Nišavska eparhija
| Nišavska eparhija | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Sjedište | Pirot |
| Država |  Srbija |
| Osnovana | 18. vek |
| Ukinuta | 1880 |
| Arhijerej | |
| Titula arhijereja | episkop nišavski |
Nišavska eparhija ili Pirotska eparhija je bivša pravoslavna eparhija sa sedištem u Pirotu. Osnovana je u drugoj polovini 18. veka, izdvajanjem Pirota i gornjeg Ponišavlja iz sastava Sofijske mitropolije, koja je pripadala Carigradskoj patrijaršiji. Nakon oslobođenja Pirota i gornjeg Ponišavlja u Srpsko-turskom ratu (1877-1878) i njihovog priključenja Srbiji, Carigradska patrijaršija je 1879. godine zvanično prepustila sve oslobođene oblasti Beogradskoj mitropoliji, koja je novodobijenu Nišavsku eparhiju naredne 1880. godine uključila u sastav Niške eparhije.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Istorija pravoslavnog hrišćanstva u oblasti gornjeg Ponišavlja je od najstarijih vremena bila bisko povezana sa značajnim hrišćanskim središtima u obližnjem Nišu i Sofiji.[2] Tokom srednjovekovog i ranog novovekovnog razdoblja, eparhijska granica između pomenutih centara prolazila je upravo preko ove oblasti. Sredinom 16. veka, celokupno područje Sofijske mitropolije (uključujući i Pirot) nakratko je ušlo u sastav Srpske patrijaršije u Peći, ali je ubrzo potom vraćeno u sastav Carigradske patrijaršije.[3]
U drugoj polovini 18. veka izvršeno je upravno preuređenje Sofijske mitropolije u okviru koje je stvorena Nišavska eparhija sa središtem u Pirotu. Ova eparhija je početkom 19. veka izdvojena iz sastava Sofijske mitropolije i takođe je dobila počasni rang mitropolije, što je bio običaj u Carigradskoj patrijaršiji. Ova eparhija je 1815. godine spojena sa Niškom eparhijom, ali je nakon 1821. godine ponovo odvojena u posebnu eparhiju.[4] Za mitropolite u Nišavskoj eparhiji su po pravilu postavljani fanarioti.[5] Sredinom 19. veka, Carigradska patrijaršija nije prepoznala potrebu da u eparhijama na srpskom etničkom području postavi arhijereje srpske narodnosti, što je potom iskoristila raskolnička Bugarska egzarhija u cilju nekanonskog zaposedanja Nišavske eparhije.
Sticajem okolnosti, tome je doprinela i sama Carigradska patrijaršija, koja je 1867. godine postavila bugarskog sveštenika Partenija Zografskog za nišavskog mitropolita u Pirotu, što se ubrzo pokazalo kao velika greška, pošto se on nedugo nakon toga otrgao od Carigrada i pristupio Bugarskoj egzarhiji (1870). Tako je stvorena raskolnička "Nišavska egzarhijska eparhija" kojom je do 1874. godine upravljao Partenije Zografski, a nakon njegove ostavke administriranje nad ovom eparhijom je povereno egzarhijskom mitropolitu Jevstatiju Palagonijskom, koji je 1878. godine pobegao u Bugarsku.[6] Nakon oslobođenja Pirota u Srpsko-turskom ratu (1877-1878) stvoreni su uslovi za obnovu kanonskog poretka putem sporazuma sa Carigradskom patrijaršijom (1879). U sklopu opšteg dogovora o priznavanju autokefalnosti Pravoslavne crkve u proširenoj Kneževini Srbiji, dogovoreno je da područje dotadašnje Nišavske eparhije uđe u sastav autokefalne srpske mitropolije.[7] Administriranje nad ovom eparhijom preuzeo je mitropolit Mihailo Jovanović. Naredne 1880. godine Nišavska eparhija je ukinuta, a njeno područje je priključeno susednoj Niškoj eparhiji.[1]
Episkopi[uredi | uredi izvor]
 | Ovaj članak se u velikoj meri ili u potpunosti oslanja na jedan izvor. |
 | Neki od navedenih izvora u ovom članku možda nisu pouzdani. |
Eparhija uspostavljena u drugoj polovini 18. veka, a 1815. je ukinuta i spojena Niškoj eparhiji
- Samuilo (Grk), mitropolit nišavski do 1815.[8]
Mitropoliti Nišavske eparhije[8] Carigradske patrijaršije od obnavljanja eparhije 1821.
