Obudovac
Obudovac | |
|---|---|
 Crkva rođenja Presvete Bogorodice | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Opština | Šamac |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  2.648 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 58′ 09″ S; 18° 36′ 03″ I / 44.96910° S; 18.60090° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 31,10 km2 |
  Obudovac Obudovac na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 76235 |
| Pozivni broj | (+387) 054 |
Obudovac je naseljeno mjesto u opštini Šamac, Republika Srpska, BiH. Prema popisu stanovništva iz 2013, u naselju je živjelo 2.648 stanovnika.
Geografski i demografski podaci[uredi | uredi izvor]
Prostire se na 31,10 km². Prema popisu stanovništva iz 1991. godine, u selu je u 893 domaćinstava živjelo 3.199 stanovnika: Srba 3.138 (98,10%), Jugoslovena 35 (1,10%), Hrvata 16 (0,5%), ostalih 8 (0,25%) i Muslimana 2 (0,06%). Gustina naseljenosti bila je 103 stanovnika po kvadratnom kilometru. Selo je prvo po površini, a treće po broju stanovnika predratne opštine Šamac. Zauzima 16,9% današnje teritorije, a u ukupnom stanovništvu opštine učestvuje sa 15,3%. Selo čine dvije mjesne zajednice: Obudovac i Branica (Obudovac 2). U osnovi to je jedna povezana, funkcionalna i etnička srpska sredina.
Porijeklo imena[uredi | uredi izvor]
Narodno predanje kazuje da su mještani ovaj prostor odvajkada zvali polje Branica. U jednom ugarskom dokumentu iz 1408. godine, iz vremena bosansko-ugarskih ratova, pomenuta je tvrđava Branič ili Branić. Identičnost toponima Branica i Branič (Branić) potpuno je logična. Krajem avgusta 1548. godine turske vlasti izvršile su popis u gradačačkoj nahiji, u sklopu popisa zvorničkog sanddžaka. Popisano je i selo Ogudovac sa Orlovim Poljem. Taj popis, na izvjestan način, potvrđuje da je Obudovac dobio ime po ugarskoj riječi „ogud“ u značenju — star. Kasnija transformacija imena samo je „ogud“ pretvorila u „obud“ kao jezički korijen primjereniji slovenskom izgovoru. Pod današnjim imenom, Obudovac se pominje u popisu bosanskih spahija iz 1711. godine. Bio je to posjed pod upravom spahije Hasana — muteferika bosanskog teftera, sa prihodom od 22080 tadašnjih turskih akči. U austrijskoj geografskoj karti iz 1718. godine Obudovac je označen pod imenom Obudovište. U svakom slučaju, radi se o istom mjestu — Obudovcu.
Obudovac kroz istoriju[uredi | uredi izvor]
Arheološka nalazišta[uredi | uredi izvor]
Na području Obudovca nalazi se lokalitet Gradina ili Vitača koji je arheoločki istraživan i na kome su nađeni ostaci iz mlađeg kamenog doba (neolita) u vidu praistorijske keramike i kamenih alatki. I na lokalitetu Širajkuša, u današnjem zaseoku Širaja, pronađeni su očuvani primjerci zemljanog posuđa. Na Gradini su takođe nađeni tragovi civilizacije kasnog bronzanog doba, iz vremena od dvanaestog do devetog vijeka stare ere. Tragove je ostavilo i starije željezno doba, od devetog do petog vijeka stare ere. Brojni su i ostaci iz mlađeg kamenog doba, iz četvrtog vijeka stare ere. U to vrijeme ovo područje su naseljavali Kelti. Na više mjesta u selu su pronađeni pojedinačni primjerci rimskog novca, što je dokaz i rimskog prisustva na ovom području. Najmlađi naseljenici Gradine su Sloveni, koji su na tom lokalitetu ostavili tragove svoje keramike — posuđa rađenog slobodnom rukom i na grnčarskom kolu. Prema tim nalazima, utvrđenje na Gradini koristilo se i od ranog do zrelog srednjeg vijeka. Sudeći prema tipu, to je bilo izrazito slovensko „gradište“, a okolne močvare — kako tvrdi arheolog Branko Belić — dio su i pretpostavka jednog odbrambenog sistema Slovena u zaštiti svoje zemlje.
