Olivera Vasić

Olivera Vasić
Datum rođenja	(1946-08-18)18. avgust 1946.
Mesto rođenja	Gornja Badanja, FNR Jugoslavija
Datum smrti	28. oktobar 2015.(2015-10-28) (69 god.)
Mesto smrti	Beograd, Republika Srbija
Zanimanje	Etnolog/Etnokoreolog

Olivera Vasić Coka (Gornja Badanja, 18. avgust 1946 – Beograd, 28. oktobar 2015) bila je srpski etnolog i etnokoreolog, nastavljač naučno-istraživačkog pristupa utemeljivača etnokoreologije u Srbiji, sestara Ljubice i Danice Janković.

Olivera Vasić je ceo život predano radila na sakupljanju i istraživanju tradicionalnog plesa, ili, kako je ona sama nazivala svoju životnu strast, na „proučavanju narodne“, odnosno, od sredine 1990-ih, „tradicionalne igre“. Izvođačku karijeru započela je u rodnom selu, a potom, od 1964. godine, nastavila u beogradskom kulturno-umetničkom društvu „Gradimir“. Nakon završetka školovanja najpre je kao etnolog radila u Etnografskom muzeju u Beogradu. Odbrana doktorata pod nazivom Igračka tradicija Podrinja u svetlu savremenih etnokoreoloških proučavanja na Filozofskom fakultetu u Beogradu 1988. godine je otvorila mogućnost za započinjanje njene akademske karijere – predmet etnokoreologija je uvršten na osnovne studije etnomuzikologije na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu 1990. godine, a od 2000. godine i na Akademiji umetnosti u Novom Sadu – a samim tim i razvoj etnokoreologije u Srbiji kao samostalne akademske naučne discipline.

Životni put

Olivera Vasić je rođena je 18. avgusta 1946. god. u selu Gornja Badanja (Jadar, zapadna Srbija), u učiteljskoj porodici. Osnovnu školu je završila u selu, a školovanje nastavila u Beogradu, prvo u Šestoj beogradskoj gimnaziji, a potom na Ekonomskom fakultetu. 1967. god. je završila prvi stepen osnovnih akademskih studija i stekla zvanje ekonomiste; iste godine upisuje studije Etnologije, na Filozofskom fakultetu u Beogradu, koje je završila 1972. god. Na ovom fakultetu je 1988. god. odbranila doktorski rad iz oblasti etnokoreologije, pod nazivom Igračka tradicija Podrinja u svetlu savremenih etnokoreoloških proučavanja, a pod mentorstvom profesora dr Petra Vlahovića.

Od 1964. do 1978. god. Olivera Vasić je bila član OKUD „Gradimir“ iz Beograda. Kao aktivan igrač, u periodu od 1964. do 1976. bila je i rukovodilac manjih igračkih grupacija u okolini Beograda i Smedereva. Poslednje dve godine provedene u „Gradimiru“ (1976-1978.) bila je sekretar i umetnički rukovodilac prvog ansambla. Počela je da se bavi i terenskim istraživanjima 1968. god. i u toku svog života je sprovela istraživanja u preko hiljadu sela Srbije.

Karijera vezana za rad u oblasti scenskog prikazivanja tradicionalnih igara Olivere Vasić je prestala 1978. godine, kada je dobila posao u Etnografskom muzeju, na mestu kustosa za zbirku Vez i čipke. Paralelno sa ovim angažovanjem, permanentno se bavila istraživanjem igračke tradicije, u saradnji sa dr Dimitrijem Golemovićem, i aktivno pisala u oblasti etnokoreologije. 1990. god., na poziv profesora Golemovića, počinje paralelno da radi honorarno na Odseku za muzikologiju i etnomuzikologiju Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu, kao prvi profesor Etnokoreologije i Etnologije na ovom fakultetu i prvi profesor Etnokoreologije u Srbiji. 1991. god. napušta Etnografski muzej i dobija stalno zaposlenje na Fakultetu muzičke umetnosti, gde je u oktobru 2014. godine dočekala penziju.

