Azil
Azil (od antgrč. ἄσυλον [ásylon — asilon] — „utočište, sklonište“) je običaj pružanja zaštite licima progonjenim iz političkih razloga. [1]Na nivou država je regulisan zakonima, po kojima se dozvoljava ljudima da ostanu u zemlji u koju su pobjegli, bez prisile vraćanja u prvu zemlju.
Pravo azila je jedno od osnovnih prava čovjeka, prema Opštoj deklaraciji o pravima čovjeka iz 1948. Svako ima pravo da traži azil, osim kriminalaca i lica koja su prekršila načela Povelje Ujedinjenih nacija.
Države nisu obavezne da daju azil već se ovo čini na dobrovoljnoj bazi. Neke omogućavaju da se to pravo zatraži i u diplomatskim predstavništvima. Trgovački brodovi nemaju pravo davanja azila, za razliku od ratnih.
Krajem XX vijeka azil je počeo da se daje ljudima koji mogu da dokažu osnovan strah od politički motivisanog progona u svojoj domovini.[2]
Pojam, nastanak i značenje prava na azil[uredi | uredi izvor]
Pod azilom ili utočištem podrazumijeva se zaštita koju jedna država pruža strancu od njegove sopstvene države ili licu bez državljanstva od države njegovog prethodnog boravišta. Ovo pravo mogu tražiti lica koja su pobjegla u drugu državu zbog različitih vrsta progona u zemlji porijekla, osim ako su progonjeni za nepolitičke delikte i djelatnosti suprotne osnovnim principima međunarodnog prava. Institut za međunarodno pravo je 1950 godine definisao azil kao zaštitu koju jedna država daje na svojoj teritoriji ili na prostoru koji je pod kontrolom njenih organa, licu koje je to do nje tražilo.
Posmatrano istorijski, praksa davanja azila bjeguncima kako bi izbjegli izvršenje akata vlasti nastala je veoma rano. U staroj Grčkoj su postojala sveta mjesta, hramovi u koje su se mogli skloniti progonjeni. Takav azil je postojao i u rimskom pravu i to je prva faza u nastanku azila, tzv. relikiozni azil. Justinianov kodeks je pravo na azil predviđao za sve izvršioce krivičnih djela, osim djela ubistva i druga teška djela. Azil kao savremena pravna ustanova naglo dobija na značaju brzim ekonomskim razvojem koji je doveo do ekonomskih migracija ljudi, kao i određenim političkim previranjima i ratnim i oružanim sukobima koji su doveli do masovnog kretanja ljudi. Prema Univerzalnoj deklaraciji o ljudskim pravima od 1948 godine (član 14) ovo pravo mogu tražiti i u njemu uživati lica koja su pobjegla u drugu državu zbog različitih vrsta progona u državi porijekla. Pravo na azil zagarantovano je i članom 18. Povelje o osnovnim pravima u Evropskoj uniji iz 2000 godine. Ovo pravo ne mogu tražiti lica koja su u svojim državama zbog nepolitičkih krivičnih djela ili zbog djela suprotnih ciljevima i principima Ujedinjenih nacija.
Vrste azila[uredi | uredi izvor]
- Teritorijalni azil
Teritorijalni azil podrazumijeva da na svojoj teritoriji pruži zaštitu bjeguncu iz druge države. Takvo ovlašćenje države proizilazi iz njenog teritorijalnog suvereniteta i kao takvo predstavlja izraz njene suverene vlasti.
- Eksteritorijalni azil
Eksteritorijalni azil se sastoji u pružanju zaštite progonjenim licima van teritorije države, u prostorima koji se nalaze pod njenom kontrolom. Ovaj vid azila javlja se sa pojavom stalne diplomatije krajem XV i početkom XVI vijeka, u početku više kao jedna vrsta diplomatskog običaja. Zasniva se na fikciji eksteritorijaliteta prema kojoj se prostori diplomatskih misija izuzimaju od vlasti i jurisdikcije teritorijalne države i tretiraju se kao prostori van njene teritorije, odnosno kao dijelovi države koju predstavlja diplomatska misija. Pod tim se, dakle, podrazumjevaju diplomatske zgrade i ostali diplomatski prostori, kojima su priključivani ratni brodovi, vojne baze i drugi prostori koje koriste lica tih država.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 21. ISBN 86-331-2075-5.
- ^ Enciklopedija Britanika. ISBN 978-86-331-2075-3.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vojna enciklopedija, Beograd, 1970., knjiga prva. str. 416.
- Međunarodno krivično pravo
