Портал:Arheologija/Izabrani
Izabrane slike [uredi izvor]
Januar[uredi izvor]
Vinčanska kultura predstavlja mlađeneolitsku i ranoeneolitsku kulturu Evrope (između prvih vekova 5 milenijuma pre nove ere i prvih vekova 4 milenijuma pre nove ere). Prostirala se od srednjeg Potisja na severu do Skopske kotline na jugu i od reka Usore i Bosne na zapadu do Sofijskog basena na jugu, odnosno obuhvatala je teritorije današnje Srbije, Rumunije, Makedonije i Bosne i Hercegovine. Vinčanska kultura je bila tehnološki najnaprednija praistorijska kultura u svetu. Najranija metalurgija bakra u Evropi potiče sa vinčaskog lokaliteta Belovode u istočnoj Srbiji.
Generalnim urbanističkim planom razvoja Beograda, priobalni pojas Dunava u zoni Vinče proglašen je Arheološkim parkom.
Februar[uredi izvor]
Upliscihe (gruz. უფლისციხე) je drevni grad-pećina, jedan od prvih gradova na teritoriji Gruzije. Upliscihe je usečen u steni i nalazi se 12 km istočno od grada Gori, na levoj obali reke Kura. Grad se naročito razvijao od kraja drugog do početka prvog milenijuma p. n. e. sa nekoliko sukcesivnih uspona i padova. Upliscihe je bio važan verski, politički i kulturni centar u helenističkom i kasnom antičkom periodu, od 4. veka p. n. e. do 4. veka nove ere. Konačno biva napušten u 19. veku, postavši multi-arheološki lokalitet i jedan od najznačajnijih spomenika današnje gruzijske kulture. Takođe su očuvani ostaci nekoliko arhitektonskih i verskih građevina, građenih tokom nekoliko milenijuma. Za vreme najvećeg uspona, Upliscihe je činilo više od 700 pećina i podzemnih struktura, od kojih je u današnje vreme ostalo pristupačno njih 150.
Mart[uredi izvor]
Čičen Ica (šp. Chichén Itzá) je veliko arheološko nalazište na Jukatanu u Meksiku iz doba civilizacije Maja. UNESKO ga je proglasio svetskom baštinom, a 7. jula 2007. godine proglašen je za jedno od novih sedam svetskih čuda.
Od sredine klasičnog perioda, tj od oko 600. godine Čičen Ica je bila veliki grad, dostigavši svoj vrhunac, nakon što su već propali centri Maja u centralnim nizijama na jugu.
Čičen Ica na jeziku Maja znači "Na izvoru Ica (naroda)". Jukatan nije imao nadzemnih reka, a Čičen Ica je imala tri velika prirodna izvora sa obiljem vode. To je omogućilo da Čičen Ica postane prirodni centar za stanovništvo. Često su bacali predmete kao žrtve tim izvorima, a u očajnim sušnim vremenima bacale su se navodno i ljudske žrtve.
Čičen Ica je bila glavni centar oko 600. sredinom klasičnog Maja perioda, ali grad dostiže najveću moć tek kad su propali ostali centri Maja na centralnim nizijama na jugu. Do 987. toltečki kralj je stigao sa vojskom iz središnjeg Meksika i Čičem Ica je postala glavni grad. Umetnost i arhitektura toga perioda pokazuju mešavinu maja i toltečkih stilova.
Došlo je do pobuna i građanskog rata 1221., pa Čičen Ica prestaje biti centar, a vlast nad Jukatanom pomera se u Majapan...
April[uredi izvor]
Lepenski Vir je jedno od najvećih i najznačajnijih mezolitskih i neolitskih arheoloških nalazišta. Smešteno je na desnoj obali Dunava u Đerdapskoj klisuri, u Srbiji, u centralnom delu Balkanskog poluostrva. Ovaj lokalitet, koji je ime dobio po dunavskom viru, bio je sedište jedne od najvažnijih i najsloženijih kultura praistorije.
Između 1965. i 1970. otkriveno je ribarsko lovačko naselje sa začecima kultivacije i domestifikacije. Tokom iskopavanja otkriveno je sedam sukcesivnih naselja i 136 objekata (kako stambenih, tako i sakralnih) koji su izgrađeni u preriodu od oko 6500. do 5500. godine pre naše ere.
Glavni rukovodilac istraživanja ovog lokaliteta je bio profesor dr Dragoslav Srejović, čuveni ahreolog, akademik i profesor Univerziteta u Beogradu. Kultura Lepenskog Vira se rasprostire duž Đerdapa, na lokalitetima: Lepenski vir, Vlasac, Razvrata, Ikoana, Hajdučka vodenica, Alibeg i Padina.
