Manastiri Eparhije niške
Manastiri Eparhije niške su deo bogate baštine Srpskog naroda Južne i istočne Srbiji koja se sudbinski vezala za duhovnu, kulturnu i prosvetnu delatnost i nacionalno biće srpskog stanovništva ovih oblasti. Deleći sudbinu naroda koji ih je gradio, manastiri izgrađeni na prostoru Južne i istočne Srbije nekada su se uzdizali do božanski lepog, ili, pak, bili rušeni i spaljaivani, od brojnih osvajača ovog dela Balkana. Njihovi sačuvani ostaci i dalje zrače božanskom svetlošću koja je okupljala narod da slavi Boga i skuplja snagu da opstane i manastire obnovi, i tako u krug.[1]
Obnavljajući mnoge stare svetinje narod ovog područja Srbije sačuvao je vizantijske tekovine Hrišćanstva začetog na ovom prostoru i pravoslavne zakone i srpsku duhovnost. Zato, je sam čin upoznavanja sa ovim manastirima jednako važan za obnovu porušenih i izgradnju novih na prostoru Južne i istočne Srbije.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Istorija mnogih manastira Eparhije niške nije poznata, pa se ona može nadoknaditi sagledavanjem istorijskih podataka o oblastima u kojoj je ponikao svaki od manastira, posebno. Nakon obnove Pećke patrijaršije 1557. godine niška mitropolija u istoriji srpske pravoslavne crkve imala je značajno mesto.[2] Prema defteru crkvene kancelarije od 1640 do 1655, srpskoj patrijaršiji pripadalo su i manastiri današnje Eparhije niške, ali ko je u tom periodu upravljao niškom eparhijom, i koji su sve manastiri izgrađeni ne može se pouzdano tvrditi za pojedine periode. Pretpostavlja se da su u razdoblju kada su sagrađeni neki od manastira, na čelu eparhije nalazio episkop Niški, ili, tačnije, episkop Niševski Gerasim.[3][4][5]
Najnovija istraživanja idu u prilog činjenici da je delatnost patrijarha Pajsija u oblasti Niša, kao i širom Pećke patrijaršije, doprinela oživljavanju kulturnog i crkvenog života, jer je on stvori atmosferu u kojoj su manastiri i crkve građene, obnavljane i oslikavane.[6] Pod njegovim blagoslovom u seoskom okruženju Niša grade se i obnavljaju hramovi, pišu i ukrašavaju knjige.
| „ | „Ova činjenica dosad je zapostavljana, što je imalo za posledicu da je prva polovina 17. veka na ovim prostorima ostala nedovoljno razjašnjena. Manastir Sv. Bogorodice u Sićevu je jedino u celosti sačuvano svedočanstvo ο drugačijim, za pravoslavni živalj podnošljivim kulturno-istorijskim okolnostima u niškom okruženju, čemu je delatnost patrijarha Pajsija umnogome doprinela.[7]” | ” |
Značaj[uredi | uredi izvor]
Spomeničko nasleđe sa prostora Južne i istočne Srbije zauzima značajno mesto u kulturnoj riznici Srbije i Balkana. Na teritoriji koja je u nadležnosti Eparhije niške i Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš nalazi se ukupno 39 opština i područje grada Niša (sa četiri gradske opštine).
U registar spomenika kulture i evidenciju niškog Zavoda, upisana su četiri manastira koja su kategorisana u spomenike kulture od izuzetnog značaja, dok su ostali manastiri proglašeni za spomenike kulture od velikog značaja.
Spisak manastira Eparhije niške[uredi | uredi izvor]
| Slika | Naziv manastira | Lokacija | Podignuta | Napomena | |
|---|---|---|---|---|---|
|
Ajdanovac | Ajdanovac | 1321. | ||
| Bazovik | Bazovik | 13. vek | |||
| Brajina | Tulare | 1355. | |||
|
Veta | Veta | 14. vek | ||
| Visočka Ržana | Visočka Ržana | 1853. | |||
|
Manastir Svete Trojice u Gabrovcu | Gabrovac | 1833. | ||
|
Golema Njiva | Jašunja | 1517. | ||
|
Gornji Matejevac | Gornji Matejevac | 11. vek | ||
|
Gorčince | Gorčince | pre 1868 | ||
|
Divljane | Divljana | 13. vek | ||
|
Đunis | Đunis | 1960. | ||
|
Manastir Svetog Đorđa | Zavidince | 15. vek | ||
|
Iverica | Ostrovica | 14. vek | ||
|
Jašunja | Jašunja | 1499. | ||
| Kaludra | Kaludra (Prokuplje) | 2014. | |||
|
Krupac | Krupac | ? | ||
|
Lipovac | Lipovac | 14. vek | ||
| Manastirče | Dimitrovgrad | 1870. | |||
|
Oraovica | Oraovica | 14. vek | ||
|
Pirkovac | Pirkovac | 14. vek | ||
|
Poganovo | Poganovo | 12. vek. | ||
|
Rudare | Rudare | 13. vek. | ||
|
Sveti Nikola | Kuršumlija | 1159. | ||
| Sveti Onfurije | Bazovik | 1576. (prvi put se pominje) | |||
.JPG)
|
Sveti Roman | Ražanj | 9. vek | ||
| Sinjac | Sinjac | pre 1618 | |||
|
Sićevo | Sićevo | 17. vek | ||
|
Smilovci | Smilovci | 10. vek. | ||
|
Sukovo | Sukovo | 15. vek | ||
|
Temska | Temska | 11. vek | ||
|
Čukljenik | Čukljenik | 1516. | ||
| Crkovnica | Crkovnica | 16. vek | |||
| Činiglavci | Srećkovac | 1858 | |||
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Miša Rakocija Manastiri i crkve Južne i istočne Srbije, Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš, Studije i monografije, Niš, 2013
- ^ R. Samardžić, Srpska pravoslavna crkva y XVI u XVII veku, Istorija srpskog naroda III—2, Beograd (1993). pp. 20.
