
Kultura[uredi | uredi izvor]
Beograd je domaćin mnogim kulturnim manifestacijama, uključujući FEST (Međunarodni filmski festival), BITEF (Beogradski internacionalni teatarski festival), BELEF (Beogradski letnji festival), BEMUS (Beogradske muzičke svečanosti), Beogradski sajam knjiga, i Beogradski festival piva.[12] Dobitnik Nobelove nagrade Ivo Andrić je napisao svoja najpoznatija dela: „Na Drini ćuprija“ i „Prokleta avlija“ u Prizrenskoj ulici u Beogradu.[13] Ostali istaknuti srpski književnici koji su živeli i radili u Beogradu su: Branislav Nušić, Miloš Crnjanski, Borislav Pekić, Milorad Pavić, Meša Selimović i mnogi drugi.[14][15][16]
Turizam[uredi | uredi izvor]
Od 2000-te godine, uporedo sa obnavljanjem diplomatskih odnosa Srbije sa zapadnom Evropom i Amerikom, u Beogradu se primećuje povratak stranih turista odsutnih još od ratova iz devedesetih godina.
Istorijski delovi i zgrade Beograda su najveće gradske turističke atrakcije. One uključuju Skadarliju, Narodni muzej, obližnje Narodno pozorište, Zemun, Trg Nikole Pašića, Milošev konak, Konak kneginje Ljubice, Terazije, Studentski trg, Kalemegdan, Knez Mihailovu ulicu, Dom Narodne skupštine, Hram Svetog Save i Stari dvor. Pored ovoga, postoje mnogi parkovi, spomenici, muzeji, kafići, restorani i prodavnice i to sa obe strane reke Save. Mauzolej Josipa Broza Tita, nazvan Kuća cveća, parkovi, Ada Ciganlija, Topčider i Košutnjak koji se nalaze u blizini su takođe popularni, posebno posetiocima iz bivše Jugoslavije.
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
U različitim delovima grada arhitektura varira od tipično centralnoevropskog stila (Zemun), preko izvesnog broja zgrada u turskom stilu lociranih u starim delovima grada, do najmodernije arhitekture Novog Beograda. Arhitektura 19. veka je dosta uticala na arhitektonske trendove u Srbiji, pa i u Beogradu. Naročito je vidljiv uticaj austrougarske arhitekture 19. veka. Pod komunizmom, većina kuća je građena brzo i jeftino, što je dovelo do brutalističke arhitekture blokova Novog Beograda podignutih u prvim decenijama nakon Drugog svetskog rata.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Belgrejd
- Belgorod
- Biograd na Moru
- Beograd 2020, kandidatura grada Beograda za Evropsku prestonicu kulture 2020.
Refrenece[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Nikola Tasić (1990). „Vinča i njena kultura”. Ur.: Vladislav Popović. Vinča: Centar neolitske kulture u Dunavskom regionu. Beograd. Pristupljeno 28. oktobar 2006. Nepoznati parametar
|other=ignorisan [|others=se preporučuje] (pomoć); Nepoznati parametar|coauthors=ignorisan [|author=se preporučuje] (pomoć) - ^ a b „Grad Beograd - Istorija (Antički period)”. Beograd.org.rs. 5. 10. 2000. Pristupljeno 20. 9. 2011.
- ^ „Grad Beograd - Istorija (Važne godine u istoriji grada)”. Beograd.org.rs. Pristupljeno 20. 9. 2011.
- ^ Republički zavod za statistiku Republike Srbije (2002). Nacionalna ili etnička pripadnost - podaci po naseljima (PDF) (Knjige rezultata Popisa 2002. izd.). Beograd: Republički zavod za statistiku Republike Srbije. str. 14. Pristupljeno 29. oktobar 2006.
- ^ Karadžić, Vuk Stefanović. Srpski rječnik istolkovan njemačkim i latinskim riječma = Wolf Stephansohn's Serbisch-Deutsch-Lateinisches Wörterbuch = Lupi Stephani F. Lexicon Serbico-Germanico-Latinum, Beč (Wien, Viennae) : Gedruckt bei den P. P. Armeniern, 1818., str. 31./32., leva kolona (a).
- ^ „Geografska pozicija Beograda”. Beograd.org.rs. Pristupljeno 20. 9. 2011.
- ^ Zoran Lj. Nikolić i dr. Vidoje D. Golubović, „Beograd ispod Beograda“ (4. dopunjeno izdanje), Beograd 2004. ISBN 86-355-0632-4
- ^ „{Servia, Catholic Encyclopedia}”. Newadvent.org. Pristupljeno 20. 9. 2011.
- ^ „Grad Beograd - Činjenice (Stanovništvo)”. Beograd.org.rs. Pristupljeno 20. 9. 2011.
- ^ „Knjige rezultata Popisa 2002.": „Knjiga 3: Veroispovest, maternji jezik i nacionalna ili etnička pripadnost prema starosti i polu - podaci po opštinama“, strana 12. Republički zavod za statistiku Srbije, 2003.
- ^ Privredna Komora Beograda —- Privreda Beograda
- ^ „Grad Beograd — Kultura i umetnost (Kulturne manifestacije)”. Beograd.org.rs. Pristupljeno 20. 9. 2011.
- ^ Zadužbina Ive Andrića — Biografija Ive Andrića
- ^ Borislav Pekić - Biografija
- ^ „Miloš Crnjanski — Biografija”. Znanje.org. Pristupljeno 20. 9. 2011.
