Petrova gora u Narodnooslobodilačkoj borbi

Spomenik NOB-u na Petrovoj gori

Petrova gora je, zajedno sa okolnim selima i stanovništvom, za vreme Narodnooslobodilačkog rata od 1941. do 1945. godine bila snažno žarište ustanka, baza i čvrst oslonac za delovanje kordunaških partizanskih jedinica. Ustanak na Petrovoj gori bio je posledica teških ustaških zločina nad srpskim stanovništvom ovog kraja. Gora je oslobođena u tzv. Karlovačkoj operaciji aprila 1945. godine.

Početak ustanka protiv fašizma

Krajem jula 1941. godine, Petrova gora je zahvaćena oružanim ustankom protiv okupatora i domaćih izdajnika lokalnog hrvatskog, srpskog i muslimanskog stanovništva. U svrhu uspešnog razvoja oružane borbe, u avgustu je formirano jedinstveno rukovodstvo za Petrovu goru. Područje gore priključeno je „Prvom rejonu“ s posebnom komandom, koja je trebalo da obedini dejstva odreda na svojoj teritoriji i da se brine o obuci ljudstva.

U septembru su partizani Prvog rejona izveli više uspešnih akcija na okupatorova sredstva veze, komunikacije i žandarmerijske stanice, a u oktobru su ušli u sastav novoformiranog Kordunaškog partizanskog odreda.

Prve akcije okupatora protiv ustanka

U idućem periodu okupatorske, ustaše i domobranske snage su preduzele više ofanzivnih akcija protiv partizanskih jedinica. Među značajnije spadao je napad 2. avgusta 1941. godine od Topuskog, Vrginmosta, Gline i Slunja na ustanička sela duž Petrove gore. Slabo naoružani ustanici bili su prisiljeni da se povuku dublje u goru.

Konsolidovanje oslobodilačkih aktivnosti

Kordunaške partizanske jedinice su krajem decembra 1941. i početkom januara 1942. godine oslobodile znatan deo Korduna. Sredinom januara u goru je stigao zbeg od oko 15.000 ljudi, žena i dece, sklanjajući se pred italijanskim, ustaškim i domobranskim jedinicama.

U početnoj fazi oružane borbe, na Petrovoj gori je održano niz važnijih skupova, koji su imali odlučujući značaj za dalji razvoj ustanka na području Korduna. U selu Crna Lokva je 19. i 20. septembra 1941. godine održana prva konferencija rukovodilaca Narodnooslobodilačkog pokreta Korduna i Banije. U selu Vučkovići je 19. oktobra 1941. godine formiran Glavni štab partizanskih odreda Hrvatske. Na gori su 14. i 15. oktobra 1941. godine boravili članovi Biroa Centralnog komiteta Komunističke partije Hrvatske.

U Vučkovićima je 10. i 11. novembra održan je prošireni sastanak Okružnog komiteta KPH Karlovac, koji je sve vreme 1941. godine boravio na Petrovoj gori, gde je radila i okružna partijska tehnika, a 25. novembra je u selu Salkova Poljana počela dvodnevna konferencija komandanata i političkih komesara partizanskih jedinica Korduna i Banije.

Krajem septembra 1941. godine, na obroncima Vrletne stene osnovana je vojna radionica i započeta gradnja partizanske bolnice, koja će igrati važnu ulogu za vreme celog rata.

Godine 1942. Petrova gora je postala glavna baza partizanskih jedinica severoistočnog Korduna. Na njoj su bili Okružni komitet KPH za Karlovac, Štab Prvog kordunaškog partizanskog odreda, Štab grupe partizanskih odreda, partizanska bolnica, radionica za popravak oružja, partizanska štamparija, radila mreža Narodnooslobdilačkih odbora, organizacije Ujedinjenog saveza antifašističke omladine Jugoslavije, Antifašističkog fronta žena i pionira, tečajevi za nepismene, partijski kursevi, omladinski domovi, osnovne škole, održavani zborovi sa stanovništvom, sklanjali se zbegovi naroda, i ostalo.

Novi neprijateljski napadi i zločini

Zbog intenzivnih aktivnosti na Petrovoj gori, italijanski i nemački okupatori su u saradnji sa ustašama, domobranima, oružnicima i muslimanskom milicijom preduzeli brojne napade na jedinice u rejonu, ali bez previše uspeha.

Među najznačajnije spada napad Utinjskog zdruga radi opkoljavanja, a zatim potiskivanja partizanskih jedinica na prostor Vojnić-Slavsko polje-Krstinja, gde je trebalo da budu uništeni. Posle teških borbi i niza bezuspešnih pokušaja da se probiju uz obruča, partizanske jedinice i zbeg naroda su 13. maja 1942. godine bili okruženi na uskom prostoru između vrha Petrovca i Magarčevca. Iako pod teškim uslovima, one su 14. maja uspele da se probiju.

Kao pri ranijim napadima, neprijatelj je i ovog puta pustošio i palio sela, ubijao ili odvodio u logore stanovništvo i vršio druga nasilja. Naročito velika stradanja podnelo je stanovništvo za vreme neprijateljske ofanzive kodnog imena Panter u decembru 1943. godine.

Oslobođenje

Narod Petrove gore i okolnih sela pomagao je za vreme rata Narodnooslobodilačku vojsku i popunjavao kordunaške partizanske jedinice. Petrova gora je konačno oslobođena za vreme Karlovačke operacije u aprilu 1945. godine.

Istaknute ličnosti NOP-a i narodni heroji sa Petrove gore

Pavle Jakšić Miloš Kljajić Gojko Nikoliš Mirko Poštić Miloš Šumonja

Literatura

• Enciklopedija Jugoslavije (knjiga šesta). „Jugoslavenski leksikografski zavod“, Zagreb 1965. godina.

Vidi još

• Kordun u Narodnooslobodilačkoj borbi
• Partizanska bolnica na Petrovoj gori