Uvođenjem predmeta Etnokoreologija na osnovne studije Etnomuzikologije, pre 25 godina, Etnokoreologija je postala akademska naučna disciplina u Srbiji. Ubrzo nakon toga, Olivera Vasić je angažovana na nekoliko drugih univerziteta u Srbiji i regionu, kao začetnik predmeta Etnokoreologija. Od 1994. do 1996. god. je bila zaposlena na Fakultetu muzike „Sv. Ćirilo i Metodije“ na univerzitetu u Skoplju (Makedonija), kao prvi profesor Etnokoreologije, nakon čega je ovaj predmet, nažalost, ukinut. 1996. god. je počela da radi na Akademiji umetnosti u Novom Sadu, gde je najpre predavala Etnologiju, a od 2000. godine i predmet Etnokoreologiju. Na ovom fakultetu je predavala do 2007. god. Od 1999. god. do 2014. je bila angažovana na Akademiji Umjetnosti u Banja Luci (Bosna i Hercegovina), takođe kao prvi profesor Etnokoreologije i Etnologije. 2006. god. je učestvovala u osmišljavanju studijskog programa strukovnih studija smera Vaspitač za tradicionalnu igru, pri Visokoj školi strukovnih studija za obrazovanje vaspitača ''Зора Крџалић Зага'' u Kikindi, gde je bila angažovana u nastavi Etnokoreologije.

Naučni doprinos

Posebni originalni doprinosi dr Olivere Vasić razvoju etnokoreologije kao akademske discipline u Srbiji i regionu jesu: 1. Uvođenje termina tradicionalna igra, koji je zamenio koncept „narodnih igara“ prethodnih istraživača; 2. Sistematizacija tradicionalnih igara prema tzv. etnokoreološkim celinama Srbije;  3. Izrada brojnih etnografija igračkih tradicija pojedinačnih geografskih i administrativnih oblasti; 4. Upotreba labanotacije u etnokoreološkoj edukaciji na akademskom nivou, ali i njena promocija među izvođačima i koreografima; 5. Tipologija osnovnih obrazaca koraka tradicionalnih igara u Srbiji.

Podela Srbije na etnokoreološke celine podrazumeva grupisanje pojedinačnih geografskih i administrativnih oblasti u pet odvojenih celina, a to su: severna, centralna, zapadna, severoistočna i jugoistočna Srbija. Izdvajanje navedenih celina je bazirano na njihovim diferentnim karakteristikama. Višedecenijskim fokusiranim etnokoreološkim terenskim istraživanjima, sprovedenim na širem području Srbije, dr Olivera Vasić je teorijski utemeljila navedenu podelu. Ova podela ujedno predstavlja i teorijsku osnovu za definisanje tzv. plesnih dijalekata Srbije, kojima se Olivera Vasić bavila poslednjih nekoliko godina života.

Rezultat sprovedenih terenskih istraživanja jesu mnogobrojne etnografije igračkih tradicija pojedinačnih geografskih i administrativnih oblasti publikovane kao knjige i pojedinačni radovi. Bibliografija Olivere Vasić broji 11 knjiga (šest samostalnih i pet koautorskih sa prof. dr Dimitrijem Golemovićem) i 167 naučnih radova. Među celovitim monografskim publikacijama su etnografije tradicionalnih igara Bujanovca i okoline (1980), Valjevske Kolubare (1984), Pešteri (1984), Azbukovice (1989), Titovoužičkog kraja (1990), Podrinja (1992), Takova (1994) i druge. U svojim naučnim radovima, dr Olivera Vasić se dominantno bavila igračkim tradicijama pojedinačnih geografskih i administrativnih oblasti, a najčešće jugoistočne i severoistočne Srbije (Bela Palanka, Svrljig, Đerdapsko Podunavlje, Timok i Zaglavak itd.). Posebna sfera naučnog interesovanja dr Olivere Vasić bili su ritualni plesovi, ili upotrebimo njenu formulaciju obredne igre, kojima je takođe posvećen veliki broj radova. Najznačajniji od njih su sabrani u knjigama Tragovi, Opstajanje  i Sećanje.

