Hronologija Narodnooslobodilačke borbe decembar 1941.
Hronološki pregled važnijih događaja vezanih za Narodnooslobodilačku borbu naroda Jugoslavije, koji su se desili tokom decembar meseca 1941. godine:
 ← novembar · Hronologija Narodnooslobodilačke borbe u 1941. godini · januar '42. → |
1. decembar[uredi | uredi izvor]
- Crnogorski NOP odred za operacije u Sandžaku, posle desetodnevnog marša, izvršio napad na Pljevlja, gde se nalazio jak garnizon italijanske divizije „Pusterija“. Odred je, u oštrim borbama, uspeo da zauzme znatan deo grada, ali je bio prisiljen da se u zoru (2. decembra) povuče uz velike gubitke. Neprijatelj je imao 74 mrtva i oko 170 ranjenih vojnika, dok su partizanske snage imale 232 mrtva i 270 ranjenih boraca. Među poginulima su bili: komandant Jezersko-šaranskog bataljona Dušan Obradović (1913—1941), zamenik političkog komesara Jezersko-šaranskog bataljona Vuk Knežević (1908—1941), zamenik političkog komesara Nikšićkog bataljona „Peko Pavlović“ Lazar Radojević (1916—1941) i borac-bombaš Lovćenskog bataljona Petar Jovićević (1913—1941), narodni heroji.
2. decembar[uredi | uredi izvor]
- Italijanske snage iz Karlovca otpočele dotada najveći napad na oslobođenu teritoriju Korduna. Partizanske jedinice su se povlačile do sela Grabovca, gde su sutradan uspele da zaustave italijanske jedinice i potisnu ih prema Karlovcu i Vojniću. Za vreme tog napada neprijatelj je palio sela, naročito na putu od Vojnića ka oslobođenoj teritoriji.
3. decembar[uredi | uredi izvor]
- Dvadeset domobranskih i pet ustaških bataljona, iz doline reka Bosne i Spreče otpočeli Ozrensku operaciju s ciljem da unište Ozrenski NOP odred (jačine 4 partizanska bataljona) i obezbede komunikacije u dolini Bosne. Odred je u desetodnevnim neprekidnim borbama slomio neprijateljske napade i odbranio slobodnu teritoriju.
5. decembar[uredi | uredi izvor]
- Toplički i Rasinski partizanski odred izvršili napad na Blace, koje su držali četnici Koste Pećanca. U brzom napadu Blace je zauzeto, a naprijtelju naneti gubici od 40 mrtvih, 20 ranjenih i 60 zarobljenih. U toku borbe, jedna grupa četnika se zatvorila u dvospratnoj zgradi Domaćičke škole i odatle je pružala otpor. Prilikom zauzimanja mesta oslobođena je grupa partizana koja je bila zarobljena 29. novembra u blizini sela Zdravinje, kod Prokuplja. U grupi zarobljenih partizana je bio i španski dobrovoljac Radivoj Uvalić. Bila je zaplenjena i veća količina naoružanja, municije i druge vojne opreme. U ovoj akciji partizani su imali četiri poginula borca, među kojima je bio i zamenik komandira Jastrebačke čete Svetislav Mirković Nenad (1917—1941), student medicine.[1][2]
- U tročasovnoj borbi na Mrakovici, na planini Kozari, delovi Drugog krajiškog NOP odreda gotovo potpuno uništili Drugi bataljon domobranskog 11. pešadijskog puka. Zarobljeno 92, a ubijeno 78 domobrana. U borbi je poginulo pet partizana, među kojima i član OK KPJ za Kozaru Dragoje Miljatović Švarc (1918—1941), narodni heroj.
- Devet četničkih odreda (Zlatarski, Rogatički, Višegradski, Čajnički, Kalinovički, Prvi hercegovački (Fočanski), Prvi, Drugi, i Treći udarni, po sporazumu sa italijanskim okupatorskim vlastima, koje su ih naoružale sa oko 3.000 pušaka, preuzeli srezove Foču i Čajniče, a zatim izvršili masovan pokolj muslimanskog stanovništva (zaklali preko 5.000 ljudi, žena i dece), spalili nekoliko stotina kuća i opljačkali većinu naselja.
