Novo Goražde
Novo Goražde | |
|---|---|
 Panorama Novog Goražda | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Opština | Novo Goražde |
| Stanovništvo | |
| — 2013. | 2.056 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 40′ 40″ S; 19° 01′ 33″ I / 43.6778321° S; 19.0257628° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
  Novo Goražde Novo Goražde na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 73110 |
| Pozivni broj | 058 |
Novo Goražde je neformalni naziv užeg gradskog jezgra[1][2] opštine Novo Goražde u onom dijelu opštine gdje se nalazi njeno političko, ekonomsko i kulturno središte. Ovaj urbaniji dio opštine obuhvata sledeća naselja: Sopotnica, Zidine, Slatina, Kopači, Gradac i Mašići.
Geografija[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Istorija[uredi | uredi izvor]
Goražde istorijski, kao naseljeno mjesto egzistira još od 13. vijeka. Naselje na ovom prostoru po imenu Vasa pominje se u nekim spisima još 1220. godine. Kao trgovačko središte vezano uz Dubrovačku karavansku trgovinu, Goražde se pominje 1379.[3] godine, a kao utvrđeni grad 1444. godine. Za postanak i razvoj Goražda nerazdvojivo je vezan srednjovjekovni srpski grad Samobor, Herceg Stefana Vukčića — Kosače, koji se nalazi između Ustiprače i Međurječja.
Hercegova crkva u Sopotnici[uredi | uredi izvor]
Herceg Stefan, sredinom 15. vijeka (1446—1448. godine) podiže kraj Goražda, crkvu u slavu Svetog Georgija (Sv.Đorđa). Crkva je smještena četiri kilometra sjeverno od Goražda u Donjoj Sopotnici, na samoj granici Republike Srpske i Federacije BiH. Sagrađena je u drinskoj dolini, u podnožju brda Gradina, na mjestu gdje sjeverna padina brda prelazi u blagu zaravan. U neposrednoj blizini crkve nalazi se magistralni put Goražde — Višegrad.
Ovo je jedinstven spomenik kulturnog naslijeđa, kako u istorijskom tako i u pogledu svoje arhitekture. Prošlost ove crkve seže do 15. vijeka i jedna je od rijetkih sačuvanih neposrednih svjedočanstava o aktivnosti i organizaciji Srpske pravoslavne crkve na ovom prostoru u vremenu srednjovjekovnog Bosanskog kraljevstva. Od 1519. godine u Hercegovoj crkvi počela je sa radom štamparija Božidara Goraždanina, najstarija na ovim prostorima (druga na Balkanu — poslije Makarijeve u Crnoj Gori).
Crkva je podignuta u srednjovjekovnom groblju sa stećcima od kojih je jako malo sačuvana do danas.
Svi dijelovi građevine ne potiču iz istog vremenskog razdoblja. Najstariji dio crkve, Hercegova zadužbina, po svojoj osnovi jednobrodne crkve sa polukružnom apsidom i prislonjenim pjevnicama u potpunosti ponavlja oblik raškog hrama. Zasveden je prelomljenim svodom. Vrijeme izgradnje pravougaonog paraklisa lociranog uz sjeverni zid nije tačno određeno. Đoko Mazalić tvrdi da je to najstariji dio crkve koji je bio kapela u srednjovijekovnom groblju, dok Zdravko Kajmaković kaže da je dozidan docnije i datuje ga u 15. vijek, nedugo nakon izgradnje najstarijeg dijela crkve. U 16. vijeku crkva je dobila pripratu, a u 19. vijeku zvonik. Prilikom dogradnje priprate srušen je zapadni zid u želji da se stari hram proširi. Mjesto gdje se spaja stara i nova građevina nalazi se 60 cm zapadno od ivice trećeg pilastra.
Postojeći zvonik podignut je 1894. godine. Dekorativnost zvonika odudara od jednostavnih oblika ostalih dijelova crkve. Arsenije Popović-Kosorić zapisao je u „Triodu cvijetnom“ da je crkva obnovljena 1869. godine. Mali zvonik, koji je prethodio postojećem, nalazio se „na lastavici iznad vrata“, vjerovatno je sagrađen u ovoj obnovi.
Metalna vrata na ulazu u crkvu su iz 1869. godine o čemu svjedoči natpis: „Ži ova vrat priloži Jovan Andrić Ćebenika iz Sarajev u Goražde crkvi 1869“.
Prvobitna lokacija ktitorskog natpisa Hercega Stefana bila je iznad ulaza u prvobitnu građevinu. Na ktitorskom natpisu stoji: „V ljeto 6954/1446. god. az rab Hristu Bogu gospodin Herceg Stefan vazdvigoh hram svetoga velikomučenika Hristova Georgija mole se jemu da pomolit se za mnje grešnom Vladice moemu Hristu“.
