Prevodnica Bezdan
| Prevodnica Bezdan | |
|---|---|
 Prevodnica - Fotografija nastala 1904. godine | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Bezdan |
| Opština | Sombor |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1856. |
Prevodnica Bezdan se nalazi na Dunavu, teritorijano pripada naselju Bezdan opština Sombor, u Zapadnobačkom okrugu. Jedna je od starih prevodnica podignutih na kanalima koji su kopani od sredine 18. do sredine 20. veka. Prevodnica Bezdan građena je od 1854. do 1856. godine.[1][2]
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Kanali koji su kopani od sredine 18. do sredine 20. veka su: Bajski kanal, Veliki Bački kanal, Kanal Sombor-Odžaci, Kanal Bogojevo-Bečej, Kanal Vrbas-Bezdan, Kanal Bezdan-Prigrevica i Kanal Dunav-Tisa-Dunav.[2] Na njima su izgrađene i postoje stare i nove prevodnice. Uloga prevodnice je da prevodi brodove sa jednog na drugi nivo vode.
Prevodnica na Dunavu[uredi | uredi izvor]
Prevodnica povezuje kanal Vrbas-Bezdan sa Dunavom.
Prevodnicu Bezdan je projektovao i izgradio Mihalik Janoš (1818-1892), carski građevinski upravnik. Radovi su započeti 1854. godine a objekat je pušten u rad 27. juna 1856. godine.[1]
Završetak radova je bilo označeno postavljenjem spomen-ploče na centralnom delu južnog zida komore prevodnice. Spomen-ploča je rad Gerandi Antala i ona se i danas tamo nalazi. [2]
Tekst na ploči je napisan na latinskom, a u prevodu znači:
" За време владавине цара Фрање Јосефа изграђена је ова преводница.“
Prvi je objekat u Evropi gde je primenjeno podvodno betoniranje. Za građevinski materijal pri gradnji prevodnice koristio se beton, koji se ručno mešao, a cement je pečen na licu mesta, na obali Dunava. Na samom gradilištu je organizovana fabrika betona. Betoniranje je trajalo neprekidno danju i noću 90 dana.[2][1]
Johan Mihalik prvi je u Evropi koji je primenio sistem postavljanja temelja ispod površine vode. Isključivo sa najjednostavnijim pumpama za vodu koje je imao na raspolaganju. U to vreme pristupio je gradnji na način na koji niko do tada nije učinio. Kada je temelj bio iskopan, on nije pumpao vodu. Umesto toga, i osnova i jedna od komora su ostale ispod površine vode.
Do tada se beton u Evropi koristio samo pri zidanju zgrada, a podvodna primena je bila nepoznata. Stručnjaci iz cele Evrope su pratili gradnju prevodnice a posebno engleski inženjeri koji su Mihalikov projekat smatrali neizvodljivim i zbog toga su posebno pratili gradnju prevodnice.[3]
Prevodnica se sastojala iz tri komore, koje su se mogle zatvoriti velikim kapijama od hrastovine. Koristio se onaj par koji je odgovarao vodostaju u momentu prolaska plovila kroz prevodnicu. Krajem 19. veka ove kapije su zamenjene stabilnijim, otpornijim na vodu, gvozdenim kapijama.[2]Pri normalnom vodostaju kanalom je bila omogućena plovidba plovnog objekta dužine do 62 metra, sa gazom do 2 metra.[3]
Prevodnica danas[uredi | uredi izvor]
Prevodnica Bezdan nije bila u upotrebi od 1995. godine, već je služila samo za potrebe odbrane od velikih voda Dunava. U vreme kada je bila napravljena predstavljala je prodor na polju nauke i tehnike tog vremena.[1]
Posle skoro tri decenije brodovi mogu ponovo da prođu kroz prevodnicu Bezdan koja je rekonstruisana u okviru prekograničnog projekta BABEKAP. Projekat u čijoj je realizaciji učestovao i "Pokrajinski Fond Evropski poslovi" pored privrednog značaja ima i bezbednosni, jer su izvršeni radovi obezbedili funkcionisanje hidrosistema u vreme visokih vodostaja i odbrane od poplava.[4]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Prevodnica - Fotografija nastala 1941. godine
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g „Znamenitosti”. Mesna zajednica Bezdan. Pristupljeno 26. 11. 2020.
- ^ a b v g d „Prevodnica Bezdan”. Gimnazija So - Gornje Podunavlje. Pristupljeno 26. 11. 2020.
- ^ a b Bala, Ferenc (1984). Hronika Bezdana do 1944. godine. Bezdan: Mesna zajednica Bezdan. str. 42.
- ^ „Brodovi kroz prevodnicu Bezdan posle tri decenije”. RTV. Pristupljeno 27. 11. 2020.