| Slika | Ime i prezime | Vreme službe | Nacionalnost | Napomene |
|---|---|---|---|---|
| Jeronim | 1821-1836 | Grk | ||
| Nektarije | 1837-1853 | Grk | ||
| Antim | 1853-1860 | Grk | ||
| Sofronije | 1860-1868 | Grk | ||
|
Partenije Zografski | 1869-1872 | Bugarin | 1872 eparhija nekanonsko zaposednuta od raskolničke Bugarske egzarhije |
Nekanonski episkopi Nišavske eparhije pod Bugarskom egzarhijom
| Slika | Ime i prezime | Vreme službe | Napomene |
|---|---|---|---|
|
|
Partenije Zografski | 1872-1874 | |
|
Jevstatije | 1874-1878 | administrator eparhije, 1878 pobegao u Bugarsku |
Administrator Nišavske eparhije Beogradske mitropolije
| Slika | Ime i prezime | Vreme službe | Napomene |
|---|---|---|---|
.jpg)
|
Mihailo Jovanović | 1879-1880 | Beogradski mitropolit administrator eparhije, 1880 područje priključeno Niškoj eparhiji |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Midić 2012.
- ^ Janković 1984.
- ^ Vuković 1996, str. 165.
- ^ Vuković 1996, str. 436.
- ^ Vuković 1996, str. 113, 124, 218, 463.
- ^ Stojančević 1986, str. 84, 88, 90.
- ^ Kiminas 2009, str. 21, 28.
- ^ a b Srpski jerarsi 1766—1920[traži se bolji izvor][nepouzdan izvor?]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Slijepčević, Đoko M. (1962). Istorija Srpske pravoslavne crkve. knj. 1. Minhen: Iskra.
- Slijepčević, Đoko M. (1966). Istorija Srpske pravoslavne crkve. knj. 2. Minhen: Iskra.
- Kalić, Jovanka (1984). „Niš u srednjem veku (Niš in Middle Ages)”. Istorijski časopis (31): 5—40.
- Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku (Bishoprics and Metropolitanates of Serbian Church in Middle Ages). Beograd: Istorijski institut SANU.
- Stojančević, Vladimir (1986). Srbija i Bugarska od Sanstefanskog mira do Berlinskog kongresa. Beograd: Istorijski institut, Prosveta.
- Lilić, Borislava (1993). „Bugarska egzarhija u Nišavskoj eparhiji”. Leskovački zbornik (33): 181—187.
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Popović, Svetlana (2002). „The Serbian Episcopal sees in the thirteenth century (Srpska episkopska sedišta u XIII veku)”. Starinar (51: 2001): 171—184.
- Vojvodić, Mihailo (2003). „Kako je Srpska crkva dobila nezavisnost 1879. godine” (PDF). Istorijski časopis (50): 87—98. Arhivirano iz originala (PDF) 24. 03. 2018. g. Pristupljeno 04. 08. 2017.
- Živković, Tibor (2004). Crkvena organizacija u srpskim zemljama: Rani srednji vek. Beograd: Istorijski institut SANU, Službeni glasnik.
- Kiminas, Demetrius (2009). The Ecumenical Patriarchate: A History of Its Metropolitanates with Annotated Hierarch Catalogs. Wildside Press LLC.
- Midić, Dalibor (2012). „Pirotska mitropolija”. Eparhija niška. Arhivirano iz originala 21. 02. 2022. g. Pristupljeno 28. 07. 2017.
