Novogračanička mitropolija
| Novogračanička mitropolija Srpska pravoslavna crkva | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Sjedište | Čikago |
| Osnovana | 1963 — proglašena Eparhija za Ameriku i Kanadu; 1983 — osnovan Sveti sinod; 1984 — proglašena Slobodna srpska pravoslavna crkva (mitropolija). |
| Ukinuta | 2011. |
| Broj eparhija | 3 |
| Arhijerej | |
| Čin arhijereja | mitropolit |
| Titula arhijereja | mitropolit novogračanički |
Novogračanička mitropolija (engl. New Gracanica Metropolitanate) bila je organski dio Srpske pravoslavne crkve od 1984. do 2011.
U periodu od 1984. do 1991. bila je u raskolu sa Srpskom patrijaršijom i nazivala se „Slobodna srpska pravoslavna crkva”. Novogračanička mitropolija je prestala postojati 2011. nakon ostvarivanja potpunog crkveno-administrativnog jedinstva SPC u dijaspori.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Osnivanje slobodnih eparhija[uredi | uredi izvor]
Nakon podjele Američko-kanadske eparhije (1963) došlo je do suspendovanja episkopa američko-kanadskog Dionisija Milivojevića koji nije prihvatao odluke Svetog arhijerejskog sabora o stvaranju tri nove eparhije (Srednjozapadnoameričke, Zapadnoameričke i Istočnoameričke i kanadske). Naime, episkop Dionisije je sazvao Deseti Crkveno-narodni sabor koji je održan od 10. do 14. novembra 1963. godine. Na njemu je odlučeno da se ne primaju nikakve odluke, rješenja, naređenja i uputstva od strane Svetog arhijerejskog sabora i Svetog arhijerejskog sinoda iz Beograda dok u Jugoslaviji vlada komunistički režim. Odbačene su sve odluke o suspendovanju episkopa Dionisija i o podjeli Američko-kanadske eparhije na tri nove. Donesena je odluka da se Eparhija američko-kanadska proglasi za slobodnu i nezavisnu i za episkopa je izabran arhimandrit Irinej Kovačević. Zatim, marta 1964. godine Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve lišio je čina episkopa Dionisija i vratio ga u red svetovnjaka pod imenom Dragoljub Milivojević.[1]
Nakon donošenja odluka Svetog arhijerejskog sabora u maju 1963. i martu 1964, koje su se ticale episkopa američko-kanadskog Dionisija Milivojevića, došlo je do izjašnjavanja za i protiv Srpske patrijaršije u Beogradu i do prilaženja većine crkveno-školskih opština u Australiji raščinjenom episkopu Dionisiju. Zatim, oktobra 1964. na australijski kontinent je došao raščinjeni Dionisije s glavnim zadatkom da svoje pristalice ohrabri i osnuje novu eparhiju. Sazvan je Crkveno-narodni sabor koji je održan 31. oktobra 1964. Većinom glasova Sabor je odlučio da se osnuje Slobodna srpska pravoslavna crkva — Eparhija za Australiju i Novi Zeland, a za prvog episkopa je izabrao arhimandrita Dimitrija Balaća.[2] Naslijedili su ga Petar Bankerović (1979—1988) i Vasilije Veinović (1991—1994).
Nakon osnivanja Eparhije zapadnoevropske i australijske na čelu sa episkopom Lavrentijem (Trifunovićem) održan je raskolnički Crkveno-narodni sabor „delegata srpskih pravoslavnih crkvenih opština iz slobodnih zemalja Evrope“, dana 22. novembra 1969. Učesnici su bili pobornici raščinjenog episkopa američko-kanadskog Dionisija Milivojevića. Osnovana je Slobodna srpska pravoslavna eparhija u Evropi.[3] Godine 1979. za episkopa je izabran Vasilije Veinović sa sjedištem u Londonu. Na tom položaju je ostao do 1991. kada je izabran za episkopa za Australiju i Novi Zeland, a novi episkop za zapadnu Evropu je postao Damaskin Davidović.
Osnivanje Svetog sinoda[uredi | uredi izvor]
Slobodni episkopi američko-kanadski Irinej Kovačević, australijsko-novozelandski Petar Bankerović i zapadnoevropski Vasilije Veinović su na Veliku Gospojinu 28. avgusta 1983, u manastiru Nova Gračanica kod Čikaga, objavili proklamaciju o formiranju Arhijerejskog sinoda. Zatim, u maju 1984. sastavljen je i Projekat Ustava Slobodne srpske pravoslavne crkve kako bi se ostvarilo jedinstvo tri slobodne eparhije (za Ameriku i Kanadu, za Australiju i Novi Zeland i za zapadnu Evropu).
Manastir Nova Gračanica kod Čikaga, novo sjedište Američko-kanadske eparhije, osvećen je 12. avgusta 1984. Zbog dolaska predstavnika sve tri eparhije bila je to istovremeno i prilika za sazivanje vanrednog Crkveno-narodnog sabora, koji je održan 10. avgusta 1984. Episkopi i delegati tri slobodne eparhije su jednoglasno proglasili Slobodnu srpsku pravoslavnu crkvu. Jednoglasno je odobren i usvojen Ustav Slobodne srpske pravoslavne crkve i proglašena Mitropolija sa sjedištem u manastiru Nova Gračanica. Slobodni episkop za Ameriku i Kanadu Irinej Kovačević je proglašen za mitropolita.[2]
Pomirenje sa Srpskom patrijaršijom[uredi | uredi izvor]
Raskol sa Srpskom patrijaršijom je trajao do 24. aprila 1991. kada je došlo do pomirenja između Srpske pravoslavne crkve i Slobodne srpske pravoslavne crkve (od tada poznate kao Novogračanička mitropolija). Priznata je valjanost arhijerejske hirotonije episkopa Eparhije za Ameriku i Kanadu i mitropolita Slobodne srpske pravoslavne crkve Irineja Kovačevića (od tada mitropolita novogračaničkog), kao i slobodnih arhijereja: Dimitrija Balaća, Petra Bankerovića, Vasilija Veinovića i Damaskina Davidovića.
