Knjiga mrtvih
| |||||||||
| Knjiga dolazaka (ili odlazaka) kroz dan | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| na egipatskim hijeroglifima |
Knjiga mrtvih je često ime za staroegipatske pogrebne tekstove. Pored ovog postoje i drugi nazivi, kao što su "Knjiga dolazaka (ili odlazaka) kroz dan". Knjiga mrtvih je pravljena u nameri da bude pomoć preminulom da zaobiđe prepreke u zagrobnom životu i sastojala se od himni, čini i instrukcija. Knjiga mrtvih najčešće je pisana na papirusu i stavljana je u sanduk ili grobnicu pokojnika.[1]
Knjiga mrtvih je proizvod dugog procesa evolucije, od Piramidskih tekstova Starog kraljevstva do Tekstova kovčega Srednjeg kraljevstva. Oko trećina poglavlja u knjizi je prepisana iz ranijih Tekstova kovčega.[2] Knjiga mrtvih prerađena je u Knjigu disanja u Kasnom periodu Egipatskog kraljevstva, ali ostala je popularna sve do rimskog doba.
Egipatsko ime[uredi | uredi izvor]
Ime knjige na Egipatskom jeziku je bilo rw nw prt m hrw. Nastalo je od imena najvažnije čini, čini 17, {prt m hrw}.[4]
Rw je množina od r, što može da označava nešto rečeno, ili deo govora, ili, u ovom slučaju, vračanje, bajanje.
Nw je forma od n, što predstavlja pripadnost nečemu.
Prt je imenica izvedena iz glagola prj, što znači 'pojaviti se', 'ukazati se'. Označava čin pojavljivanja.
M je predlog i obično znači 'u'. Kada je povezano sa vremenom, može da znači i 'tokom', tj. 'u periodu'.
Hrw znači 'dan', 'doba dana'. Bukvalan prevod bi bio 'iskaz pojavljivanja tokom dana', što nema mnogo smisla. Možda bolji prevod bi bio 'čini za odlazak tokom dana'.
Korišćenje reči "rw" ukazuje da je namera da se tekst izgovara naglas ili da se recituje. Zbog toga neki egiptolozi delove knjige nazivaju 'činima', dok drugi koriste neutralniji termin 'poglavlja'.
Verzije[uredi | uredi izvor]
Razne čini iz Knjige mrtvih su već bile poznate iz perioda kasnog Srednjeg egipatskog kraljevstva. Mnoge čini iz Sesenebnefovog kovčega ili kovčega kraljice Mentuhotep su identični kao i poglavlja iz kasnije nastale Knjige mrtvih. Tokom perioda Novog kraljevstva Knjiga mrtvih nije bila organizovana, niti standardizovana za verske obrede. Tekstovi su izgleda pisani prema željama individue ili njegove porodice. Ovo je poznato kao 'tebanska recenzija'. Tokom trećeg prelaznog perioda Egipta, nakon koga je nastao Sais period, Knjiga mrtvih postaje standardizovana i organizovana u skup čini ili poglavlja u standardnom poretku i verzije iz ovog perioda su poznate kao 'Sais recenzija'.
Sais recenzija[uredi | uredi izvor]
Knjiga mrtvih iz Sais rezencije je bila podeljena na četiri glavna dela:
- poglavlja 1–16 Preminuli ulazi u grob, silazi u podzemni svet i telu se vraća moć pokreta i govora.
- poglavlja 17–63 Objašnjenje mitskog porekla bogova i mesta, pokojniku se daje da živi ponovo, tako da bi bogovi mogli ponovo da se uzdignu sa jutarnjim suncem.
- poglavlja 64–129 Preminuli putuje ka sunčevom luku, kao jedan od blagoslovenih pokojnika. Uveče, preminuli putuje u podzemni svet u nameri da se pojavi tamo pre boga Ozirisa.
- poglavlja 130–189 Nakon što se opravdao, preminuli uzima moći univerzuma i postaje jedan od bogova. Ovaj deo takođe sadrži i sortirana poglavlja o zaštitnim amajlijama, proizvodnji hrane i važnim mestima. Postoje 192 poznata poglavlja, a ni jedan papirus ne sadrži sva poznata poglavlja.
Izrada[uredi | uredi izvor]
Knjige su obično izrađivane u radnjama za sahrane i pritom je ostavljano mesto za ime preminulog, da bude dodato kasnije. One su obično delo nekoliko različitih pisara i umetnika koji rade zajedno. Cena tipične knjige je ekvivalenta polovini godišnje zarade radnika, pa se njena kupovina planirala mnogo pre smrti. Najveći deo cene iznosio je papirus korišćen za izradu, pa se često dešavalo da se stari papirus ponovo koristi.
Slike, prikazi, ilustrovani tekst se smatralo obaveznim delom. Slike su bile toliko važne da se često tekst smanjivao tako da se uklopi u prostor ispod slike. Kvalitet slika obično je bio visokog nivoa, dok je kvalitet teksta bio loš. Pisari su često grešili u pisanju reči, izostavljali reči i na taj način unosili pogrešan tekst ispod slika.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Naziv "Knjiga mrtvih" izmislio je nemački egiptolog Karl Ričard Lepsius, koji je izdao zbirku tekstova 1842. godine. Kada je prvi put otkrivena, za Knjigu mrtvih se smatralo da predstavlja egipatski ekvivalent Biblije. Međutim, za razliku od Biblije, Knjiga mrtvih ne predstavlja verska načela, a drevni Egipćani je nisu smatrali proizvodom božanske objave, pa se stoga njen sadržaj menjao kroz vreme.
Prvi rukopisi koji su objavljeni, bili su posledica ekspedicije Napoleona Bonaparte 1821. godine. Žan Fransoa Šampolion bio je jedan od prvih prevodilaca. Karl Ričard Lepsius 1842. godine objavljuje knjigu pod nazivom "Knjiga mrtvih", naslov koji nije bio poznat starim Egipćanima. Takođe, on numeriše poglavlja, a to takođe nisu činili stari Egipćani. Semjuel Birč objavljuje prvu englesku verziju knjige 1867. godine. Edvard Navil objavljuje prvo standardno potpuno izdanje knjige u tri toma (1886. godine). Koristeći tekstove sa papirusa koji su bili u Britanskom muzeju E. A. Valis Badž objavljuje ediciju koja sadrži i tekstove sa papirusa iz Ani. Najnoviji prevod na engleskom objavio je T. G. Alen (1974. godine).
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Caroline Seawright The Book of the Dead Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. septembar 2012)
- ^ Goelet 1998, str. 139–170.
- ^ The Hall of Maat Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. septembar 2012) at egyptartsite.com
- ^ Allen 2000.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Goelet, Ogden (1998). A Commentary on the Corpus of Literature and Tradition which constitutes the Book of Going Forth By Day. San Francisco: Chronicle Books.
- Allen, James P. (2000). Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-77483-3.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