7. decembar[uredi | uredi izvor]
- U selu Drenovi, kod Nove Varoši, održan sastanak Politbiroa CK KPJ na kome je odlučeno da se pristupi formiranju proleterskih brigada, kao viših formi u organizacionom razvoju oružanih snaga.
- Član CK KPJ, Moša Pijade, obavestio vrhovnog komandanta NOP odreda Jugoslavije Josipa Broza Tita o uređenju bolnice na Žabljaku i o teškoćama oko smeštaja i zbrinjavanja velikog broja ranjenika i bolesnika posle neuspelog napada na Pljevlja.
- U Dubrovniku predstavnici četničke Komande operativnih jedinica za istočnu Bosnu i Hercegovinu i Štaba italijanskog 6. armijskog korpusa potpisali preliminarni sporazum o saradnji u borbi protiv NOP-a.
9. decembar[uredi | uredi izvor]
- U Ljubljani italijanska policija ubila političkog komesara Belokrajinske partizanske čete Jožu Mihelčiča (1904—1941), narodnog heroja.
11. decembar[uredi | uredi izvor]
- U Čačku nemačke okupacione vlasti obesile sekretara Okružnog komiteta KPJ za Čačak i političkog komesara Čačanskog NOP odreda Ratka Mitrovića (1913—1941), narodnog heroja.
12. decembar[uredi | uredi izvor]
- U Mariboru, u borbi protiv nemačke policije, poginuo sekretar Pokrajinskog komiteta KP Slovenije za Štrajersku Rado Iršič (1910—1941), narodni heroj.[3]
13. decembar[uredi | uredi izvor]
- Kod sela Krente, blizu Knjaževca, oko 80 nemačkih vojnika i 300 četnika Koste Pećanca napali Knjaževačko-boljevački NOP odred. U borbi poginulo 10 partizana među kojima i Milenko Hadžić (1902—1941), narodni heroj, a ostatak se po grupama probijo.
14. decembar[uredi | uredi izvor]
- U selu Beli Kamen, na Pasjači održana Druga partijska konferencija Topličkog partizanskog odreda. Konferenciji su prisustvovali sekretar partijske organizacije u Toplici Radoš Jovanović Selja i sekretar Okružnog komiteta KPJ za Niš Sreten Mladenović Mika, koji je i vodio Konferenciju. Diskutovano je o dotadašnjem i budućem radu, ali i izvrešna kritika rukovodstva Kosaničke partizanske čete zbog neaktivnosti, pa je Ratko Pavlović Ćićko povučen sa dužnosti komandira čete i vraćen u Štab Odreda. Odmahnakon ove Konferencije, održana je Konferencija organizaciono-političkih radnika koji su delovali na terenu.[1]
15. decembar[uredi | uredi izvor]
- U Opčinama, kod Trsta, italijanska fašistička policija streljala glavnog urednika ilegalnog lista Julijske krajine „Istra“ Josipa Tomažiča Pina (1915—1941), narodnog heroja.
16. decembar[uredi | uredi izvor]
- Na predlog vlade, mađarski parlament doneo odluku o pripajanju okupirane teritorije Međumurja, Bačke i Baranje Kraljevini Mađarskoj.
17. decembar[uredi | uredi izvor]
- Na stratištu u Jajincima, kod Beograda streljana veća grupa komunista zatočenika logora na Banjici. Među streljanima su bili Vukica Mitrović (1912—1941) i Miloš Matijević (1902—1941), narodni heroji i rukovodioci Mesnog komiteta KPJ za Beograd, kao i istaknuti beogradski komunisti — Božidar Stamenković (1921–1941), Marija Rački (1922—1941) Jelica Milovanović (1922—1941), dr Svetislava Marinković (1900—1941) i dr.
20. decembar[uredi | uredi izvor]
- Obavešteni o zemunici u selu Dobroj Vodi, kod Vranja, gde su se sklonili borci Vranjskog NOP odreda, bugarski vojnici su ih opkolili i posle žestoke borbe većim delom uništili. U borbi je, pored ostalih, poginuo organizator ustanka u vranjskom kraju Sima Pogačarević (1908—1941), narodni heroj.