- ^ S. Petković, Srpska patrijarsi XVI i XVII veka kao ktitori, Zbornik u čast Vojislava Đurića, Beograd 1992, 129-135.
- ^ R. Samardžić, Srpska pravoslavna crkva u XVI i XVII veku, Istorija srpskog naroda III-2, Beograd 1993, 20.
- ^ R. Grujić, Enciklopedija SHS, 3, Zagreb, 95/6.
- ^ P. Slijepčević, Pajsije, arhiepiskop pećki i patrijarh srpski kao jerarh i književni radnik, Bogoslovlje VIII (Beograd 1933) pp. 266-283
- ^ S. Petković, Srpski patrijarsi XVI i XVII veka kao ktitori, Zbornik u čast Vojislava Đurića, Beograd (1992). pp. 132-133.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Grupa autora, Istorija srpskog naroda I, II, III, Beograd 1981, 1982, 1983.
- Grupa autora, Istorija Niša I, Niš 1983.
- A. Oršić Slavetić, Arheološka istraživanja u Nišu i okolini, Starinar VIII - IX, (Beograd 1933-1934)
- R. O. Bratanić, Iskopavanja u Nišu i okolini, Pregled crkve eparhije niške, 5-6, (Niš 1937)
- V. Popović, Episkopska sedišta u Srbiji od IX do XI veka, Godišnjak grada Beograda, XXV - 1978, (Beograd 1979)
- M. Valtrović, D. Milutinović, Izveštaj umetničkom odboru srpskog učenog društva, GSUD XLVIII, (Beograd 1880)
- M. Đ. Milićević, Kraljevina Srbija, Beograd 1884.
- F. Kanic, Srbija II, Beograd 1985.
- M. Vojinović, Dve znamenite starine u blizini Niša, Pregled crkvene eparhije niške, 7-8, (Niš 1929)
- G. Millet, L'ancien art serbe, Les èglises, Paris 1919.
- Lovrić, Istorija Niša, Niš 1927.
- D. Ristić, Pravoslavni manastiri eparhije niške, Niš 1941.
- V. Marković, Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjovekovnoj Srbiji, Sremski Karlovci 1920.
- V. Petković, Pregled crkvenih spomenika kroz povesnicu srpskog naroda, Beograd 1950.
- Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku (Bishoprics and Metropolitanates of Serbian Church in Middle Ages). Beograd: Istorijski institut SANU.
- Glas - crkveni kalendar sa šematizmom niške eparhije, Niš 1899.
- Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta.
- K. Jireček, Istorija Srba I - II, Beograd 1952.
- R. Grujić, Niška eparhija, Narodna enciklopedija SHS, III, Zagreb 1928.
- B. Andrejević, Izvori iz XIX veka o nišu u doba Turaka i u prvim godinama posle oslobođenja, Niški zbornik 5, (Niš 1972)
- M. A. Marković, Iskopine hrišćanskih starina u Nišu, Pregled crkvene eparhije niške, (Niš
- P. V. Gagulić, Metoh manastira Hilandara u Nišu, Niš 1968; Prilog istoriji niške eparhije, I -XX, Glas pravoslavne eparhije niške, (Niš 1973 - 1987); U Sićevačkoj klisuri crkve i manastiri, I - II, Niš 1978/1980.
- Ž. Škalamera, Obnova “srpskog stila” u arhitekturi, Zbornik za likovne umetnosti, 5, (Novi Sad 1969)
- M. Rakocija, Manastir Sv. Đorđa kod sela Kamenice pored Niša, Glasnik društva konzervatora Srbije, 16, (Beograd 1992); Manastir Sv. Jovana iznad sela Gornji Matejevac kod Niša, Glasnik društva konzervatora Srbije, 18, (Beograd 1994); Enciklopedija Niša I, Niš 1995; O značaju istraživanja starina Dragutina Milutinovića i Mihaila Valtrovića u oblasti Niša i Nišavlja, Niški zbornik, 18, (Niš 1994); Savremeno sakralno graditeljstvo Niša, Niški zbornik, 19, (Niš 1994)
- Manastiri Južne i istočne Srbije, Dokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Manastiri Eparhije niške na Vikimedijinoj ostavi