Sve navedene etnografije, pored teksta, sadrže kinetograme i melodijske zapise igara. Upotrebom labanotacije, dr Olivera Vasić je napravila fundamentalan zaokret u etnokoreologiji u Srbiji, na kojem je do danas baziran njen razvoj kao akademske naučne discipline. Kao prvi etnokoreolog koji je dokumentovao terenski materijal labanotacijom, a ujedno i prvi univerzitetski profesor Etnokoreologije u Srbiji, dr Olivera Vasić je iskoristila priliku da utemelji upotrebu Labanovog pisma na akademskom nivou. Labanotacija je od samog početka integrisana kao neizostavni deo izučavanja tradicionalnih igara, u okviru predmeta Etnokoreologija na svim nivoima studija.

Doprinos Centra za proučavanje narodnih igara

Paralelno sa naučno-istraživačkim radom i akademskim angažovanjem, Olivera Vasić se bavila i edukacijom igrača amatera. Ubrzo po zaposlenju na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu, 1990. god., na njenu inicijativu je osnovan Centar za proučavanje narodnih igara Srbije, pri ovoj instituciji. U kratkom periodu, Centar je imao sedište u Nacionalnom ansamblu pesama i igara Srbije ''Kolo”, a danas funkcioniše kao samostalno, preimenovano etnokoreološko strukovno udruženje – Centar za istraživanje i očuvanje tradicionalnih igara Srbije (CIOTIS). Ova Organizacija, na čelu sa dr Oliverom Vasić, do sada je organizovala izuzetno veliki broj terenskih istraživanja širom Srbije i angažovala mnogobrojne istraživače – etnomuzikologe i etnokoreologe, a pre svega, istraživače amatere, odnosno entuzijaste, koji su se uz prof. Vasić obučili za terenska istraživanja, a kasnije i afirmisali kao demonstratori narodnih igara ili ''predavači”, na Seminarima Centra. Razvoj koreografisanog folklora u Srbiji i srpskoj dijaspori, u poslednje dve decenije, u najvećoj meri se bazira na aktivnostima ovih kadrova. Delatnost Centra za proučavanje narodnih igara Srbije (danas CIOTISa) do danas se odvija na dva koloseka, a to su: terensko-istraživački rad, koji ima za cilj prikupljanje i publikovanje terenskog materijala i organizaciju seminara za učenje tradicionalnih igara, na kojima se okupljaju rukovodioci kulturno-umjetničkih društava Srbije, regiona i srpske dijaspore. Prikupljen materijal se polaznicima seminara prezentuje praktično i teorijski. Od 1990. god. do danas je održano 38 seminara, koje je pohađalo preko 3500 polaznika. Seminare prati edicija pod nazivom Narodne igre Srbije, koju su uređivali dr Olivera Vasić i dr Dimitrije Golemović. U okviru ove edicije su objavljene 34 knjige, sa preko 60 istraženih oblasti Srbije i regiona i preko 1350 zapisanih igara Srba, Hrvata, Bošnjaka, Slovaka, Rusina, Mađara i Rumuna. Navedeni seminari ostvaruju fundamentalan uticaj na scensko prikazivanje tradicionalnih igara u Srbiji,  tokom poslednjih dvadeset godina.

Uzimajući u obzir širinu delovanja dr Olivere Vasić ili, drugim rečima, sagledavajući njenu dosadašnju karijeru celovito, može se zaključiti da je ona svojim angažovanjem nastavila misiju sestara Janković. Podjednakom posvećenošću na naučno-istraživačkom, akademskom i edukativno-aplikativnom planu, dr Olivera Vasić je nemerljivo doprinela čuvanju tradicionalnih igara od zaborava i afirmaciji i razvoju etnokoreologije kao naučne discipline u Srbiji i regionu.