Pravoslavlje u Obudovcu[uredi | uredi izvor]
Prva pravoslavna bogomolja u Obudovcu bila je ćelija šeperača, podignuta poslije 1780. godine. Neki tolerantniji ili podmitljiviji turski kapetani i begovi na svoju ruku su dozvoljavali da se podižu bogomolje, ali samo od šepera ili od brvana — brvnare. Upotreba kamena, kreča, cigle ili ćerpića već bi značila trajniju građevinu, a na to se nije smjelo ni pomisliti. Brvnara ili šeperuša nije „zapadala u oči“ kao građevina i začas se mogla srušiti ili ukloniti. O zvoniku i zvonu nije moglo biti ni govora. Ćelija šeperača u Obudovcu podignuta je po dogovoru mještana Brvnika, Žabara, Obudovca i Slatine nakon što su Turci 1780. godine u Slatini spalili crkvu koja se nalazila na groblju u Gajevima.
Obudovac i njegovi prvaci stalno su bili pod strogom prismotrom i progonom turskih vlasti i muslimanske begovske vlastele. Tako je pred bunu popa Jovice Ilića, marta 1834. godine, bio uhapšen pravoslavni sveštenik Mojsije Popović iz Obudovca, a gradačački muteselim Ahmed-beg-Gradaščević tražio je od vladike zvorničkog da raspopi popa Mojsija pošto ga je optužio da je krio jednog bjegunca iz Šapca koga su tražile turske vlasti. Pošto vladika to nije učinio, muteselim je zatvorio popa Mojsija u gradačačku tamnicu. O tome je izvještavala Slavonska generalkomanda iz Vinkovaca 2. marta 1834. godine. Toliški fratar Ilija Starčević ovako je 18. marta 1834. godine opisao tadašnju sudbinu popa Mojsija: „Paroh Mojsije Popović iz Obudovca čami još uvijek u tamnici u Gradačcu. Sada ga hoće optužiti da je uvrijedio muteselima Ahmet-bega. Uvreda se navodno sastojala u tome što je sveštenik vršio svoju dužnost koju svaki sluga ovog muteselima najgrublje povređuje i dopušta si nečuvene postupke“.
Ovde se nalazi Crkva Presvete Bogorodice u Obudovcu.
Prva škola[uredi | uredi izvor]
Dvije godine prije ovih događaja, bez obzira na sumorne prilike, u Obudovcu je počela rad škola. Za nju nije građena posebna zgrada već su časovi održavani u privatnoj kući. Prvi učitelji bili su sveštena lica, a kasnije su dolazili učitelji iz drugih mjesta, posebno iz somborske učiteljske škole. Škola je radila u privatnoj kući od 1832. do 1853. godine kada je sagrađena prva školska zgrada. Bila je u crkvenom dvorištu i nije se puno razlikovala od okolnih privatnih kuća, osim po veličini.
Buna posavskih seljaka 1858. godine[uredi | uredi izvor]
Ključni istorijski događaj u devetnaestom vijeku u kome je Obudovac imao značajnu ulogu bila je buna posavskih seljaka 1858. godine pod vođstvom prote Stevana Avramovića iz Orašja. U istoriju je ova buna ušla pod nazivom Protina buna.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
| Nacionalnost[1] | 2013. | 1991. | 1981. | 1971. | 1961. |
| Srbi | 3.138 (98,09%) | 3.276 (96,69%) | 3.382 (99,38%) | ||
| Jugosloveni | 35 (1,09%) | 80 (2,36%) | 2 (0,05%) | ||
| Hrvati | 16 (0,50%) | 15 (0,44%) | 14 (0,41%) | ||
| Muslimani | 2 (0,06%) | 2 (0,05%) | |||
| ostali i nepoznato | 8 (0,25%) | 15 (0,44%) | 5 (0,14%) | ||
| Ukupno | 2.648 | 3.199 | 3.388 | 3.403 |
| Demografija[1] | ||
|---|---|---|
| Godina | Stanovnika | |
| 1961. | 3.249 | |
| 1971. | 3.403 | |
| 1981. | 3.388 | |
| 1991. | 3.199 | |
| 2013. | 2.648 | |
Znamenite ličnosti[uredi | uredi izvor]
- Milan Josić (1948—2000), pukovnik Vojske Republike Srpske i komandant Specijalnog bataljona Druge posavske brigade VRS, nosilac Ordena Nemanjića drugog reda.[2]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Posavski čvor opstanka, Rajko Ilišković, Lazar Blagojević, Ilija Pavlović, Miladin Stojanović, Milan Borojević, Jovan Milaković. ISBN 978-86-83549-02-3.
