Корисник:Lukaavt4721/песак

Format audio datoteke

Format audio datoteke je format datoteke koji se koristi za skladištenje digitalnih audio podataka na računarski sistem. Način organizacije bitova audio podataka (isklučujući metapodatke) naziva se format audio kodiranja koji može biti nekomprimovan ili komprimovan radi smanjenja veličine datoteke, često korišćenjem kompresije sa gubicima. Podaci mogu biti sirovi protok bitova u formatu audio kodiranja, ali se obično ugrađuju u kontejner format ili format audio podataka sa definisanim slojem za skladištenje.

Tipovi formata

Važno je praviti razliku između formata audio kodiranja, kontejner formata koji sadrži sirove audio podatke i audio kodeka. Kodek vrši kodiranje i dekodiranje sirovih audio podataka dok su ti kodirani podaci (u većini slučajeva) uskladišteni u kontejner datoteku. Iako većina formata audio datoteke podržavaju samo jedan tip kodiranja audio podataka (kreiran sa audio koderom), multimedijalni kontejner format (Matroska ili AVI) može podržati više tipova audio i video podataka.

Postoje tri glavne grupe formata audio datoteke:

• Nekomprimovani audio formati, kao što su WAV, AIFF, AU или RAW.
• Formati sa kompresijom bez gubitaka, kao što su FLAC, Monkey's Audio (ekstenzija .ape), WavPack (ekstenzija .wv), TTA, ATRAC, Napredna kompresija bez gubitaka, ALAC (ekstenzija .m4a), MPEG-4 SLS, MPEG-4 ALS, MPEG-4 DST, Windows Media Audio Lossless (WMA Lossless) i Shorten (SHN).
• Formati sa kompresijom sa gubicima, kao što su Opus, MP3, Vorbis, Mousepack, AAC, ATRAC i Windows Media Audio Lossy (WMA Lossy).

Nekomprimovani audio format

Jedan od glavnih nekompresovanih audio formata je LPCM koji se koristi u Compact Disc Digital Audio i najčešće je prihvaćen format za niske nivoe audio API-a i hardvera D/A konvertera. Iako se LPCM može skladištiti na računaru kao sirovi audio format, obično se skladišti u .wav datoteci na Windows operativnom sistemu ili u .aiff datoteci na MacOS operativnom sistemu. Audio Interchange File Format (AIFF) je format koji je zasnovan na Interchange File Formatu (IFF), a WAV format zasnovan je na sličnom Resource Interchange File Formatu (RIFF). WAV i AIFF su dizajnirani za skladištenje raznih audio formata, bez gubitaka i sa gubicima. Pošto su WAV i AIFF dosta podržani i mogu da skladište LPCM, pogodni su kao formati datoteka za skladištenje i arhiviranje originalnog snimka.

BWF (Broadcast Wave Format) je standardni format koji je kreirala Evropska radiodifuzna unija kao naslednik WAV formata. Pored drugih poboljšanja, BWF omogućava skladištenje robusnijih metapodataka u datoteci. Ovaj format se primarno koristi u mnogim profesionalnim audio radnim stanicama u televizijskoj i filmskoj industriji. BWF datoteke uključuju standardizovanu vremesnku oznaku koja omogućava jednostavnu sinhronizaciju sa odvojenim delom slike. Samostalni snimači sa više traka zasnovani na datotekama od proizvođača AETA, Sound Devices, Zaxcom, HHB Communications Ltd, Fostex, Nagra, Aaton i TASCAM koriste BWF kao svoj preferirani format.

Audio format sa kompresijom bez gubitaka

Audio format sa kompresijom bez gubitaka skladišti podatke na manje prostora bez gubitka informacija. Originalni, nekompresovani podaci mogu biti rekreirani iz komprimovane verzije.

Nekomprimovani audio formati kodiraju zvuk i tišinu sa istim brojem bitova po jedinici vremena. Kodiranje nekomprimovanog minuta apsolutne tišine rezultira datotekom iste veličine kao i kodiranje nekomprimovanog minuta muzike. Međutim, u formatu sa kompresijom bez gubitaka, muzika bi zauzimala manju datoteku u odnosu na nekomprimovani format, dok bi tišina zauzimala gotovo nimalo prostora.

