Žička eparhija u srednjem veku

Žička eparhija je od 1220. godine bila posebno organizovana oblast autokefalne Srpske crkve a arhiepiskop Sava je bio istovremeno i eparhijski episkop na teritoriji svoje arhidijeceze.^[1]

Centar Arhiepiskopije[uredi | uredi izvor]

Centar Arhiepiskopije se često premeštao, zbog specifičnog istorijsko geografskog položaja Žičke eparhije. Bez obzira na to što je bio u Pećkom manastiru, inače metohu manastira Žiče, arhiepiskop nikada nije trajno napustio zadužbinu kralja Stefana Prvovenčanog i arhiepiskopa Save I. Od 1220/1221. godine manastir Žiča je bio arhijerejski centar, ali i mesto najvažnijih državnih i crkvenih zbivanja gde su se donosile saborne odluke u duhu simfonične zajednice.

Sve do postepenog premeštanja sedišta arhiepiskopije na jug, u dotadašnji manastirski metoh u Peći, Žiča je bila i centar Crkve, i centar države i centar posebne eparhije.

Uz saglasnost kralja Uroša I i crkveno-državnog sabora, arhiepiskop Arsenije je na početku druge polovine XIII veka morao da prebaci sedište arhiepioskopije iz Žiče u Peć. Na mestu gde su Sveti Sava i Stefan Prvovovenčani osnovali metoh manastira Žiče, arhiepiskop Arsenije I podigao je hram Svetih Apostola, čiji su zidovi oslikani već oko 1260. godine. Mora se uvek imati u vidu podatak da je Peć u ovom periodu i dalje metoh Arhiepiskopije žičke. Do konačnog preseljenja u Peć, na kraju XIII veka, srpski arhiepiskopi su, po svemu sudeći, boravili u oba crkvena centra ali su ipak zbog učestalih napada i pustošenja manastira Žiče bili prinuđeni da upravljaju Srpskom crkvom iz hrama Svetih Apostola u Peći, zadužbini arhiepiskopa Arsenija Sremca.

Od kraja XIII veka i u prvim decenijama XIV veka sedište srpskog arhiepiskopa premešteno je u Pećki manastir, ali je i pored toga svaki arhiepiskop čuvao neraskidivu vezu sa prvim i centralnim mestom autokefalne Srpske crkve.

Posredni podaci iz istorijskih izvora prve polovine XIV veka omogućavaju jedino iznošenje pretpostavki o položaju manastira Žiče i njene eparhije koja je bila pod upravom pećkog arhiepiskopa. Svedočanstva o graditeljskim radovima na obnovi manastira, organizovanim od strane svih arhiepiskopa iz ovog perioda, pružaju uverljive dokaze o tome da, i pored toga što je Pećki manastir postao sedište Srpske Crkve, od prve prestonice arhiepiskopskog trona nikada se nije odustajalo.

Od sticanja autokefalnosti (1219), najvažniji događaj za Pećko-žičku arhiepiskopiju bio je čin proglašenja patrijaršije (1346), koji je u pravnom ustrojstvu crkveno – državnih odnosa bio neophodan za Dušanovo carsko krunisanje. Prestono mesto i boravište prvog srpskog patrijarha bilo je u Pećkom manastiru, ali od početka proglašenja patrijaršije Žiča nije prestala biti arhijerejsko sedište.

Od druge polovine 14. veka manastir Žiča dobija ponovo na značaju kao arhijerejsko sedište. U vreme despota Đurđa Brankovića prvi put se navodi podatak o „patrijaršiji u Žiči” a od pada Srpske despotovine pod osmanlijsku vlast najstarije crkveno sedište prepušteno je trovekovnom istorijskom zaboravu (od ovog vremena pa sve do XIX veka i obnove manastira koju je započeo oko 1856. godine episkop Joanikije Nešković, manastir Žiča je zapusteo i nepravedno pao u zaborav).

Poslednjih godina Srpske despotovine patrijarhovo sedište bilo je u Peći, ali se po onome što svedoče izvori, poglavar crkve nalazio povremeno i u „velikoj crkvi patrijaršije u Žiči”.

Posle obnove 1557. godine, naziv patrijaršija se vezuje isključivo za Peć, dok Žiča prestaje da bude arhijerejsko sedište srpskih patrijaraha.^[1]