Buđenje kulture Lepenskog Vira i uspostavljanje njene svojevrsne umetnosti, otpočinje oko 7000. g. stare ere. Tri faktora - izolacija, promena klime i uvećanje lokalne populacije - bili su odlučujući za ovaj preobražaj. Stvaraoci ove kulture pripadaju starom evropskom stanovništvu, populaciji mlađeg paleolita. Antropološki tip je Brno-Pšedmost, oberkaselska varijanta kromanjonskog tipa. Njih odlikuju mezokefalna glava, široko lice, visok rast i robusna građa. Usled mikroevolucionih promena (smatra se da su trajale 100 do 200 generacija) došlo je do gracilizacije, ali je zbog izolovanosti ipak očuvan stari antropološki izgled. dalje...
Maj[uredi izvor]
Maču Pikču (šp. Machu Picchu) je sveti grad Inka koji se nalazi na najvišem delu istočnih Anda, na istočnim padinama planinskog lanca Urubamba, na visini od 2.350 metara nadmorske visine. Maču Pikču je verovatno izgrađen oko 1300. godine, ali je ostao sakriven sve do 1911. godine kad ga je otkrio Amerikanac Hajram Bingam.
Maču Pikču svedoči o vremenu veličanstvenog carstva Inka. Nakon osvajanja teritorija, moćna vojska Inka sagradila je kanale za navodnjavanje i sisteme popločanih cesta, a građevinari su sagradili tvrđave, hramove i monumentalne kamene zgrade.
Danas arheolozi tvrde da Maču Pikču nije bio grad u klasičnom smislu jer nisu pronađeni ostaci birokratske uprave, trgovine ili vojnih utrvrđenja. Najverovatnije je građen kao carski posed i religijsko utočište ili kao tajni ceremonijalni grad.
Ostaci Maču Pikčua odaju carski stil Inka kakav se može naći i na drugim mestima nekad najveće države američkog kontinenta pre dolaska Evropljana. No neobičan je po okolini: smešten je usred bujne vegetacije koju navodnjava reka.
Jun[uredi izvor]
Praistorija (od grč. προϊστορία: προ - pre, ιστορία - priča; odnosno lat. praehistoria: prae - prethodni, historia - latinizovana reč ιστορία) je vremenski period koji traje do pojave prvih pisama. Pol Tornal je prvi smislio ovaj termin kako bi opisao predmete načinjene u pećinama u južnoj Francuskoj. U francuski jezik je ušao tridesetih godina 19. veka da bi se opisalo vreme pre pisma, a u engleski jezik ga je uveo Danijel Vilson 1851.
Vremenski period od trenutka kada je praistorijski čovek počeo da izrađuje oruđe i oružje se deli prema materijalu od koga je pravljeno i načinu njegove obrade na: starije kameno doba (paleolit), srednje kameno doba (mezolit), mlađe kameno doba (neolit) i metalna doba (bakarno doba ili eneolit, bronzano doba i gvozdeno doba).
Umetnost praistorije proučava arheologija, budući da se ova nauka, oslanjajući se na materijalne ostatke ljudske kulture, bavi otkrivanjem drevnog života. Najčešći predmeti iz ovog perioda koji su otkriveni, imali su određenu funkciju i bili su ritualni i magijski predmeti. Najstarijim umetničkim delom smatra se komad nakita — male bušene školjke koje su stare oko 75.000 godina, otkrivene u Južnoj Africi
Jul[uredi izvor]
Paleolit ili starije kameno doba je preriod koji se proteže od pre 2,6 miliona godina do 10.000 godine p.n.e. Obeležio ga je nastanak i razvoj hominida i prvobitnog oruđa i oružja, najčešće od kamena (treba napomenuti da su nađeni i ostaci oruđa i oružja i od kosti i roga) po čemu i dobija naziv kameno doba. Antropolozi su proučavanjem skeletnih ostataka mogli da odrede fizičke osobine tadašnjih organizama.
Sama reč paleolit potiče od grčke složenice παλαιολιθικός - od reči - παλαιός - "star" i λίθος - "kamen". Paleolit smenjuje sledeće doba - mezolit.
Avgust[uredi izvor]
Gamzigrad je arheološko nalazište blizu Zaječara u istočnoj Srbiji antičke rimske carske palate Feliks Romulijane (lat. Felix Romuliаna) koje se od 29. juna 2007. nalazi na UNESKO-voj listi svetske baštine.
