Župani kod Lužičkih Srba
„Župani” kod Lužičkih Srba (lat. supanus, suppan = glsrp. župan[1]) vrsta je lužičkosrpskog srednjovekovnog stanovništva (po izvorima od 12. veka), koja je ispunjavala funkcije nemačke feudalne administracije[2] na teritoriji Majsenske markgrofovije.[3]
U povelji od 1181. godine koju su izdali majsenski markgrofovi manastiru sv. Petra na planini Lauterberg u blizini Halea spomenuti su predstavnici slovenskog stanovništva: seniorеs villarum, quos lingua sua supanos vocant — „starešine sela, koje se na njihovom jeziku zovu župani”. U ovoj povelji, zajedno sa „vitezami”, odvojeni su od nižih vrsta stanovništva: smerda (lat. zmurdi) i zavisnih od crkve ljudi (censuales ecclesie vel proprii).[3] Župani su spomenuti u poveljama od 1225, 1289, 1307. godine.[4] Lužičkosrpski župani su stajali na čelu tzv. županija (nem. Supanien) i postavljeni nemačkim feudalcima za ispunjenje funkcija nemačke feudalne administracije — oni su izvršavali obaveze seoskih starešina i porotnika na sudskim procesima sa učešćem Lužičkih Srba. Za svoj rad dobijali su malu zemljašnu parcelu.[2] Tako, na primer, 1196. godine seoski starešina u Zečdorfu kod Cajca imao je četiri zemljašne parcele, a 1248. godine neki župan Hartvih u Padicu kod Altenburga — tri parcele.[1] Župani (supanen) u kasnim nemačkim izvorima se nazivaju predstavnici „sitnog plemstva” (vom geringen adill), a u latinskim — starešine (seniores).[5] Godine 1553. Majsenska sudska oblast je podeljena na 16 župa.[4]
Upotreba bivših slavenskih župana od strane nemačkih feudalaca bila je tipična za područje srednje Labe. Na lužičkosrpskom području istočno od Labe — u Gornjoj Lužici — ovu ulogu su igrali „vitezovi”. U Donjoj Lužici župan je nazvan predsedavajući radne zadruge pčelara (up. u donjolužičkosrpskom rečniku J. Hojnana 1650. godine: Schupan — „pčelar”). Župan, koji je bio na čelu pčelarske radne zadruge, morao je ispunjavati prvenstveno sudske funkcije i funkcije raspoređivača.[2]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Brankačk, E. (1977). Stawizny serbow: Wot spočatkow hač do lěta 1789. Budyšin: Domowina. str. 99.
- ^ a b v Эtimologiя. Moskva: Nauka. 1986. str. 228.
- ^ a b Lukin, P. V. (2010). „«Starcы» ili «staršie»? O terminologii slavяnskoй «plemennoй» znati” (PDF). Slavjanovedenije. Moskva: Nauka (2): 15.
- ^ a b Pilk, Jurij (1901). „Někotre staroserbske słowa ze srjedźowěkowych lisćinow”. Časopis towaŕstwa Maćicy Serbskeje. Budyšin (54): 132—133.
- ^ Lukin, P. V. (2010). „«Starcы» ili «staršie»? O terminologii slavяnskoй «plemennoй» znati” (PDF). Slavjanovedenije. Moskva: Nauka (2): 16.