21. decembar[uredi | uredi izvor]
- U Rudom, odlukom CK KPJ i naredbom Vrhovnog štaba NOP odreda Jugoslavije, formirana Prva proleterska udarna brigada, u čiji sastav su ušli: po jedan partizanski bataljon Kragujevačkog, Kraljevačkog i Prvog šumadijskog NOP odreda, Beogradski bataljon Posavskog NOP odreda, Prvi crnogorski (lovćenski) i Drugi crnogorski bataljon. Komandu nad brigadom je privremeno imao Vrhovni štab, a za političkog komesara je imenovan Filip Kljajić Fića.
22. decembar[uredi | uredi izvor]
- U selu Gaočićima, kod Rudog, delovi Prve proleterske udarne brigade uništile ojačanu četu italijanske divizije „Pusterija“. Zarobljena su 124 italijanska vojnika, a zaplenjeno: 5 minobacača, 3 mitraljeza, 9 puškomitraljeza i oprema za preko 200 vojnika. Ovo je bila prva borba brigade, i ona se posle rata slavila kao Dan Jugoslovenske narodne armije.
- U kamenolomu Tomišelj, kod Ljubljane, streljano 6 boraca Krimskog partizanskog bataljona, među kojima i Ljubomir Ljubo Šercer (1915—1941), narodni heroj.
23. decembar[uredi | uredi izvor]
- U Zagrebu, u Kljajićevoj ulici, u borbi protiv ustaša prilikom hapšenja poginuo član KPH i jedan od organizatora udarnih grupa Janko Gredelj (1916—1941), narodni heroj.
24. decembar[uredi | uredi izvor]
- U Pančevu, u borbi protiv Gestapoa, poginuo član Biroa PK KPJ za Vojvodinu i sekretar OK KPJ za Južni Banat Stevan Jovanović Stevica (1916—1941), narodni heroj.
25. decembar[uredi | uredi izvor]
- U Rogatici Vrhovni komandant NOP odreda Jugoslavije Josip Broz Tito održao sastanak sa Edvardom Kardeljom, Aleksandrom Rankovićem, Mošom Pijade, Ivom Lolom Ribarom, Svetozarom Vukmanovićem, Rodoljubom Čolakovićem i Slavišom Vajnerom Čičom, na kome je razmotrena situacija u istočnoj Bosni i konkretizovan plan za dalja dejstva.
27. decembar[uredi | uredi izvor]
- U Mariboru nemačka policija streljala 40 talaca, među kojima i ilegalnog partijskog radnika na terenu Maribora i Gornje Radgone Jožefa Kerenčiča (1913—1941), narodnog heroja i njegovog mlađeg brata Alojza.
29. decembar[uredi | uredi izvor]
- Vrhovni štab NOP odreda obavestio Kominternu o nemačkoj ofanzivi u Srbiji, gubitku slobodne teritorije, borbama protiv četnika, formiranju Prve proleterske udarne brigade i tražio materijalnu pomoć od Sovjetskog Saveza.
30. decembar[uredi | uredi izvor]
- Glavni štab NOP odreda za BiH uputio u Podgrmeč dr Mladena Stojanovića, u cilju pomoći na konsolidaciji Prvog krajiškog partizanskog odreda.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 180–183.
- ^ Mrdaković 1998, str. 93–96.
- ^ Narodni heroji Jugoslavije 2 1982, str. 299.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojno-istorijski institut. 1964. ISBN.
- Žene Srbije u NOB. Beograd: Prosveta/Nolit. 1975. ISBN.
- Hronologija revolucionarne delatnosti Josipa Broza Tita. Beograd: „Eksport pres“. 1978. ISBN.
- Hronologija Radničkog pokreta i SKJ 1919—1979 tom II. Beograd: „Institut za savremenu istoriju“. 1980. ISBN.
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945 tom I. Beograd: „Narodna knjiga”. 1980. ISBN.
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945 tom II. Beograd: „Narodna knjiga”. 1980. ISBN.
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: „Narodna knjiga”. 1982. ISBN.
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: „Narodna knjiga”. 1982. ISBN.
- Mrdaković, Radomir (1998). Ratko Pavlović Ćićko. Beograd: „Klub NT”.