Gamzigrad predstavlja rezidenciju rimskog cara Gaja Valerija Maksimijana Galerija (Gaius Valerius Maximianus Galerius; 293-311. g.), zeta Dioklecijanovog. Po majci Romuli nazvao ga je Romulijana (Romuliana). Palata izgleda nikada nije dovršena, a carevi 4. veka su velelepni posed prepustili hrišćanskoj crkvi. Tokom 5. veka palata je razarana od strane varvara, a u 6. vek Romulijanu je Justinijan I obnovio u vidu pogranične tvrđave. Nakon najezde Slovena krajem 6. veka, nekadašnja carska rezidencija je napuštena. Moćan grad, na 6,5 ha, sa oko 20 utvrđenih kula. Unutar se nalazila raskošna palata, dva paganska hrama, tri hrišćanske crkve i druge građevine; podni mozaici se smatraju ravnima najboljim ostvarenjima kasnoantičkog doba u Evropi.
Septembar[uredi izvor]
Bronzano doba (2200—750/700. p. n. e.), obeležava proizvodnja bronzanog oružja, oruđa i nakita. To je vreme intenzivnog razvoja metalurgije, trgovine i zanatstva.
Bronzano doba obeležava, kako upotreba bronze, tako i seoba stočara u vreme ranog bronzanog doba (2200. - 1600. godine p. n. e.) na područje Sredozemlja. To je bio sledeći talas indoevropskih doseljenika (nakon prvog talasa poljoprivrednika u mlađem kamenom dobu).
Kasno bronzano doba ili vreme tzv. kulture polja sa urnama (kultura polja sa žarama) traje od 300. do 750/700. p. n. e. Nosioci ove evropske kulturne pojave pripadaju indoevropskom skupu, ali nemaju ista etnička obeležja. Zajednički obred im je spaljivanja umrlih, po čemu je ova kultura dobila ime, i pokopavanje ostataka u žarama s prilozima nakita, oružja i oruđa. Ovakvi žarni grobovi stvaraju velike nekropole.
Oktobar[uredi izvor]
Terensko istraživanje u arheologiji počinje rekognosciranjem terena, odnosno pregledom terena i beleženjem podataka koji ukazuju na moguće nalazište. Kada je lokalitet konstatovan, odlučuje se da li će se pristupiti sistematskom arheološkom istraživanju, tokom i posle koga se vrše analize i datovanje materijala, kao i obrada i interpretacija nalaza.
Terensko arheološko istraživanje započinje otkrivanjem novih lokaliteta, rekognosciranjem terena.
Transportna ograničenja ozbiljno su ograničavali terenski rad sve do 20. veka. Slučajna otkrića artefakata ili ostataka gradnje prilikom poljoprivrednih ili građevinskih radova bitno su doprinela korpusu arheoloških saznanja u 19. i 20. veku i često bila povod za stručnija istraživanja... dalje
Novembar[uredi izvor]
Trepanacija, ( lat. trepanatio,grč. τρυπανον svrdlo) je hirurški izraz za otvaranje lobanje, jedna od najstarijih poznatih operacija, obavljana od praistorijskog doba, a vršena trepanom ili trefinom u magijske, terapeutske ili neke druge svrhe, kojom se uklanjao orkugli ili četvrtasti segment sa kosti svoda lobanje. Sama reč znači bušenje kosti, ali je pojam vezan za operativne zahvate na kostima lobanje.
Danas se vrši pomoću dleta, čekića ili elektronske burgije, radi odstranjivanja skupljene krvi ili gnoja, čireva, komadića kostiju ili drugih stranih tela i izvodi se u dijagnostičke svrhe (ventrikulografija i postavljanje probnih trepanacijskih otvora).
Trepanacijski otvor je danas lak i za bolesnika praktično netraumatizujući zahvat koji se izvodi u lokalnoj anesteziji, predstavlja postupak za smanjenje akutne antrakranijalne hipertenzije, a isto tako se kroz trepanacijski otvor vrši aspiracija intracerebralnog hematoma ili inkapsulisanog moždanog apscesa. dalje
Decembar[uredi izvor]
Laten je period mlađeg gvozdenog doba Evrope, koji je 1872. u stručnu literaturu uveo švedski arheolog Hildebrand, a naziv je dobio po lokalitetu La Ten, na obali jezera Nojšatel u Švajcarskoj, gde je otkriveno značajno keltsko nasenje.
Latenska kultura se sa sigurnošću može pripisati Keltima. Njeno matično područje je severoistočna Francuska i jugozapadna Nemačka. Velika migracija Kelta zahvatila je gotovo čitavu Evropu (od Atlatnika do Rusije).
Za prvu fazu ove kulture tipični su »kneževski grobovi«, koji su koncentrisani oko reke Rajne. Od oružja se pojavljuju kratki mačevi, čija se metalna kanija završava dugmičastim ispupčenjem i krivi noževi. U drugoj fazi su nalazi skromniji i karakteristični ravni grobovi bez posebni konstrukcije... dalje