Prilikom proširenja crkve kamen nadvratnik na kome je natpis i desni dovratnik preneseni su na novi portal. Desni dovratnik ukrašen je isklesanim motivom prepletene trake, po uzoru na plitkoreljefnu dekoraciju moravskih crkava. Na crkvi se nalazi još jedan natpis koji je na doprozorniku prozora južne pjevnice. U natpisu se bratstvo manastira obavještava o zamonašenju kaluđera Isaije. Natpis je sačinio Vasilije Ivanović, a po odlikama jezika i pisma datuje se u 15.-16. vijek. Ovaj natpis nam dokazuje da je crkva Svetog Georgija u to vrijeme bila manastir. Manastirski karakter crkve potvrđuje i turski popis koji govori da crkva raspolaže zemljišnim posjedima.
U crkvi se nalaze tri ugrađene ploče, dvije u oltaru sa natpisima i jedna na južnoj fasadi na kojoj je reljefno isklesan lik Merkura.
Svjedočanstvo o postojanju živopisa je zapis mitropolita Save Kosanovića iz 1871. godine. Izvjesni Zečević 1890. godine opisao je postojanje dijela figure arhangela Mihaila u unutrašnjosti hrama. Da je crkva bila oslikana potvrdila su i arheološka istraživanja. U sondi koja je bila otvorena 25m zapadno od crkve, pronađeni su fragmenti fresaka. Ležali su pomješani sa ostacima maltera i kamena iz porušenih zidova. Ornamenti potiču sa friza kojim je bio ukrašen najniži pojas u oltarskom dijelu.
Raška osnova, moravski poplet na dovratniku, tragovi fresko živopisa, formulacija uklesanog ktitorskog natpisa jasno govore da se Stefan Vukčić Kosača opredjelio za tradiciju njegovanu među srpskim plemstvom i da je ne samo politički već i duhovno pripadao srpskom plemstvu, bez obzira na činjenicu da su njegove oblasti bile u sastavu Bosanskog kraljevstva.
Goraždanska štamparija[uredi | uredi izvor]
Crkva Svetog Đorđa u Sopotnici se smatra osnivačem i vlasnikom najstarije štamparije na teritoriji na kojoj je živio i živi srpski narod. U manastiru je između 1519. i 1526. godine radila štamparija Božidara Goraždanina, koja je neposredno po turskoj okupaciji, snabdijevala osiromašene i stradale srpske crkve i manastire bogoslužbenim knjigama budući da je mnogo starijih rukopisnih liturgijskih knjiga spaljeno i uništeno u proteklim decenijama 15. vijeka. Pod okriljem crkve štampane su u 16. vijeku tri knjige. Prvu i ujedno najstariju knjigu, „Služabnik“ (ili „Liturgijar“) pripremili su za štampu i objavili braća Đurađ i Teodor Ljubavić 1519. godine. Preostale dvije knjige pripremio je za štampu Teodor Ljubavić, poslije prerane smrti svog brata Đurđa: „Psaltir“ sa Posledovanjem i Časlovcem 1521. a „Molitvenik“ (ili „Trebnik“) dvije godine kasnije 1523. godine.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Nacionalni sastav 2013. (konačni rezultati BHAS)[uredi | uredi izvor]
Prema podacima popisa stanovništva iz 1991. godine i popisa stanovništva iz 2013. godine ovaj dio opštine je imao sledeću populaciju:
| № | Naselje | Broj stanovnika (1991)[5] |
Broj stanovnika (2013)[6] |
|---|---|---|---|
| 1 | Sopotnica | 287 | 488 |
| 2 | Zidine | 276 | 566 |
| 3 | Slatina | 390 | 357 |
| 4 | Kopači | 222 | 146 |
| 5 | Gradac | 145 | 82 |
| 6 | Mašići | 294 | 251 |
| Novo Goražde | 1.614 | 2.056 |
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Zvanični sajt Opštine: Sjedište opštine: Ulica Božidara Goraždanina 64, naselje Novo Goražde Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. januar 2015)
- ^ Opština Novo Goražde sa sjedištem institucija u naselju Novo Goražde, Ulica: Centar 1 bb [1]
- ^ Običaji i kultura srpskih krajina Gradovi- Novo Goražde[mrtva veza]
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013. na teritoriji Republike Srpske — Preliminarni rezultati, Republički zavod za statistiku, Banja Luka, 2013.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 24. 01. 2014. g. Pristupljeno 25. 09. 2014.