Formati sa kompresijom bez gubitaka uključuju FLAC, WavPack, Monkey's Audio, ALAC. Oni pružaju odnos kompresije od oko 2:1. Proces razvoja kod kompresije bez gubitaka ima cilj da umanji vreme obrade, uz zadržavanje dobrog odnosa kompresije.

Audio format sa kompresijom sa gubicima

Audio format sa kompresijom sa gubicima omogućava još veće smanjenje veličine datoteke uklanjanjem nekih audio informacija i pojednostavljenjem podataka. To naravno, dovodi do smanjenja kvaliteta zvuka, ali u upotrebi su različite tehnike, uglavnom iskorišćavanjem psihoakustike ljudskog sluha, kako bi se uklonili delovi zvuka koji najmanje utiču na percepciju kvaliteta i kako bi se minimizirala količina primetnog šuma dodatog tokom procesa. Popularni MP3 format je verovatno najpoznatiji primer, ali se često koristi i AAC format koji se može naći na iTunes muzičkoj prodavnici. Većina formata nudi različite nivoe kompresije, obično izražene u bitovima po sekundi. Što je niža stopa, to je manja datoteka, ali i veći gubitak kvaliteta.

Lista formata

Ekstenzija datoteke	Stvaralačka kompanija	Opis
.3gp		Multimedijalni kontejner format koji sadrži vlasničke formate kao što su AMR, AMR-WB ili AMR-WB+, ali takođe može podržavati i neke otvorene formate.
.aa	Audible (Amazon.com)	Jedan od formata kontejnera za audio knjige sa niskom stopom bita po sekundi sa DRM-om koji sadrži audio koji je kodiran ili kao MP3 ili kao ACELP govorni kodek.
.aac		The Advanced Audio Coding format je baziran na MPEG-2 i MPEG-4 standardima. AAC datoteke su uglavnom ADTS ili ADIF kontejneri
.aax	Audible (Amazon.com)	Format za audio knjige koji je M4B datoteka sa promenljivom stopom bita (koja omogućava visok kvalitet) koja je enkriptovana DRM-om. M4B format sadrži audio koji je kodiran AAC ili ALAC kodekom u MPEG-4 kontejneru.
.act		ACT je ADPCM format sa kompresijom sa gubicima od 8 kbit/s koji se koristi za snimanje zvuka na većini kineskih MP3 i MP4 plejera sa funkcijom snimanja, kao i diktafona.
.aiff	Apple	Standardni nekomprimovani format audio datoteka visokog kvaliteta (CD kvalitet) koji koristi Apple je AIFF (Audio Interchange File Format). AIFF format je uspostavljen tri godine pre Microsoft-ovog nekomprimovanog WAV formata.
.alac	Apple	Apple je razvio audio kodni format pod nazivom Apple Lossless ili ALAC (Apple Lossless Audio Codec) koji se koristi za kompresiju bez gubitaka digitalne muzike.
.amr		AMR-NB (Adaptive Multi-Rate Narrowband) je audio format koji se uglavnom koristi za govor. On pruža efikasnu kompresiju zvuka i optimizovan je za prenos govornih signala putem mreža sa ograničenom propusnošću.
.ape	Matthew T. Ashland	Monkey's Audio je format kompresije bez gubitaka audio podataka. Ovaj format, takođe poznat kao APE (Monkey's Audio Lossless), omogućava kompresiju audio datoteka bez gubitka kvaliteta zvuka. Monkey's Audio je popularan među audio entuzijastima i korisnicima koji žele da zadrže originalni kvalitet zvuka.
.au	Sun Microsystems	Standardni audio format datoteke koji se koristi od strane Sun, Unix i Java sistema. Audio u au datotekama može biti PCM (pulse-code modulation) ili komprimovan koristeći μ-law, a-law ili G729 kodeke. AU format je često korišćen za reprodukciju zvuka na Unix sistemima i podržava različite kodeke za kompresiju audio podataka.
