Čanadski sandžak
| Čanadski sandžak Çanad sancağı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1552.—1707. | |||||||||
 Utvrđeni grad Čanad kao tursko uporište u Temišvarskom pašaluku (1700) | |||||||||
| Glavni grad | Čanad | ||||||||
| Regija | Srednja Evropa | ||||||||
| Zemlja |  Osmansko carstvo | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | Bivša pokrajina | ||||||||
| Vladavina | |||||||||
| • Oblik | begovat | ||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 1552. | ||||||||
• Ukinuto | 1707. | ||||||||
| |||||||||
Čanadski sandžak (tur. Çanad sancağı) je bio sandžak (administrativnih jedinica) Osmanskog carstva, sa centrom u tvrđavi Čanad, u donjem Pomorišju. Osnovan je sredinom 16. veka, u vreme turskog osvajanja Temišvara (1551-1552). Nalazio se u sastavu Temišvarskog pašaluka, a obuhvatao je područje bivše ugarske Čanadske županije (širi prostor oko tromeđe današnjih država Srbije, Rumunije i Mađarske). Čanadski sandžak je ukinut 1707. godine, a njegova teritorija je priključena Temišvarskom sandžaku. Na području ovog sandžaka živeli su Srbi, Mađari i Rumuni, a takođe i Turci. Stanovništvo je bilo pretežno pravoslavne i rimokatoličke veroispovesti, a u većim mestima živeo je i znatan broj muslimana.[1][2][3]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Nakon turskog osvajanja Beograda (1521) i ugarskog poraza u Mohačkoj bici (1526), stara Čanadska županija je bila izložena sve češćim turskim upadima. U septembru 1551. godine, glavni županijski grad Čanad pao je po prvi put u ruke Turaka, koji su neposredno pre toga zaposeli obližnje gradove Galad, Bečej i Bečkerek, gde su postavili i prvog sandžak-bega. Iako je Čanad već krajem iste godine vraćen pod ugarsku vlast, konačno tursko osvajanje tog grada izvršeno je tokom naredne 1552. godine, u vreme velikog pohoda na Temišvar. Od tada se ustalio i naziv za Čanadski sandžak, u čiji su sastav ulazile četiri nahije: Čanadska, Galadska, Bečejska i Bečkerečka.[4][5][6]
Za vreme velikog srpskog ustanka koji je na prostorima Temišvarskog pašaluka izbio tokom 1593. godine, ustanička vojska je u proleće 1594. godine prodrla i na područje Čanadskog sandžaka, osvojivši tom prilikom i Bečkerek, ali oslobođene oblasti su već u leto iste godine ponovo pale u turske ruke.[7]
Za vreme Bečkog rata (1683-1699), područje ovog sandžaka bilo je počevši od 1686. godine zahvaćeno srpskim narodnim ustankom, pod zapovedništvom kapetana Novka Petrovića.[8] Iako je znatan deo tog područja oslobođen, pod habzburšku vlast je po slovu Karlovačkog mira (1699) trajno potpao samo najseverniji deo ovog sandžaka, na desnoj (severnoj) obali Moriša. Preostali deo ostao je pod osmanskom vlašću. Prilikom upravne reorganizacije, Čanadski sandžak je 1707. godine ukinut i pruključen Temišvarskom sandžaku.[9][10][11]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Pača 2007, str. 87-103.
- ^ Pejin 2010, str. 133-168.
- ^ Lemajić 2013, str. 7-27.
- ^ Zirojević 1970, str. 23-24.
- ^ Káldy-Nagy 2000, str. 5-13.
- ^ Dávid 2000, str. 265-297.
- ^ Ćirković 1996, str. 239-245.
- ^ Nikolajević 1932, str. 422-427.
- ^ Samardžić 1986, str. 7-30.
- ^ Kılıç 1997.
- ^ Dávid 1999, str. 113-128.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dávid, Géza (1999). „The Eyalet of Temesvár in the Eighteenth Century”. Oriente Moderno. 79 (18): 113—128.
- Dávid, Géza (2000). „An Ottoman Military Career on the Hungarian Borders: Kasim Voyvoda, Bey, and Pasha”. Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest. Leden-Boston-Köln: Brill. str. 265—297.
- Đere, Zoltan (2002). „Od Mohačke bitke do smrti cara Jozefa II”. Istorija Mađara. Beograd: Clio. str. 184—380.
- Zirojević, Olga (1970). „Upravna podela današnje Vojvodine i Slavonije u vreme Turaka”. Zbornik za istoriju. Matica srpska. 1: 11—26.
- Ivić, Aleksa (1929). Istorija Srba u Vojvodini od najstarijih vremena do osnivanja potisko-pomoriške granice (1703). Novi Sad: Matica srpska.
- Káldy-Nagy, Gyula (2000). A csanádi szandzsák 1567. és 1579. évi összeírása. Szeged: Csongrád Megyei Levéltár.
- Kılıç, Orhan (1997). 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin İdari Taksimatı: Eyalet ve Sancak Tevcihatı. Elazığ: Şark Pazarlama.
- Krešić, Ognjen (2012). „Petrovićev sandžak” (PDF). Istorijski časopis. 61: 129—143.
- Krstić, Aleksandar (2010). „Banat u srednjem veku”. Banat kroz vekove: Slojevi kultura Banata: Zbornik radova. Beograd: Vukova zadužbina. str. 65—90.
- Lemajić, Nenad (2013). „Srpsko stanovništvo Banata i Pomorišja u XV i XVI veku” (PDF). Srednjovekovna naselja na tlu Vojvodine: Istorijski događaji i procesi. Sremska Mitrovica: Istorijski arhiv Srem. str. 7—27.
- Nikolajević, Tihomir (1932). „Novak Petrović, kapetan banatskih Srba (1686-1689)”. Glasnik istoriskog društva u Novom Sadu. 5: 422—427.
- Pača, Arpad (2007). „Srbi i Mađari u Čanadskom sandžaku u drugoj polovini XVI veka”. Srpsko-mađarski odnosi kroz istoriju. Novi Sad: Filozofski fakultet. str. 87—103.
- Pejin, Jovan (2010). „Banat pod turskom okupacijom”. Banat kroz vekove: Slojevi kultura Banata: Zbornik radova. Beograd: Vukova zadužbina. str. 133—168.
- Popović, Dušan J. (1955). Srbi u Banatu do kraja osamnaestog veka: Istorija naselja i stanovništva. Beograd: Naučna knjiga.
- Rokai, Peter (2002). „Istorija Mađara od najstarijih vremena do Mohačke bitke 1526. godine”. Istorija Mađara. Beograd: Clio. str. 7—183.
- Samardžić, Radovan (1986). „Srbi u Turskom carstvu 1699-1716”. Istorija srpskog naroda. 4 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 7—30.
- Samardžić, Radovan (1993). „Srpski narod pod turskom vlašću”. Istorija srpskog naroda. 3 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 5—114.
- Ćirković, Sima (1996). „Ustanak banatskih Srba”. Rad Muzeja Vojvodine. 37-38 (1995-1996): 239—245.