Arhijereji Novogračaničke mitropolije od tada su priznavali patrijarha srpskog kao prvojerarha Srpske pravoslavne crkve i pominjali njegovo ime na svim svetim bogosluženjima, a patrijarh je dodjeljivao sveto miro i svete mošti mitropolitu novogračaničkom koji ih je dijelio ostalim arhijerejima. Zatim, Sveti sinod Slobodne srpske pravoslavne crkve je preimenovan u Episkopski savjet Novogračaničke mitropolije. Nove eparhijske arhijereje Novogračaničke mitropolije birao je Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve između kandidata unijetih u listu kandidata na prijedlog Episkopskog savjeta Novogračaničke mitropolije. Novoizabranog kandidata je hirotonisao patrijarh srpski. Administratore upražnjenih eparhija i administratora Novogračaničke mitropolije je postavljao Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve na prijedlog Episkopskog savjeta Novogračaničke mitropolije.
Novogračanička mitropolija se složila da u saradnji sa Episkopskim savjetom postojećih eparhija Srpske pravoslavne crkve u Americi i Kanadi, kao i sa eparhijama u zapadnoj Evropi i Australiji, radi na reorganizaciji cjelokupne Srpske pravoslavne crkve van Jugoslavije kako bi se postiglo puno liturgijsko i administrativno jedinstvo i bratsko zajedništvo saglasno kanonskom predanju i poretku Pravoslavne crkve.[4]
U razgovorima o pomirenju su učestvovali: mitropolit zagrebačko-ljubljanski Jovan Pavlović, episkop šumadijski Sava Vuković, episkop niški Irinej (Gavrilović) i episkop sremski Vasilije (Vadić) kao članovi Svetog arhijerejskog sinoda, zatim mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije (Radović) i episkop bački Irinej (Bulović) kao članovi Komisije Svetog arhijerejskog sabora za proučenje valjanosti jerarhije Slobodne srpske pravoslavne crkve, te episkop dalmatinski Nikolaj Mrđa, episkop istočnoamerički Hristofor Kovačević i episkop kanadski Georgije (Đokić). S druge strane su učestvovali: mitropolit Irinej Kovačević i arhimandrit Sava (Jurić), te pojedina sveštena i svetovna lica iz Evrope. Potpise na Predlog o pomirenju između Srpske pravoslavne patrijaršije i Srpske pravoslavne mitropolije novogračaničke su dali mitropolit novogračanički Irinej Kovačević i AEM patrijarh srpski Pavle.
Eparhije[uredi | uredi izvor]
Novogračaničku mitropoliju su činile tri eparhije: Eparhija za Ameriku i Kanadu (sa sjedištem u Čikagu), Eparhija za Australiju i Novi Zeland (sa sjedištem u Kanberi) i Eparhija za zapadnu Evropu (sa sjedištem u Londonu).
Najprije je Eparhija za zapadnu Evropu prestala postojati 1994. nakon odluke Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve o arondaciji eparhija na teritoriji zapadne Evrope. Osnovana je nova Eparhija zapadnoevropska od dijelova eparhija Srednjoevropske i Britansko-skandinavske i Eparhije za zapadnu Evropu Mitropolije novogračaničke.
Zatim je prvoprestona Eparhija za Ameriku i Kanadu prestala postojati nakon odluke Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve od 21. maja 2009. godine o arondaciji eparhija.[5] Konstituisana je Eparhija novogračaničko-srednjozapadnoamerička.
Posljednja je Eparhija za Australiju i Novi Zeland prestala postojati 2011. nakon sjedinjavanja ove eparhije sa Eparhijom australijsko-novozelandskom u novu jedinstvenu Mitropoliju australijsko-novozelandsku.
Mitropoliti[uredi | uredi izvor]
| Portret | Ime i prezime | Beleške |
|---|---|---|
|
Irinej Kovačević | do 1999. |
|
patrijarh srpski Pavle | |
|
patrijarh srpski Irinej |
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Eparhija za Ameriku i Kanadu
- Eparhija za Australiju i Novi Zeland
- Eparhija za zapadnu Evropu
- Spisak srpskih crkava u Sjedinjenim Američkim Državama
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Nastanak raskola na severnoameričkom kontinentu, Istorija Srpske pravoslavne crkve u Australiji, Novom Zelandu i Južnoj Africi, Stanimir Spasović i Srboljub Miletić („Svetosavlje“, 2. januar 2010) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. septembar 2015), Pristupljeno 4. 9. 2014.
- ^ a b Osnivanje eparhija, Istorija Srpske pravoslavne crkve u Australiji, Novom Zelandu i Južnoj Africi, Stanimir Spasović i Srboljub Miletić („Svetosavlje“, 2. januar 2010) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016), Pristupljeno 4. 9. 2014.
- ^ Memoari vladike Lavrentija, Susreti u zapadnoj Evropi i Australiji, 2007.
- ^ Predlog o pomirenju između Srpske pravoslavne patrijaršije i Srpske pravoslavne mitropolije novogračaničke („Svetosavlje“) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. avgust 2010), Pristupljeno 4. 9. 2014.
- ^ Odluka Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve o arondaciji eparhija („SPC“, 4. jun 2009) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. avgust 2018), Pristupljeno 5. 6. 2019.