.awb		AMR-WB (Adaptive Multi-Rate Wideband) audio je format koji se uglavnom koristi za govor, isto kao i ITU-T specifikacija G.722.2. Oba formata su dizajnirana za visokokvalitetnu reprodukciju govora, posebno u komunikacionim sistemima sa širokopojasnim prenosom. AMR-WB koristi adaptivnu kompresiju kako bi održao visok nivo kvaliteta zvuka pri nižim stopama bita, što ga čini efikasnim za prenos govornih signala putem mreža sa ograničenom propusnošću.
.dss	Olympus	DSS (Digital Speech Standard) datoteke su Olympus vlasnički format. To je prilično stari i slab kodek. GSM ili MP3 su obično preferirani kada je to moguće na snimaču. DSS format omogućava dodatne podatke da budu sadržani u zaglavlju datoteke.
.dvf	Sony	Sony vlasnički format za komprimovane audio datoteke, često korišćen od strane Sony diktafona, poznat je kao Sony Digital Voice File (DVF) format. DVF fajlovi su specijalno dizajnirani za efikasno skladištenje i reprodukciju govornih snimaka. Koriste vlasnički audio kodek razvijen od strane Sony-ja kako bi postigli dobar balans između kvaliteta zvuka i veličine fajla.
.flac		Format datoteke za Free Lossless Audio Codec, kompresioni kodek bez gubitaka otvorenog koda.
.gsm		Namenski dizajniran za telefonsku upotrebu u Evropi, GSM je vrlo praktičan format za snimanje telefonskog kvaliteta zvuka. On predstavlja dobar kompromis između veličine fajla i kvaliteta. Napomena: WAV fajlovi takođe mogu biti kodirani GSM kodekom.
.iklax	iKlax	iKlax format je vlasnički format kompanije iKlax Media. To je višekanalni digitalni audio format koji omogućava različite manipulacije nad muzičkim podacima, na primer, miksovanje i podešavanje jačine zvuka. iKlax format pruža napredne mogućnosti obrade zvuka kako bi se postigao željeni zvučni efekat i aranžman.
.ivs	3D Solar UK Ltd	Vlasnička verzija sa Digital Rights Management (DRM) razvijena od strane 3D Solar UK Ltd za upotrebu u muzici preuzetoj sa njihove Tronme Music Store platforme i interaktivnom muzičkom i video plejeru.
.m4a		M4A je samo audio MPEG-4 datoteke koju Apple koristi za nezaštićenu muziku preuzetu sa njihove iTunes Music Store platforme. Audio unutar M4A datoteke obično je kodiran koristeći AAC format, iako se takođe može koristiti i format kompresije bez gubitaka ALAC.
.m4b		M4B je ekstenzija za audio knjige ilipodkaste sa AAC ili ALAC kodiranim zvukom u MPEG-4 kontejneru. Oba formata, M4A i M4B, mogu sadržati metapodatke uključujući oznake poglavlja, slike i hiperlinkove, ali M4B omogućava "bookmark" (pamćenje poslednjeg mesta slušanja), dok M4A to ne podržava.
.m4p	Apple	Verzija AAC formata sa vlasničkim Digital Rights Management (DRM) sistemom razvijenim od strane Apple-a za upotrebu u muzici preuzetoj sa njihove iTunes Music Store platforme i njihove usluge strimovanja muzike poznate kao Apple Music. Ovaj DRM sistem omogućava zaštitu autorskih prava i kontrolu reprodukcije muzičkih sadržaja koji se distribuiraju putem Apple-ovih servisa.
.mmf	Yamaha, Samsung	Samsung koristi audio format za zvona koji se naziva SMAF (Synthetic music Mobile Application Format). SMAF je multimedijski format podataka koji je izumila kompanija Yamaha (mmf format datoteke). Ovaj format se koristi za reprodukciju sintetičke muzike i mobilnih aplikacija na Samsung uređajima, uključujući zvona.
.mp3		MPEG Layer III Audio, poznat kao MP3, najčešće je korišćen format zvučnih datoteka danas. MP3 je široko podržan format kompresije zvuka koji omogućava efikasno skladištenje i strimovanje audio sadržaja uz održavanje dobre kvaliteta zvuka. Revolucionisao je način distribucije i konzumiranja digitalne muzike, omogućavajući jednostavno deljenje i slušanje muzičkih datoteka na različitim uređajima. MP3 datoteke postale su standard za reprodukciju muzike i kompatibilne su sa širokim spektrom audio plejera, softvera i uređaja.