- ^ „Meša Selimović — Biografija”. Xs4all.nl. Pristupljeno 20. 9. 2011.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Milorad Pavić: Kratka istorija Beograda; Dereta, 2000, ISBN 8673461170
- Jasmina Tešanović: Dnevnik političkog idiota: Normalan život u Beogradu; Cleis Press 2000, ISBN 1573441147
- Florence Levinsohn: Belgrade; Ivan R. Dee, 1995, ISBN 1566630614
- Andrew Archibald Paton: Servia, the youngest member of the European family: Or, A residence in Belgrade, and travels in the highlands and woodlands of the interior, during the years 1843 and 1844.; Longman, Brown, Green and Longmans, 1845
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični sajt Grada Beograda (jezik: srpski), (jezik: engleski), (jezik: nemački)
- Turistička organizacija Beograda (jezik: srpski), (jezik: engleski)
- Beobild - Praćenje gradilišta, arhitektura i urbanizam u Beogradu (jezik: srpski), (jezik: engleski)
- Infograd - 3D Mapa i poslovni informator grada (jezik: srpski), (jezik: engleski)
[[ace:Belgrade]] [[af:Belgrado]] [[am:በልግራድ]] [[ar:بلغراد]] [[an:Belgrado]] [[roa-rup:Biligrad]] [[frp:Bèlgrade]] [[ast:Belgráu]] [[az:Belqrad]] [[id:Beograd]] [[ms:Belgrade]] [[bg:Белград]] [[zh-min-nan:Belgrade]] [[jv:Beograd]] [[be:Горад Бялград]] [[be-x-old:Бялград]] [[bn:বেলগ্রেড]] [[bo:བེལ་གེ་རེ་ཌི།]] [[bs:Beograd]] [[br:Beograd]] [[ca:Belgrad]] [[cbk-zam:Belgrado]] [[cy:Beograd]] [[cv:Белград]] [[cs:Bělehrad]] [[da:Beograd]] [[de:Belgrad]] [[dsb:Běłogrod]] [[na:Belgrad]] [[et:Belgrad]] [[el:Βελιγράδι]] [[en:Belgrade]] [[es:Belgrado]] [[eo:Beogrado]] [[ext:Belgradu]] [[eu:Belgrad]] [[fa:بلگراد]] [[hif:Belgrade]] [[fo:Beograd]] [[fr:Belgrade]] [[fy:Belgrado]] [[ga:Béalgrád]] [[gv:Belgraaid]] [[sm:Belgrade]] [[gd:Belgrade]] [[gl:Belgrado - Београд]] [[he:בלגרד]] [[hi:बॅलग्रेड]] [[hsb:Běłohród]] [[hr:Beograd]] [[hy:Բելգրադ]] [[io:Belgrade]] [[ia:Beograd]] [[ie:Beograd]] [[os:Белград]] [[is:Belgrad]] [[it:Belgrado]] [[ja:ベオグラード]] [[ka:ბელგრადი]] [[kk:Белград]] [[sw:Belgrad]] [[ko:베오그라드]] [[kv:Белград]] [[ht:Bèlgrad]] [[ku:Belgrad]] [[lad:Belogrado]] [[la:Belgradum]] [[lv:Belgrada]] [[lb:Belgrad]] [[lt:Belgradas]] [[lij:Belgraddo]] [[li:Belgrado]] [[ln:Belgrad]] [[lmo:Belgrad]] [[hu:Belgrád]] [[mk:Белград]] [[mt:Belgrad]] [[mi:Belgrade]] [[ml:ബെൽഗ്രേഡ്]] [[mn:Белград]] [[mr:बेलग्रेड]] [[nl:Belgrado]] [[frr:Belgrad]] [[no:Beograd]] [[nn:Beograd]] [[nov:Beograd]] [[oc:Belgrad]] [[pap:Belgrado]] [[pms:Belgrad]] [[nds:Belgrad]] [[pnb:بلغراد]] [[pl:Belgrad]] [[pt:Belgrado]] [[kaa:Belgrad]] [[crh:Belgrad]] [[ty:Beograd]] [[ro:Belgrad]] [[qu:Beograd]] [[ru:Белград]] [[sah:Белград]] [[se:Belgrad]] [[sc:Belgrado]] [[sco:Belgrade]] [[sq:Beogradi]] [[scn:Belgradu]] [[simple:Belgrade]] [[sk:Belehrad]] [[sl:Beograd]] [[cu:Бѣлъ Градъ · Срьбїи]] [[so:Belgaraad]] [[ckb:بێلگراد]] [[sh:Beograd]] [[fi:Belgrad]] [[sv:Belgrad]] [[ta:பெல்கிறேட்]] [[tl:Belgrade]] [[tt:Белград]] [[th:เบลเกรด]] [[vi:Beograd]] [[tg:Белград]] [[tr:Belgrad]] [[udm:Белград]] [[uk:Белград]] [[ur:بلغراد]] [[ug:بېلگراد]] [[vec:Belgrado]] [[vep:Belgrad]] [[vo:Beograd]] [[fiu-vro:Belgrad]] [[war:Belgrade]] [[wo:Belgrad]] [[wuu:贝尔格莱德]] [[yi:בעלגראד]] [[yo:Belgrade]] [[diq:Belgrad]] [[zh:贝尔格莱德]] [[zh-yue:貝爾格萊德]] [[bat-smg:Belgrads]]