Metak sa centralnim paljenjem
Metak sa centralnim paljenjem (engl. Centerfire cartridge), sjedinjeni metak sa metalnom čahurom i kapislom na sredini dna. Većina modernog oružja koristi ovakvu municiju.[1]
Evolucija[uredi | uredi izvor]
Do sredine 19. veka puške sprednjače punjene su posebnim zrnom i barutnim punjenjem (pakovanim u fišeke) i opaljivane tabanom. Pojava pušaka ostraguša sredinom 19. veka omogućila je upotrebu sjedinjenih metaka - sa zrnom, barutnim punjenjem i kapislom objedinjenim u čahuri metka. Meci prvih masovno korišćenih ostraguša (Drajze i Šaspo) koristili su čahure od kartona, sa kapislom unutar čahure, na dnu zrna, koja se opaljivala dugačkom udarnom iglom. Samuel Pauli prvi je došao na ideju da kartonskim čahurama doda mesingano dno, sa kapislom na dnu. Prvi meci sa metalnom čahurom i ivičnim paljenjem proizvedeni su u SAD 1860. i upotrebljeni u Američkom građanskom ratu (1861-1865), na američkim puškama Henri i Remington. Nešto kasnije proizvedene su čahure sa kapislom u sredini dna, kakve su i danas.[1]
Prve efikasne metke sa metalnom čahurom i kapislom u sredini dna konstruisali su britanski pukovnik Edvard Bokser (1866) i američki pukovnik Hiram Berdan (1868). Bokserovi meci sa mesinganom čahurom i posebnim nakovnjem za kapislu i gvozdenim obručem na ivici dna lako su bubrili i zaglavljivali se u barutnoj komori, a sastavljani su ručno, pa su zatajenja biča česta. Berdan je konstruisao jaču mesinganu čahuru iz jednog dela, sa nakovnjem za kapislu koji je bio deo čahure. Proizvodnju ovakvih metaka u Evropi započeli su braća Mauzer u Nemačkoj nekoliko godina kasnije, i ubrzo je municija sa centralnim paljenjem tipa Bokser/Berdan postala standardna kod svog streljačkog oružja. Sva municija revolvera i sporometnih pušaka imala je naglašenu ivicu koja je držala metak na mestu u barutnoj komori, ali je posle uvođenja pušaka sa magacinom uvedena čahura bez ivice, a metak je na mestu držao sužen vrat čahure (koji je izumeo Švajcarac Edvard Rubin). Oblik zrna u mecima evoluirao je od okruglog, preko valjkastog sa zaobljenim vrhom do modernog sa šiljastim vrhom (takozvani špicer), koje je uvedeno kod nemačke puške Mauzer model 1898.[2]
Upotreba[uredi | uredi izvor]
Metke sa centralnim paljenjem koristi većina modernog streljačkog oružja. Ovakva municija prvi put je masovno uvedena u Evropi sa puškom Mauzer model 1871.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 5, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1972), str. 421
- ^ Ford, Roger (1998). The world's great rifles. London: Brown Books. str. 18—21. ISBN 1-897884-33-8. OCLC 41281655.