.mpc		Musepack ili MPC (ranije poznat kao MPEGplus, MPEG+ ili MP+) je audio kodek otvorenog tipa sa kompresijom sa gubicima, posebno optimizovan za transparentnu kompresiju stereo zvuka sa brzinama protoka podataka od 160–180 kbit-a/s.
.msv	Sony	Sony koristi vlasnički format za komprimovane glasovne datoteke na Memory Stick memorijskim karticama.
.nmf	NICE	NICE Media Player audio file je audio datoteka koja se koristi u NICE Media Playeru, softveru za reprodukciju audio sadržaja. Ovaj format može sadržavati različite vrste audio kodiranja i omogućava reprodukciju zvuka putem NICE Media Player aplikacije.
.ogg, .oga, .mogg	Xiph.Org Foundation	Ogg je besplatan, otvoren format kontejnera koji podržava različite formate, pri čemu je najpopularniji audio format Vorbis. Vorbis nudi kompresiju sličnu kao MP3, ali je manje popularan. Mogg, ili "Multi-Track-Single-Logical-Stream Ogg-Vorbis", je Ogg format datoteke koji podržava višekanalni ili višetraki zvuk.
.opus	Internet Engineering Task Force	Opus je format sa kompresijom sa gubicima razvijen od strane Internet Engineering Task Force (IETF) i posebno je pogodan za interaktivne aplikacije u realnom vremenu preko interneta. Kao otvoren format standardizovan putem RFC 6716, obezbeđena je referentna implementacija pod 3-Clause BSD licencom.
.raw		Raw datoteka može sadržati audio u bilo kom formatu, ali se obično koristi sa PCM audio podacima. Ona se retko koristi osim u tehničkim testovima.
.rf64		Jedan od naslednika WAV formata, prevazilazi granicu veličine datoteke od 4GB.
.sln		Asterisk koristi Signed Linear PCM format za audio. Pre verzije 10, standardni formati su bili 16-bitni Signed Linear PCM uzorkovani na 8 kHz i na 16 kHz. Sa verzijom 10, dodate su mnoge druge stopa uzorkovanja.
.tta		The True Audio, audio kodek kompresije bez gubitaka u realnom vremenu.
.voc	Creative Technology	Ovaj format datoteke se sastoji od 26-bajtnog zaglavlja i niza sledećih blokova podataka koji sadrže audio informacije.
.vox		Vox format najčešće koristi Dialogic ADPCM (Adaptive Differential Pulse Code Modulation) kodek. Slično drugim ADPCM formatima, kompresuje se na 4 bita. Vox format datoteke su slične .wav datotekama, osim što vox datoteke ne sadrže informacije o samoj datoteci, pa je potrebno prvo navesti uzorak kodeka i broj kanala kako bi se reprodukovala vox datoteka.
.wav		Standardni audio kontejnerski format datoteke koji se uglavnom koristi na Windows računarima je WAV format. Često se koristi za skladištenje nekomprimovanih (PCM) audio datoteka visokog kvaliteta, što znači da mogu biti velike veličine - oko 10 MB po minuti. WAV datoteke takođe mogu sadržavati podatke kodirane različitim (lossy) kodecima radi smanjenja veličine datoteke (na primer GSM ili MP3 formati). WAV datoteke koriste RIFF strukturu.
.wma	Microsoft	Windows Media Audio (WMA) je format audio datoteke koji je kreirao Microsoft. Ovaj format je dizajniran sa mogućnostima zaštite autorskih prava (Digital Rights Management - DRM) radi zaštite kopiranja.
.wv		Format za wavpack datoteke
.webm		Format koji je besplatan za korišćenje i kreiran za HTML5 video je WebM format.
.8svx	Electronic Arts	IFF-8SVX format je format zvukovnih uzoraka sa 8 bita, kreiran od strane Electronic Arts-a 1984. godine, tokom nastanka platforme Amiga.
.cda		Format za cda datoteke za radio.